TBMM Lideri Şentop: Bizim tarihimizde batılı manada teokrasi olmadığını düşünüyorum
TBMM Lideri Mustafa Şentop, Habertürk TV’de Eren Eğilmez’in sorularını yanıtladı.
Meclis Lideri Şentop’un açıklamalarından satır başları şöyleki;
(ABD’deki olaylar sırasında attığı tweet) “15 Temmuz gecesi ABD Lideri sayın Obama’nın yaptığı açıklamaya atıf yapmaya çalıştım. Biraz espri olağan. Onlar ekseriyetle kendi çıkarlarını düşünerek o gözle bakıyorlar. Gerçek manada ilkesel bir taraf tutma yaklaşımları yok. Ben oradaki demokrasi bakımından da fazlaca geniş konuşulabilir, seçim akşamları hatırlıyoruz ancak, ABD’de 19. yüzyılda müntehib-i sani tarzı var; tek dereceli değil iki dereceli sistem. Vatandaşlar delege seçiyorlar. Bu delegeler Lideri seçiyorlar. Hillary Clinton vatandaştan aldığı oylar bazında daha hayli oy almıştı lakin delege bazında daha az olduğu biçimde Trump seçilmişti.
‘TBMM, DEVLETİ KURAN BİR PARLAMENTO’
Bu gerçek manada demokrasi kriterleri bakılınca epey demokratik değil. Bir basamak olarak 19. yüzyıl, 20. yüzyılın başında kabul edilebilir. Genelde parlamentolara baktığımızda ortada bir devlet var ve bu devlet yasama organı kuruyor. Türkiye’de bizim parlamentomuz, Meclisimiz devleti kurandır. Yasama, yürütme, yargı erkleri parlamentoda toplanmıştı. TBMM hepsinden farklı devleti kuran bir parlamento. Bunun haricinde savaşı şahsen yönetmiş bir parlamento. Atatürk’ün Başkomutanlık yetkisi Parlamentoda ona kullanmak üzere verilmiş. Ona da hudut koyuyor. Gelip, parlamentoya bilgi veriyor. Savaş vakit içinderı olağanüstü hallerdir. Bütün anayasalarda o denli kabul edilir. Demokrasiyle ilgili kısıtlama niçinidir. Bizde tam tersine savaş vaktinde demokratik parlamento oluşmuş. Bu demokrasi teorisi üzerine yakından incelenecek bir deneyim.
Atatürk ve arkadaşlarının, Birinci Meclis’in amacı bir taraftan ulusal gayret, milletten güç alarak yapmış, bu hususta odunsuz hareket etmişlerdir. Bu kavram üzerinde yapılan tartışmalarda birçok vakit kahırlar var. Biroldukca düşünür, müellifin farklı görüşleri var. Evvelce hukukçuların yazdığı yapıtlardan birebir vakitte tarihimizde yazılan yapıtlarda evvel tariflerden başlanır. Mecelle evvel tarifini yapar örneğin. Hakimiyetle ilgili Kur’an’da da tıpkı söz hakeme, karar, kökünden gelen sözler var.
‘İDARENİN DE KULLANDIĞI HAKİMİYET YETKİSİ VAR’
Bunun üzerine çalışan alımlar bizim kast ettiğimiz egemenliği kullanmıyorlar. Ben o çalışmada, hakimiyet dediğimiz şeyi hukuk kavramı olarak kullanılıyor. Bu farklı bir şey. Ülke içerisindeki iktidar yönetme, kuralları uygulama gücü, ona karşı çıkanlara müeyyide uygulama manasında daha hudutlu bir hakimiyet. Yönetimin de kullandığı hakimiyet yetkisi var. Bürokratların kullandığı. Ben bunlardan da ayırarak bir manada siyasi hakimiyeti düşünmüştüm.
