TURKOVAC’ın kahramanı konuştu! “En zorlandığım şey…”
Türkiye aşı üretiminde kıymetli bir kademeye geldi. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Kayseri Erciyes Üniversitesi’nin geliştirdiği aşı adayının ismini ‘Turkovac’ olarak duyurdu. Turkovac’ın faz 3 çalışmaları da başladı. Bugüne kadarki 2 kademeyi büyük bir muvaffakiyetle geçen Turkovac’ı geliştiren Prof. Dr. Aykut Özdarendeli birinci defa Hürriyet’e konuştu: “Doktora daha sonrası ABD’de üç yıl koronavirüs üzerinde çalışmıştım. Pandemi çıkınca en azından tanıdık bir virüs, bunu yenebiliriz diye düşündüm.”
Birinci aşı çalışmalarınız nasıl başlamıştı?
Aşıya çalışmaya birinci doğrulanan korona vakası Türkiye’de çıktıktan daha sonrasında başladık. Olay 11 Mart’ta çıktı. Biz çabucak Rektörümüz Prof. Dr. Mustafa Çalış ile bir ortaya geldik. Aşı konusunu konuştuk. Ben çabucak projemi hazırlayıp mart ayı sonunda çalışmalara başladım. aslına bakarsanız burası 2013 yılında kurulmuş Türkiye’nin birinci aşı merkezidir. Memleketler arası standartlarda bir merkez, burada Kırım Kongo çalışmaları da yapıldı.
Birikmiş bir deneyim var mıydı?
aslına bakarsanız o çalışmaların oluşturduğu birikimin üzerine inşa ettik çalışmalarımızı. Bir de farklı bir tesadüf olabilir. Ben doktora daha sonrası Amerika’da 3 yıl ‘koronavirüs’ üzerine çalıştım. Aşı üzerine değil lakin. Ülkeye 2001’de döndüm. 2003’te Kırım Kongo hadiseleri çıktı. Bu olaylara yönelik çalışmaları başlattık. TÜBİTAK, Sıhhat Bakanlığı ve üniversitenin işbirliğinde bir projemiz vardı. 2010’da o bahiste aşı çalışmalarına başladık. 2010’dan itibaren bu aşı çalışmalarımız devam ediyordu. Bu çalışmalardaki deneyimin epey büyük bir olumlu katkısı oldu.
Pandemi çıkınca neler hissettiniz?
Ben 2001’de döndüm Türkiye’ye. daha sonrasında SARS ve MERS gördük. Koronavirüsün bu cins salgınlara yol açabileceğini görmüştük. Fakat bu biçimde büyük bir pandemi beklemiyorduk. Pandemi çıkınca biraz avantajlı olduğumuzu da düşündük. Başımdan ‘En azından tanıdık bir virüs, bunu yenebiliriz’ diye geçirdim.
Aşı çalışmasında birinci başarınız neydi?
Birinci olay Türkiye’de çıktığında Rektörümüz Prof.Dr. Mustafa Çalış başkanlığında toplandık ve çabucak çalışmalara başladık. birinci vakit içinderda virüsü izole ederek aşı çalışmalarımıza başladık. Çok da süratli yaptık bunu. Mart’ın 25’inde biz virüsü konfirme etmiştik. Nisan ayında genetiğini, DNA dizilimi çıkarttık. Mayıs ayında da fareler üzerinde çalışmaya başladık. Çok süratli bir biçimde işledi bu süreç. Farelerde bu inaktif aşı adayının esirgeyici olduğunu 2020’nin ağustos ayında gösterdik. Klinik öncesi çalışmaları ekimde raporladık.
ANTİKOR ORANI ÇOK GÜZEL
FAZ 2 sonuçlarını aldığınızda ne hissettiniz?
