Muhendis
New member
Ay’da bulunan girintili çıkıntılı yapılar sizin de dikkatinizi çekiyor mu? Ay, gecelerimizi aydınlatan parlak bir kandil ama bize o derece uzakta ki geceleri yüzeyi birçok defa pürüzsüz üzere görünüyor. Ancak astronomiye merakı olanlar için Ay’ın yüzeyinde bulunan muhakkak meçhul lekeler aslında çok dikkat cazibeli. Hilal günlerinde değil tahminen fakat özellikle dolunay vakti daha net görülebilen renk farklılıklarının ne olduğunu bizimle incelemek isterseniz sayfayı kaydırın!
Eskiden bu lekeler deniz zannediliyordu.
Evet, yanlış okumadınız. Evvelce beşerler Ay’da da Dünya’da olduğu üzere denizlerin bulunduğuna inanıyordu. Yüzlerce yıl evvel nispeten koyu renkli bölgelerin deniz, açık renkli bölgelerin ise kara olduğu düşünülüyordu. Hatta eski astronomlar bu koyu lekelere isim bile vermişti: Maria. Bu Latince sözcük, ‘deniz’ manasına geliyor. vakit içinde astronomi biliminin gelişmesi ve üst seviye teleskopların icat edilmesiyle Maria’ların deniz olmadığı kanıtlandı.
Maria’lar aslında katılaşmış lav.
Maria’lar, Ay’daki kraterlerin tabanlarından gelen lavların donup katılaşması kararı oluşuyor. Bu renkli alanlar, Ay’ın yüzeyinin yaklaşık %17’sini kaplıyor ve Dünya’ya bakan tarafta bulunduğu için gezegenimizden rahatça görülebiliyor.
Koyu renkli yapılar, jeolojik olarak oldukça genç.
Maria’ların jeolojik yaşının daha küçük olduğunu, bu bölgelerde daha az gök taşı krateri bulunmasından anlıyoruz. Zira Ay’ın oluşumun erken periyotlarında Ay’ı çevreleyen bir toz bulutu bulunuyordu. Bu toz bulutu yüzünden Ay’a hayli daha fazla gök taşı çarpıyordu. vakit içinde Güneş ve başka gök cisimlerinin kütle çekim tesirleri yardımıyla Ay’a çarpan gök taşı sayısı azaldı. Bu durumda daha az gök taşı bulunan yapıların ondan sonrasında oluştuğunu çıkarabiliyoruz. Siz bir daha de ‘genç’ dememize bakmayın, burada yüz milyonlarca yıldan bahsediyoruz.
Gök taşları, Ay’ın yüzeyinde siyah çukurlar açıyor.
Dediğimiz üzere Ay’ın yüzebir daha, oluşumundan bu yana birfazlaca gök taşı düştü. Ay’a düşen gök taşları, titreşimler oluşturarak temas ettiği bölgenin altını boşalttı ve yüzeyi çökertti. Ay’daki kara lekelerin sebeplerinden biri de işte bu çukurlar!
Gök taşları, lav püskürmelerine sebep olabilir.
Ay’ın yüzeyindeki lekelerin ana sebebinin oluşan çukurlar ve çökmeler olduğunu anlattık. Artık, Ay’daki lavların dışarı püskürmesi kararı öteki çukur ve boşlukların da oluşabileceğini ele alalım. Bu çukur oluşumundaki ana faktör de bir daha gök taşları. Şiddetle Ay’a çarpan gök taşları, bu biçimdesine büyük faaliyetleri tetikleyebilir. Gök taşları, çarptığı yüzeyde volkanik tesir yaratabilir. Hatta bu sebeple lavların fışkırmasına ve boş kalan tabanın ise çökmesine yol açabilir.
Kayaçların kimyasal bileşenleri birbirinden farklı.
Yapılan son müşahedelere göre çıplak gözle baktığımızda Ay’da gördüğümüz o lekelerden açık gri alanların kraterlerle kaplı olan yüksek ve engebeli alanlar, koyu gri alanların ise daha alçak ve düz bölgeler olduğu konusu netleşti. ‘Tamam da bu farklılık nasıl oluşuyor ki?’ diye de sorabilirsiniz. zatenız Ay’ın yüzeyindeki bu bölgelerin değişik renkte görünmesinin bir niçini de bu alanlardaki kayaçların kimyasal içeriklerinin birbirinden farklı olması.
Koyu renkli alanlarda demir, açık renkli alanlarda alüminyum var.
Ay’ın yüzeyinden alınan örneklerin incelenmesi yardımıyla açık ve koyu renkli bölgelerin kimyasal yapılarının farklı olduğu görüldü. Yapılan incelemelerde koyu gri renkli alanlardaki kayaçlarda demir ve mangandan oluşan minerallere, açık gri renkli alanlardaki kayaçlarda ise alüminyum içerikli minerallere rastlandı. Demir ve mangan minerallerine olivin, ilmenit, pirokseni; alüminyum minerallerine plajiyoklazı örnek verebiliriz.
Yani renk değişiklikleri birer yanılsamadan ibaret değil, onlar gerçek.
Ay’a çıplak gözle baktığımız vakit bile gorebildiğimiz o koyu ve açık gri renkli bölgeler, Ay’ın bize olan uzaklığından yahut gözlemimizin kısıtlı olmasından kaynaklanmıyor. Aksine, müşahedelerimiz gerçek. Bu gerçeğin gerisinde ise evvelce deniz olduğuna inanılan Maria isimli jeolojik yapılar, Ay’a çarpan gök taşları ve onların oluşturdukları çukurlar, Ay’ın tabanından yükselen lavların kararında yüzeyde oluşan çökmeler ve yüzeyinde bulunan kimyasal elementler var. Ne dersiniz? Tüm bu niçin-sonuç alakalarını göz önüne bulundurunca cihan bir mucize değil mi?