‘YANLIŞ ANLIYOR VE YANLIŞ ANLATIYORUZ’
Bizde bilhassa toplumsal bilimler alanındaki çalışmalarda göz arkası edilen konu. Olumlu bilimlerde kolay, diyelim ki suyun kaynaması ile ilgili deneyi laboratuvarda yapıyorsun. Her ülkede, her toplumda birebir. O deney kararında oluşan paradigmalar dünyanın her yanında kullanılabilir. Toplumsal bilimler alanında aslında bir cins deney yapıyoruz. Laboratuvarın toplumsal bilimlerdeki alanı tarih. Her ülkenin, toplum hatta ülke içerisindeki kimi bölgelerin, örneğin Almanya’da farklı taraflar var. Fakat muhakkak ölçekte inceliyorsanız, tümevarım sistemiyle bir paradigma, bakış açısı oluşturuyorsunuz.
Bu model elbet değerlidir. Lakin o modeli bir öbür yerde uygulamaya kalktığınızda fizikte olduğu üzere birebir kararı almanız mümkün değil. örneğin İngiltere’de yaşananlarla kara Avrupa’sında yaşanılanlarla kronolojik olarak bile farklılıklar var. Avrupa’da ortaya çıkmış olan birtakım modeller, toplumsal bilimler alanındaki açıklama modellerini bizim tarihimize uyguladığınızda bence hayli önemli ıstıraplar çıkıyor. Yanlış anlıyor ve yanlış anlatıyoruz.
‘ORTODOKSLUKTA HUKUKLA İLGİLİ KURALLAR ÇERÇEVESİ YOK’
Hristiyan tarihi gelişimiyle de ilgili durum var. Hristiyanlık İsa’dan daha sonra 70’ten itibaren bulunduğu coğrafyada bir gelişim izliyor. Bilhassa Roma coğrafyasında. Hukuk ve siyasi talepler yok. Burada toplumsal, ahlaki, metafizik alan olarak gelişiyor. Ortodokslukta hukukla ilgili kurallar çerçevesi yok. Avrupa’da Hristiyanlık gelişirken oralarda farklı bir coğrafya, buradaki üzere Bizans yok, merkezi iktidar zayıflamış, derebeylikler var. Süratlice gelişen Hristiyanlık var. bu biçimde din adamları dini, ahlaki, metafizik anlatılar var. ondan sonrasında toplumsal hayatla ilgili itilaflar doğuyor. bu biçimde hukuk sistemi, karar verecek, uygulayacak yapının ortaya çıkması gerekiyordu. Hukuk kuralları ile ilgili tespitler yapılıyor, kararlar veriliyor. Öbür yapılan hayli zayıf, bölünmüş iktidarlar olduğu için yavaş yavaş Hristiyanlık Katolik mezhebi çerçevesinde iktidar alanı oluşuyor. Bu derebeylere yetki veren, iktidar dağıtan bir manaya geliyor. Teokrasi dediğimiz bu. Dini kurumdan, din adamdan iktidarın alınması, tevarüs etmesi.
‘İKİ KILIÇ VAR: BİRİ DÜNYEVİ, OBURU UHREVİ’
Hükümdarlar bu biçimde gidiyor Papa’dan takdis oluyorlar. İki kılıç var. Biri dünyevi oburu uhrevi. Uhrevi kılıcı Papa veriyor. Hem siyasi hem hukuksal bir merciye dönüşüyor. Teokrasi ve laiklik tartışması buradan ortaya çıkıyor. Kuralları din adamları koymasın, laikler koysun deniyor. Orada bir ilahi bir kitaptan yahut kuraldan hareketle yapılan bir tartışma değil, büsbütün dünyevi bir otorite. Vakit içerisinde din adamı olmayanlar; yani laikus, laik kesim biz koyalım kuralları diyorlar. Teokrasi tartışması Katolik inancının hakim olduğu coğrafyalar için fazlaca manalı tartışma.