Biz burada süreci başından itibaren analitik olarak takip ettiğimiz için bu biçimde âlâ sonuçlar bekliyorduk. Faz 3’e geçebilmek için hayli önemli bir prosedür var. Güvenlik, kalite denetim, üretim üzere konularda… Bunlar önemli vakit alan süreçler. Bu süreçte yalnızca Erciyes Üniversitesi değil hem üretici firma hem TÜSEB tarafı hayli önemli emek verdi. Olağan biraz süreç bu manada uzadı. Bu insanı geriyor tabi. Ama benim faz 2’nin güzel sonuçlanacağına dair bir kuşkum yoktu. İKUM koordinesinde yürütülen faz 2’ye katılan bütün gönüllülerde antikor oluştu. Antikor ölçüsü bireyden şahsa fark ediyor. Tam sayı vermeyeyim lakin fazlaca güzel bir ortalama yakaladığımızı rahatlıkla söyleyebilirim. Genel ortalama epeyce uygun.
BİNLERCE İSTEKLİ
Aşı çalışmasında son durum nedir?
Çok kuvvetli bir aşı adayımız var. Cumhurbaşkanımızın dediği üzere son dönemeçteyiz. Bu vakte kadar aşının inançlı olduğu ortaya konuldu. Artık faz 3’te bu aşının alandaki aktifliğini, gücünü goreceğiz. Faz 3’ün uyumunu ve sponsorluğunu TÜSEB yapıyor. Yanılmıyorsam 20 bin istekli olacak. Yurtdışı ayağı da olabilir. bu biçimde sayı artabilir.
Basında yahut toplumsal medyada ‘yorgun’ fotoğraflarınızı niçin görmedik hiç, yorulmadınız mı?
Yorulduk natürel (gülüyor). Çalışmaktan değil de gerilimli bir müddetç tabi. Bir baskı var, bir sorumluluk var. Bilim yaparken işin farklı boyutlarını da götürmek zorundasınız. Bizim işimiz projenin sonuçlarını resmi muhataplarıyla paylaşmak. Gerekli açıklamaları Rektörlüğümüz ve Bakanlık aslına bakarsanız yapıyordu. Ayrıyeten grubumu de hem basından tıpkı vakitte toplumsal medyadan korumak gerekiyordu. Yani motivasyonları bozulmasın diye.
EN ZORU vakit içinde YARIŞ
En hayli ne mevzuda zorlandınız?
vakit içinde yarışıyoruz. En hayli zorlandığımız bahis o oldu. Türkiye 1998’den beri aşı üretmiyor. Yığılmış bir deneyim ve üretim altyapısı yok. Beşerler ölüyor. Bir an evvel bir tahlil bulmak çabasındayız. Üzerimizde vicdani bir baskı var. Kendi kendimize büyük bir sorumluluk hissediyoruz. Bu bizi zorladı. Bunu itiraf etmem lazım. Onun haricinde esasen bizim laboratuvarımız ağır çalışan bir ünite…
Planladığınız takvime uygun olarak ilerleyebildiniz mi?
Bu çeşit konularda net bir tarih vermek yanlışsız değil. Biroldukca değişken var. Farklı bahislerle uğraşıyorsunuz. Sapmalar olabiliyor. Lakin 7 ay ortasında faz 3’e geçildi. Bunu sahiden önemsemek lazım. Türkiye tarihinde değerli bir çalışma. Pandemiden dolayı esnetilen kimi kurallar var ancak olağan kurallarda 5-6 yılda gelinebilecek bir evreyi yaklaşık 1 yılda tamamladık. Bu değerli.
Mutasyon ve varyantlara karşı tesirli olacak mı?
İngiliz varyantına karşı bir çalışmamız var. Çalışmalarımızın neticelerina nazaran İngiliz varyantına karşı büsbütün tesirli.
Uğur Şahin ve Hasret Türeci’nin çalışmalarını takip ediyor musunuz?
Kendileriyle gurur duyuyoruz. Hiç görüşmedim lakin çalışmalarını takip ediyorum. Kanser tedavisine yönelik deneyimlerini aşıya aktardılar ve fazlaca süratli bir muvaffakiyet yakaladılar.
Sizce aşı ne kadar kıymetli?