Eskiden bu lekeler deniz zannediliyordu.
Evet, yanlış okumadınız. Evvelce beşerler Ay’da da Dünya’da olduğu üzere denizlerin bulunduğuna inanıyordu. Yüzlerce yıl evvel nispeten koyu renkli bölgelerin deniz, açık renkli bölgelerin ise kara olduğu düşünülüyordu. Hatta eski astronomlar bu koyu lekelere isim bile vermişti: Maria. Bu Latince sözcük, ‘deniz’ manasına geliyor. vakit içinde astronomi biliminin gelişmesi ve üst seviye teleskopların icat edilmesiyle Maria’ların deniz olmadığı kanıtlandı.
Maria’lar aslında katılaşmış lav.
Maria’lar, Ay’daki kraterlerin tabanlarından gelen lavların donup katılaşması kararı oluşuyor. Bu renkli alanlar, Ay’ın yüzeyinin yaklaşık %17’sini kaplıyor ve Dünya’ya bakan tarafta bulunduğu için gezegenimizden rahatça görülebiliyor.
Koyu renkli yapılar, jeolojik olarak oldukça genç.
Maria’ların jeolojik yaşının daha küçük olduğunu, bu bölgelerde daha az gök taşı krateri bulunmasından anlıyoruz. Zira Ay’ın oluşumun erken periyotlarında Ay’ı çevreleyen bir toz bulutu bulunuyordu. Bu toz bulutu yüzünden Ay’a hayli daha fazla gök taşı çarpıyordu. vakit içinde Güneş ve başka gök cisimlerinin kütle çekim tesirleri yardımıyla Ay’a çarpan gök taşı sayısı azaldı. Bu durumda daha az gök taşı bulunan yapıların ondan sonrasında oluştuğunu çıkarabiliyoruz. Siz bir daha de ‘genç’ dememize bakmayın, burada yüz milyonlarca yıldan bahsediyoruz.
Gök taşları, Ay’ın yüzeyinde siyah çukurlar açıyor.
Dediğimiz üzere Ay’ın yüzebir daha, oluşumundan bu yana birfazlaca gök taşı düştü. Ay’a düşen gök taşları, titreşimler oluşturarak temas ettiği bölgenin altını boşalttı ve yüzeyi çökertti. Ay’daki kara lekelerin sebeplerinden biri de işte bu çukurlar!
Gök taşları, lav püskürmelerine sebep olabilir.
Ay’ın yüzeyindeki lekelerin ana sebebinin oluşan çukurlar ve çökmeler olduğunu anlattık. Artık, Ay’daki lavların dışarı püskürmesi kararı öteki çukur ve boşlukların da oluşabileceğini ele alalım. Bu çukur oluşumundaki ana faktör de bir daha gök taşları. Şiddetle Ay’a çarpan gök taşları, bu biçimdesine büyük faaliyetleri tetikleyebilir. Gök taşları, çarptığı yüzeyde volkanik tesir yaratabilir. Hatta bu sebeple lavların fışkırmasına ve boş kalan tabanın ise çökmesine yol açabilir.
Kayaçların kimyasal bileşenleri birbirinden farklı.
Yapılan son müşahedelere göre çıplak gözle baktığımızda Ay’da gördüğümüz o lekelerden açık gri alanların kraterlerle kaplı olan yüksek ve engebeli alanlar, koyu gri alanların ise daha alçak ve düz bölgeler olduğu konusu netleşti. ‘Tamam da bu farklılık nasıl oluşuyor ki?’ diye de sorabilirsiniz. zatenız Ay’ın yüzeyindeki bu bölgelerin değişik renkte görünmesinin bir niçini de bu alanlardaki kayaçların kimyasal içeriklerinin birbirinden farklı olması.
Koyu renkli alanlarda demir, açık renkli alanlarda alüminyum var.
Ay’ın yüzeyinden alınan örneklerin incelenmesi yardımıyla açık ve koyu renkli bölgelerin kimyasal yapılarının farklı olduğu görüldü. Yapılan incelemelerde koyu gri renkli alanlardaki kayaçlarda demir ve mangandan oluşan minerallere, açık gri renkli alanlardaki kayaçlarda ise alüminyum içerikli minerallere rastlandı. Demir ve mangan minerallerine olivin, ilmenit, pirokseni; alüminyum minerallerine plajiyoklazı örnek verebiliriz.
Yani renk değişiklikleri birer yanılsamadan ibaret değil, onlar gerçek.
Ay’a çıplak gözle baktığımız vakit bile gorebildiğimiz o koyu ve açık gri renkli bölgeler, Ay’ın bize olan uzaklığından yahut gözlemimizin kısıtlı olmasından kaynaklanmıyor. Aksine, müşahedelerimiz gerçek. Bu gerçeğin gerisinde ise evvelce deniz olduğuna inanılan Maria isimli jeolojik yapılar, Ay’a çarpan gök taşları ve onların oluşturdukları çukurlar, Ay’ın tabanından yükselen lavların kararında yüzeyde oluşan çökmeler ve yüzeyinde bulunan kimyasal elementler var. Ne dersiniz? Tüm bu niçin-sonuç alakalarını göz önüne bulundurunca cihan bir mucize değil mi?