Hristiyanlıkta ortodokslukta olmadığı üzere Protestanlıkla da hukuk koyma, kural koyma yok. İngiltere’de farklı bir gelişme. İngiltere tacı şu anda Anglikan kilisesinin başıdır. İngiltere farklı, Cermen kısmı farklı, Fransa farklı. Buradaki ölçüler mukayese için kullanılmalı fakat oradaki modeli Osmanlı için Türkiye için koymak aldatıcı olur.
Bu siyasi iktidarın hukuka uygunluğu, şeriat ve fıkıh. Hukuk nizamına uygunluğa bakmışlar. Hukuk sistemine, temel asıllara karşıt hareket ettiği vakit ne olur? İlahi güçten almışsa bu yetkiyi bu biçimde aslına bakarsanız bir şey yapamayız. halbuki Sünni mezhepler bakımından, hukukçular bakımından baktığımızda hukuka uygun davranmanın kaide olduğu görüşler var. Devlet liderini ilahi, takdis edilmiş varlık olarak görmüyorlar aslında bizim İslam tarihli hukukçular. 4 halifenin seçilmesiyle ilgili süreç teorik tartışmaları oluşturuyor. Hz. Ali’nin şehit edilmesinden daha sonra saltanat süreci başlıyor. Tarihi bir periyot başlıyor. Hz. Peygamberin vefatından daha sonra cenazesiyle ilgili süreçler tamamlanmadan o süreçte bir bahçede toplanıyorlar, Medineliler toplanıyor. Hz. Ebubekir ve Hz.Ömer oraya gidiyor. Hz. Peygamberin yerine kim yönetecek tartışması var. O tartışmada çeşitli münasebetler öne sürülüyor. Medineliler bizim hakkımız diyor, muhacirler İslam’ı birinci kabul eden biziz’ diyor.Hz. Ömer büyük hukukçudur. Orada bütün herkesi dinledikten daha sonra ‘peygambere birinci inananlardan birisi Ebubekir olmalıdır, ben ona biat ediyorum,tabi oluyorum’ diyor. O tartışmada Allah bunu göstermiştir, Allah’tan aldığı yetki vardır, kutsal bir insandır tartışması yok. Hz.Ebubekir vefat ederken Hz. Ömer’i gösteriyor.
Biat bugün fazlaca yanlış algılanan bir kavram. Biat etmek muhakkak mevzular ve koşullar üzerinde kelam konusudur. Devlet yöneticisi olarak biat edersiniz. Biat yalnızca tabi olmak, itaat, hak olan, hukuken muteber olan, geçerli olan konulardır. Yanlış işler konusunda biat ve itaat yoktur deniyor. ondan sonrasında oy verme, devlet lideri kabul etme formunda; ötürüsıyla istek aranıyor. sonrasındasındaki uygulamalarda bu biçimde. Emeviler, Muaviye’den itibaren altık saltanat, babadan oğula geçiyor.
‘BİZİM TARİHİMİZDE TEOKRASİ OLMADIĞINI DÜŞÜNÜYORUM’
Bu manada bizim tarihimizde ve İslam niyeti ve hukukunda teokrasi olmadığını düşünüyorum. bahsetmiş olduğumiz Batılı manada. Teokratik iktidar yapısı olmadığı kanaatindeyim. Hakimiyet-i ulusala, demokrasi, seçimler tartışması Kanun-u Esasi’de başlıyor. Bir parlamento kurulacak. Elbet temel destekler Kur’an, sünnet, İslamı asıllar. Hareket noktası Kur’an-ı Kerim’den bir ayet. ‘Bu işlerle ilgili olarak onlarla istişare et’ ayeti var. Artık ‘onlar’ kim? Bu kurumsallaşabilir mi? İşte parlamentoyu bunun üzerine oturtuyorlar. örneğin bunun ortasında gayrimüslimler var mı, bayanlar var mı? Hüm zamiri içerisinde bunun içerisinde yürüyor. II.Meşrutiyet devri ağır tartışmaların olduğu devir. 1920’den itibaren devam eden, saltanatın kaldırılması üzerine tartışmalar değerli birikimi oluşturuyor. 1 Aralık 1922’de tamamlanan tartışmalar var saltanat üzerine. Atatürk’ün yaptığı konuşma var. Benim anlattığım 4 halifenin seçilmesinden itibaren, İslamda devlet vs. üzere epey ayrıntılı bilgiler veriyor. Bu manada saltanatın kaldırılmasının mümkün olduğunu, İslamda saltanatın zorunluğu olmadığını anlatıyor. Burada İzmir Milletvekili yöntemi fıkıh müderresi Seyid Bey’in yazdığı kitap var. 1908 üzere basılmış. Bu kitabın bir kısmı bu husus üzerine. Seyid Bey’in hem saltanat, hem hilafetin kaldırılması üzerine yaptığı konuşmalar var. Orada bu birikimi görüyorsunuz.