Türkiye’de şu an hayli süratli bir aşılama devam ediyor. Hastalıkla gayret için hayli değerli başarı… Ayrıyeten bugün Türkiye’de birfazlaca takım aşı için çalışıyor. Hepsine hayli teşekkürler. Çok büyük emek veriyorlar. Aşının stratejik bir eser olduğunu, Türkiye olarak kimi aşıları kesinlikle kendimizin üretmesi gerektiği iletisini aldık diye düşünüyorum. Hiç maliyet hesabı yapmadan kendi aşımızı üretmeliyiz. Ayrıyeten aşı üzerine çalışan epeyce genç gruplar var. Bu da bizim için fazlaca büyük bir çıkar.
AİLEM ÇOK DAYANAK OLDU
“Bir kızım bir oğlum var. Kızım İstanbul’da psikoloji okuyor. Oğlum daha küçük. Eşim öğretmen, onun fazlaca değerli takviyesi oldu. esasen daima ağır çalışıyorduk. kimi vakit çocukları bakılırsamiyorduk, sitem ediyorlardı ancak daha sonrasında alıştılar.”
HÜRRİYET’E TEŞEKKÜR
“Hürriyet’e teşekkür ediyoruz. Başından beri takip ettiniz. Siz de gönüllüydünüz. Çok geldiniz gittiniz fakat plasebo çıktı sizinki. Fakat o da kıymetli bir katkı oldu çalışmamıza.”
25 YILLIK BİRİKİM
Prof. Dr. Özdarendeli Veterinerlik Fakültesi mezunu. Doktorasını viroloji üzerine yaptı. ABD’de 3 yıl ‘koronavirüs’ çalıştı. Türkiye’de Kırım Kongo olayları üzerine ağırlaştı. 2009-2010’da ABD’de çalışmalarını yürüttü. 25 yıldır viroloji üzerine araştırmalar yapıyor.
AŞININ İSMİ
“Turkovac ismi anlaşılır ve kolay. Türk aşısı olduğu vurgusu da yapıyor. Sonundaki ‘Vac’ takısı da ‘Vaccine’ yani ‘aşı’ kavramından geliyor.”
KAYNAK: HÜRRİYET
Türkiye aşı üretiminde kıymetli bir kademeye geldi. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Kayseri Erciyes Üniversitesi’nin geliştirdiği aşı adayının ismini ‘Turkovac’ olarak duyurdu. Turkovac’ın faz 3 çalışmaları da başladı. Bugüne kadarki 2 kademeyi büyük bir muvaffakiyetle geçen Turkovac’ı geliştiren Prof. Dr. Aykut Özdarendeli birinci defa Hürriyet’e konuştu: “Doktora daha sonrası ABD’de üç yıl koronavirüs üzerinde çalışmıştım. Pandemi çıkınca en azından tanıdık bir virüs, bunu yenebiliriz diye düşündüm.”
Birinci aşı çalışmalarınız nasıl başlamıştı?
Aşıya çalışmaya birinci doğrulanan korona vakası Türkiye’de çıktıktan daha sonrasında başladık. Olay 11 Mart’ta çıktı. Biz çabucak Rektörümüz Prof. Dr. Mustafa Çalış ile bir ortaya geldik. Aşı konusunu konuştuk. Ben çabucak projemi hazırlayıp mart ayı sonunda çalışmalara başladım. aslına bakarsanız burası 2013 yılında kurulmuş Türkiye’nin birinci aşı merkezidir. Memleketler arası standartlarda bir merkez, burada Kırım Kongo çalışmaları da yapıldı.
Birikmiş bir deneyim var mıydı?
aslına bakarsanız o çalışmaların oluşturduğu birikimin üzerine inşa ettik çalışmalarımızı. Bir de farklı bir tesadüf olabilir. Ben doktora daha sonrası Amerika’da 3 yıl ‘koronavirüs’ üzerine çalıştım. Aşı üzerine değil lakin. Ülkeye 2001’de döndüm. 2003’te Kırım Kongo hadiseleri çıktı. Bu olaylara yönelik çalışmaları başlattık. TÜBİTAK, Sıhhat Bakanlığı ve üniversitenin işbirliğinde bir projemiz vardı. 2010’da o bahiste aşı çalışmalarına başladık. 2010’dan itibaren bu aşı çalışmalarımız devam ediyordu. Bu çalışmalardaki deneyimin epey büyük bir olumlu katkısı oldu.