‘ZAMAN İÇERİSİNDE OLUŞAN SİYASİ BÜROKRATİK SEÇKİN VAR’
Ahmet Cevdet Paşa hem hukukçudur hem fazlaca büyük tarihçi, siyaset bilimci, sosyologdur. Yeni taze bir tartışma demokrasi var. Tezakir-i Cevdet’i yazmıştır. Anılardır. Orada bir kısım var, diyor ki: Deneyime dayalı konularda insanların görüşüne, rebir daha başvurmak fazlaca faydalıdır. Ne kadar farklı deneyim var ise o kadar düzgün sonuca ulaşmak mümkündür. Ancak ihtisasa dayalı tartışmaları farklı tutuyor. Bir tarafta seçimlerle oluşan iktidar var bir tarafta o tecrübeyi koruma eden bürokratlar var. Mutlak bir yanlışsız ve yanlış yok. Meclis’te bir arkadaşımız ‘Bu bu biçimdedir’ diyor. O senin baktığın yerden, senin bildiğin kadar öyledir. Herkes o denli düşünmeyebilir. Elbet siyasette bir şeyi savunmanız gerekiyor. Yalnızca yanlışsız ondan ibaret değil. Yanlış da o denli. Yüzde 100 yanlışsız, yüzde 100 yanlış yok alışılmış. Doğrunun ortasında yanlışlar, yanlışın ortasında doğrular var. Halk yönetmek için yetki veriyor. Toplu bir karar. çabucak sonrasında beğenmediği takdirde bir daha sonraki seçimde değiştiriyor. Buna itimat etmek lazım. Bizde epeyce eskiye gerçek götürebilsek de bu tartışmaları, yavaş yavaş, vakit içerisinde oluşan siyasi bürokratik seçkin var. Bunların halka karşı güvensizliği var. 27 Mayıs’tan bugüne yaşanan süreçler.
Burada demokrasi ve teorik tartışmalar hayli eskiye gidiyor. Eski Yunan’a kadar gidiyor. Burada temel esas millete güvenmektir. Milletin çoğunluğun, kahir ekseriyetinin vereceği karara güvenmektir. Bu inancın temellerinin olduğunu, hiç bir vakit pişmanlık duyulmayacağını pekfazlaca örnekle anlatabilirim. Bu kahir ekseriyetin, millet çoğunluğunun tahminen kusur yapmayacağını söyleyebiliriz. İhtimal olarak baktığımızda birfazlaca şey mümkün olabilir.
‘TEMEL SIKINTI HALKIN ÇOĞUNLUĞUNUN SAĞDUYUSUNA İNANMAK’
Elbet bu husus anayasayla belirlenmiş. 27 Mayıs darbesini yapanlar 1961’de Anayasa hazırladıkları vakit, bu kuruluş ideolojisine mi dayanıyordu? Bunu söylemek kolay değil. Aslında 27 Mayıs darbesini yapanlar yeni bir devlet ideolojisi koymaya çalışmış. Menderes’e itiraz ederken kendileri farklı bir ideoloji koymaya çalışmıştır.
Anayasalar bağlamında bunlar teminat altına alınıyor. Bir de devamlılık sözkonusu. 500 sene daha sonra, 300 sene daha sonra yeni modeller sözkonusu olunca bu biçimde bir daha halk karar verecek. Burada temel sorun halkın çoğunluğunun sağduyusuna inanmaktır, demokrasinin özü budur. Buna inanmıyorsanız demokrasiyi konuşmamanız lazımdır.
‘DEMOKRASİNİN MODASI GEÇMEYECEKTİR’
Demokrasinin modası geçmiş değil, geçmeyecektir. Bugünkü parametreleri ele aldığımızda, ekonomik gelişmeler bu biçimde devirde demokrasi dışına dünyanın evrilmesi şu an itibariyle mümkün değil. Demokrasi kavram olarak ve koşullar olarak tahminen görünen sistem olarak varolmakla birlikte, demokrasinin içeriğini bozan deforme eden gelişme riskleri var. Bunlardan en değerlisi dünyada gelişmiş ülkelerin bu bahisteki ikiyüzlü tavrı. ABD, İngiltere için demokrasinin tartışılması sözkonusu olamaz. Ancak dünyadaki öteki ülkede demokrasi istiyorlar mı? Sonuçta bu demokrasi gelir de onların işine yararsa memnuniyetle karşılıyorlar. Lakin demokrasi çıkarlarına ters ise buna müdahale ediyorlar. Dünyadaki birfazlaca darbenin art planında o büyük ülkelerin istihbarat örgütleri var. Demokrasiyi ülkü olarak savunuyorlar mı? Bu kıymetli. Bizde de 15 Temmuz kalkışması ve daha evvelki darbelerde bu tıp yapıları biliyoruz.
‘MANİPÜLASYONA ÇOK AÇIK DURUMDAYIZ’
Malumat manasındaki gelişmeler, salgın periyodunda Prof. Dr. Nabi Avcı hocamızın ‘Enformatik Cehalet’ diye yazdığı bir kitabı vardı. Her bilgi hakikat mudur; ötürüsıyla manipülasyona fazlaca açık durumdayız. İngiltere’de Birexit tartışmaları fazlaca değerli. Facebook ve diğer toplumsal medya şirketlerin Birexit’e tesiri üzerine İngiltere Parlamentosunda bir çalışma yapmış hatta rapor hazırlanmış. Facebook’un sahibini davet ediyorlar ancak gelmiyor.
Evvelce ulusal hükümetlerin ülke hudutları içerisinde demokrasiye, özgürlüklere karşı tehdit ve risk oluşturan uygulamaları vardı. Artık ise epeyce uluslu şirketlerin demokratik davranışları, siyasi kararları etkileyen tavırları var. Bence önlem alınmazsa, bu önlemi memleketler arası kimi kontratlarla, ülkelerin birlikte hareket etmesi suretiyle yapabiliriz. Viyana’da eylül ayı başında memleketler arası toplantıya katıldım. Üç gündem hususu var, birisi bu. Avusturya Meclis lideri birebir şikayetlerden bahsetti. Bizim şikayetçi olduğumuz ne var ise o ülkelerde tıpkı. Avrupa, Latin Amerika, Afrika, Asya’da bu tartışılıyor. Ben de onu söylemiş oldum, ulusal düzenlemeler yapabiliriz lakin memleketler arası düzenlemeler yapılmalı, dedim. Gerçek soruyu sormazsak tartışmayı yanlış mecraya getiririz. Özgürlükler, güvenlikler sıkıntısının üçüncü ayağı var; fazlaca uluslu şirketlerin kâr maksimizasyonu vs. Filistin’de kimi hadiselerde, bir çocuğun öldürülmesi konusundaki görüntünün Twitter’e konulmadı. Birtakım görüşlere takviye verildiğini birtakım görüşlere kapatıldığını görüyoruz.