Pandemi çıkınca neler hissettiniz?
Ben 2001’de döndüm Türkiye’ye. daha sonrasında SARS ve MERS gördük. Koronavirüsün bu cins salgınlara yol açabileceğini görmüştük. Fakat bu biçimde büyük bir pandemi beklemiyorduk. Pandemi çıkınca biraz avantajlı olduğumuzu da düşündük. Başımdan ‘En azından tanıdık bir virüs, bunu yenebiliriz’ diye geçirdim.
Aşı çalışmasında birinci başarınız neydi?
Birinci olay Türkiye’de çıktığında Rektörümüz Prof.Dr. Mustafa Çalış başkanlığında toplandık ve çabucak çalışmalara başladık. birinci vakit içinderda virüsü izole ederek aşı çalışmalarımıza başladık. Çok da süratli yaptık bunu. Mart’ın 25’inde biz virüsü konfirme etmiştik. Nisan ayında genetiğini, DNA dizilimi çıkarttık. Mayıs ayında da fareler üzerinde çalışmaya başladık. Çok süratli bir biçimde işledi bu süreç. Farelerde bu inaktif aşı adayının esirgeyici olduğunu 2020’nin ağustos ayında gösterdik. Klinik öncesi çalışmaları ekimde raporladık.
ANTİKOR ORANI ÇOK GÜZEL
FAZ 2 sonuçlarını aldığınızda ne hissettiniz?
Biz burada süreci başından itibaren analitik olarak takip ettiğimiz için bu biçimde âlâ sonuçlar bekliyorduk. Faz 3’e geçebilmek için hayli önemli bir prosedür var. Güvenlik, kalite denetim, üretim üzere konularda… Bunlar önemli vakit alan süreçler. Bu süreçte yalnızca Erciyes Üniversitesi değil hem üretici firma hem TÜSEB tarafı hayli önemli emek verdi. Olağan biraz süreç bu manada uzadı. Bu insanı geriyor tabi. Ama benim faz 2’nin güzel sonuçlanacağına dair bir kuşkum yoktu. İKUM koordinesinde yürütülen faz 2’ye katılan bütün gönüllülerde antikor oluştu. Antikor ölçüsü bireyden şahsa fark ediyor. Tam sayı vermeyeyim lakin fazlaca güzel bir ortalama yakaladığımızı rahatlıkla söyleyebilirim. Genel ortalama epeyce uygun.
BİNLERCE İSTEKLİ
Aşı çalışmasında son durum nedir?
Çok kuvvetli bir aşı adayımız var. Cumhurbaşkanımızın dediği üzere son dönemeçteyiz. Bu vakte kadar aşının inançlı olduğu ortaya konuldu. Artık faz 3’te bu aşının alandaki aktifliğini, gücünü goreceğiz. Faz 3’ün uyumunu ve sponsorluğunu TÜSEB yapıyor. Yanılmıyorsam 20 bin istekli olacak. Yurtdışı ayağı da olabilir. bu biçimde sayı artabilir.
Basında yahut toplumsal medyada ‘yorgun’ fotoğraflarınızı niçin görmedik hiç, yorulmadınız mı?
Yorulduk natürel (gülüyor). Çalışmaktan değil de gerilimli bir müddetç tabi. Bir baskı var, bir sorumluluk var. Bilim yaparken işin farklı boyutlarını da götürmek zorundasınız. Bizim işimiz projenin sonuçlarını resmi muhataplarıyla paylaşmak. Gerekli açıklamaları Rektörlüğümüz ve Bakanlık aslına bakarsanız yapıyordu. Ayrıyeten grubumu de hem basından tıpkı vakitte toplumsal medyadan korumak gerekiyordu. Yani motivasyonları bozulmasın diye.