Bir fikir AVM’si sunmuyor. Onun da gayesi var kendine nazaran. Bu gayeler çerçevesinde size bir faaliyet alanı sunuyor. Bunun siyasi iradelere, siyasi tercihlere tesiri konusu. Brexit bence kıymetli olay, üzerinde çalışmak lazım. Özgürsünüz, kendiniz veriyorsunuz evet. Lakin birtakım bilgilere dayanarak o sonucu veriyorsunuz. Bir taraftan sizin endişelerinizi istismar ediyor, korktuğunuz şeyleri çoğaltarak önünüze getiriyor. Seçime gidip oy kullanmamanız onun gaye ise sizin sandığa gitmemenizi güçlendirecek şeyleri söylüyor. Daima onlara maruz kalmak suretiyle zihninizde bir karar oluşuyor. Bunun önemli tehdit olduğunu düşünüyorum, önümüzdeki senelerda fazlaca daha önemli tehdite dönüşecektir bu.”
KAYNAK: HABERTÜRK
TBMM Lideri Mustafa Şentop, Habertürk TV’de Eren Eğilmez’in sorularını yanıtladı.
Meclis Lideri Şentop’un açıklamalarından satır başları şöyleki;
(ABD’deki olaylar sırasında attığı tweet) “15 Temmuz gecesi ABD Lideri sayın Obama’nın yaptığı açıklamaya atıf yapmaya çalıştım. Biraz espri olağan. Onlar ekseriyetle kendi çıkarlarını düşünerek o gözle bakıyorlar. Gerçek manada ilkesel bir taraf tutma yaklaşımları yok. Ben oradaki demokrasi bakımından da fazlaca geniş konuşulabilir, seçim akşamları hatırlıyoruz ancak, ABD’de 19. yüzyılda müntehib-i sani tarzı var; tek dereceli değil iki dereceli sistem. Vatandaşlar delege seçiyorlar. Bu delegeler Lideri seçiyorlar. Hillary Clinton vatandaştan aldığı oylar bazında daha hayli oy almıştı lakin delege bazında daha az olduğu biçimde Trump seçilmişti.
‘TBMM, DEVLETİ KURAN BİR PARLAMENTO’
Bu gerçek manada demokrasi kriterleri bakılınca epey demokratik değil. Bir basamak olarak 19. yüzyıl, 20. yüzyılın başında kabul edilebilir. Genelde parlamentolara baktığımızda ortada bir devlet var ve bu devlet yasama organı kuruyor. Türkiye’de bizim parlamentomuz, Meclisimiz devleti kurandır. Yasama, yürütme, yargı erkleri parlamentoda toplanmıştı. TBMM hepsinden farklı devleti kuran bir parlamento. Bunun haricinde savaşı şahsen yönetmiş bir parlamento. Atatürk’ün Başkomutanlık yetkisi Parlamentoda ona kullanmak üzere verilmiş. Ona da hudut koyuyor. Gelip, parlamentoya bilgi veriyor. Savaş vakit içinderı olağanüstü hallerdir. Bütün anayasalarda o denli kabul edilir. Demokrasiyle ilgili kısıtlama niçinidir. Bizde tam tersine savaş vaktinde demokratik parlamento oluşmuş. Bu demokrasi teorisi üzerine yakından incelenecek bir deneyim.
Atatürk ve arkadaşlarının, Birinci Meclis’in amacı bir taraftan ulusal gayret, milletten güç alarak yapmış, bu hususta odunsuz hareket etmişlerdir. Bu kavram üzerinde yapılan tartışmalarda birçok vakit kahırlar var. Biroldukca düşünür, müellifin farklı görüşleri var. Evvelce hukukçuların yazdığı yapıtlardan birebir vakitte tarihimizde yazılan yapıtlarda evvel tariflerden başlanır. Mecelle evvel tarifini yapar örneğin. Hakimiyetle ilgili Kur’an’da da tıpkı söz hakeme, karar, kökünden gelen sözler var.
‘İDARENİN DE KULLANDIĞI HAKİMİYET YETKİSİ VAR’
Bunun üzerine çalışan alımlar bizim kast ettiğimiz egemenliği kullanmıyorlar. Ben o çalışmada, hakimiyet dediğimiz şeyi hukuk kavramı olarak kullanılıyor. Bu farklı bir şey. Ülke içerisindeki iktidar yönetme, kuralları uygulama gücü, ona karşı çıkanlara müeyyide uygulama manasında daha hudutlu bir hakimiyet. Yönetimin de kullandığı hakimiyet yetkisi var. Bürokratların kullandığı. Ben bunlardan da ayırarak bir manada siyasi hakimiyeti düşünmüştüm.
‘YANLIŞ ANLIYOR VE YANLIŞ ANLATIYORUZ’
Bizde bilhassa toplumsal bilimler alanındaki çalışmalarda göz arkası edilen konu. Olumlu bilimlerde kolay, diyelim ki suyun kaynaması ile ilgili deneyi laboratuvarda yapıyorsun. Her ülkede, her toplumda birebir. O deney kararında oluşan paradigmalar dünyanın her yanında kullanılabilir. Toplumsal bilimler alanında aslında bir cins deney yapıyoruz. Laboratuvarın toplumsal bilimlerdeki alanı tarih. Her ülkenin, toplum hatta ülke içerisindeki kimi bölgelerin, örneğin Almanya’da farklı taraflar var. Fakat muhakkak ölçekte inceliyorsanız, tümevarım sistemiyle bir paradigma, bakış açısı oluşturuyorsunuz.
Bu model elbet değerlidir. Lakin o modeli bir öbür yerde uygulamaya kalktığınızda fizikte olduğu üzere birebir kararı almanız mümkün değil. örneğin İngiltere’de yaşananlarla kara Avrupa’sında yaşanılanlarla kronolojik olarak bile farklılıklar var. Avrupa’da ortaya çıkmış olan birtakım modeller, toplumsal bilimler alanındaki açıklama modellerini bizim tarihimize uyguladığınızda bence hayli önemli ıstıraplar çıkıyor. Yanlış anlıyor ve yanlış anlatıyoruz.
‘ORTODOKSLUKTA HUKUKLA İLGİLİ KURALLAR ÇERÇEVESİ YOK’
Hristiyan tarihi gelişimiyle de ilgili durum var. Hristiyanlık İsa’dan daha sonra 70’ten itibaren bulunduğu coğrafyada bir gelişim izliyor. Bilhassa Roma coğrafyasında. Hukuk ve siyasi talepler yok. Burada toplumsal, ahlaki, metafizik alan olarak gelişiyor. Ortodokslukta hukukla ilgili kurallar çerçevesi yok. Avrupa’da Hristiyanlık gelişirken oralarda farklı bir coğrafya, buradaki üzere Bizans yok, merkezi iktidar zayıflamış, derebeylikler var. Süratlice gelişen Hristiyanlık var. bu biçimde din adamları dini, ahlaki, metafizik anlatılar var. ondan sonrasında toplumsal hayatla ilgili itilaflar doğuyor. bu biçimde hukuk sistemi, karar verecek, uygulayacak yapının ortaya çıkması gerekiyordu. Hukuk kuralları ile ilgili tespitler yapılıyor, kararlar veriliyor. Öbür yapılan hayli zayıf, bölünmüş iktidarlar olduğu için yavaş yavaş Hristiyanlık Katolik mezhebi çerçevesinde iktidar alanı oluşuyor. Bu derebeylere yetki veren, iktidar dağıtan bir manaya geliyor. Teokrasi dediğimiz bu. Dini kurumdan, din adamdan iktidarın alınması, tevarüs etmesi.