EN ZORU vakit içinde YARIŞ
En hayli ne mevzuda zorlandınız?
vakit içinde yarışıyoruz. En hayli zorlandığımız bahis o oldu. Türkiye 1998’den beri aşı üretmiyor. Yığılmış bir deneyim ve üretim altyapısı yok. Beşerler ölüyor. Bir an evvel bir tahlil bulmak çabasındayız. Üzerimizde vicdani bir baskı var. Kendi kendimize büyük bir sorumluluk hissediyoruz. Bu bizi zorladı. Bunu itiraf etmem lazım. Onun haricinde esasen bizim laboratuvarımız ağır çalışan bir ünite…
Planladığınız takvime uygun olarak ilerleyebildiniz mi?
Bu çeşit konularda net bir tarih vermek yanlışsız değil. Biroldukca değişken var. Farklı bahislerle uğraşıyorsunuz. Sapmalar olabiliyor. Lakin 7 ay ortasında faz 3’e geçildi. Bunu sahiden önemsemek lazım. Türkiye tarihinde değerli bir çalışma. Pandemiden dolayı esnetilen kimi kurallar var ancak olağan kurallarda 5-6 yılda gelinebilecek bir evreyi yaklaşık 1 yılda tamamladık. Bu değerli.
Mutasyon ve varyantlara karşı tesirli olacak mı?
İngiliz varyantına karşı bir çalışmamız var. Çalışmalarımızın neticelerina nazaran İngiliz varyantına karşı büsbütün tesirli.
Uğur Şahin ve Hasret Türeci’nin çalışmalarını takip ediyor musunuz?
Kendileriyle gurur duyuyoruz. Hiç görüşmedim lakin çalışmalarını takip ediyorum. Kanser tedavisine yönelik deneyimlerini aşıya aktardılar ve fazlaca süratli bir muvaffakiyet yakaladılar.
Sizce aşı ne kadar kıymetli?
Türkiye’de şu an hayli süratli bir aşılama devam ediyor. Hastalıkla gayret için hayli değerli başarı… Ayrıyeten bugün Türkiye’de birfazlaca takım aşı için çalışıyor. Hepsine hayli teşekkürler. Çok büyük emek veriyorlar. Aşının stratejik bir eser olduğunu, Türkiye olarak kimi aşıları kesinlikle kendimizin üretmesi gerektiği iletisini aldık diye düşünüyorum. Hiç maliyet hesabı yapmadan kendi aşımızı üretmeliyiz. Ayrıyeten aşı üzerine çalışan epeyce genç gruplar var. Bu da bizim için fazlaca büyük bir çıkar.
AİLEM ÇOK DAYANAK OLDU
“Bir kızım bir oğlum var. Kızım İstanbul’da psikoloji okuyor. Oğlum daha küçük. Eşim öğretmen, onun fazlaca değerli takviyesi oldu. esasen daima ağır çalışıyorduk. kimi vakit çocukları bakılırsamiyorduk, sitem ediyorlardı ancak daha sonrasında alıştılar.”
HÜRRİYET’E TEŞEKKÜR
“Hürriyet’e teşekkür ediyoruz. Başından beri takip ettiniz. Siz de gönüllüydünüz. Çok geldiniz gittiniz fakat plasebo çıktı sizinki. Fakat o da kıymetli bir katkı oldu çalışmamıza.”
25 YILLIK BİRİKİM
Prof. Dr. Özdarendeli Veterinerlik Fakültesi mezunu. Doktorasını viroloji üzerine yaptı. ABD’de 3 yıl ‘koronavirüs’ çalıştı. Türkiye’de Kırım Kongo olayları üzerine ağırlaştı. 2009-2010’da ABD’de çalışmalarını yürüttü. 25 yıldır viroloji üzerine araştırmalar yapıyor.
AŞININ İSMİ
“Turkovac ismi anlaşılır ve kolay. Türk aşısı olduğu vurgusu da yapıyor. Sonundaki ‘Vac’ takısı da ‘Vaccine’ yani ‘aşı’ kavramından geliyor.”
KAYNAK: HÜRRİYET