‘İKİ KILIÇ VAR: BİRİ DÜNYEVİ, OBURU UHREVİ’
Hükümdarlar bu biçimde gidiyor Papa’dan takdis oluyorlar. İki kılıç var. Biri dünyevi oburu uhrevi. Uhrevi kılıcı Papa veriyor. Hem siyasi hem hukuksal bir merciye dönüşüyor. Teokrasi ve laiklik tartışması buradan ortaya çıkıyor. Kuralları din adamları koymasın, laikler koysun deniyor. Orada bir ilahi bir kitaptan yahut kuraldan hareketle yapılan bir tartışma değil, büsbütün dünyevi bir otorite. Vakit içerisinde din adamı olmayanlar; yani laikus, laik kesim biz koyalım kuralları diyorlar. Teokrasi tartışması Katolik inancının hakim olduğu coğrafyalar için fazlaca manalı tartışma.
Hristiyanlıkta ortodokslukta olmadığı üzere Protestanlıkla da hukuk koyma, kural koyma yok. İngiltere’de farklı bir gelişme. İngiltere tacı şu anda Anglikan kilisesinin başıdır. İngiltere farklı, Cermen kısmı farklı, Fransa farklı. Buradaki ölçüler mukayese için kullanılmalı fakat oradaki modeli Osmanlı için Türkiye için koymak aldatıcı olur.
Bu siyasi iktidarın hukuka uygunluğu, şeriat ve fıkıh. Hukuk nizamına uygunluğa bakmışlar. Hukuk sistemine, temel asıllara karşıt hareket ettiği vakit ne olur? İlahi güçten almışsa bu yetkiyi bu biçimde aslına bakarsanız bir şey yapamayız. halbuki Sünni mezhepler bakımından, hukukçular bakımından baktığımızda hukuka uygun davranmanın kaide olduğu görüşler var. Devlet liderini ilahi, takdis edilmiş varlık olarak görmüyorlar aslında bizim İslam tarihli hukukçular. 4 halifenin seçilmesiyle ilgili süreç teorik tartışmaları oluşturuyor. Hz. Ali’nin şehit edilmesinden daha sonra saltanat süreci başlıyor. Tarihi bir periyot başlıyor. Hz. Peygamberin vefatından daha sonra cenazesiyle ilgili süreçler tamamlanmadan o süreçte bir bahçede toplanıyorlar, Medineliler toplanıyor. Hz. Ebubekir ve Hz.Ömer oraya gidiyor. Hz. Peygamberin yerine kim yönetecek tartışması var. O tartışmada çeşitli münasebetler öne sürülüyor. Medineliler bizim hakkımız diyor, muhacirler İslam’ı birinci kabul eden biziz’ diyor.Hz. Ömer büyük hukukçudur. Orada bütün herkesi dinledikten daha sonra ‘peygambere birinci inananlardan birisi Ebubekir olmalıdır, ben ona biat ediyorum,tabi oluyorum’ diyor. O tartışmada Allah bunu göstermiştir, Allah’tan aldığı yetki vardır, kutsal bir insandır tartışması yok. Hz.Ebubekir vefat ederken Hz. Ömer’i gösteriyor.
Biat bugün fazlaca yanlış algılanan bir kavram. Biat etmek muhakkak mevzular ve koşullar üzerinde kelam konusudur. Devlet yöneticisi olarak biat edersiniz. Biat yalnızca tabi olmak, itaat, hak olan, hukuken muteber olan, geçerli olan konulardır. Yanlış işler konusunda biat ve itaat yoktur deniyor. ondan sonrasında oy verme, devlet lideri kabul etme formunda; ötürüsıyla istek aranıyor. sonrasındasındaki uygulamalarda bu biçimde. Emeviler, Muaviye’den itibaren altık saltanat, babadan oğula geçiyor.
‘BİZİM TARİHİMİZDE TEOKRASİ OLMADIĞINI DÜŞÜNÜYORUM’
Bu manada bizim tarihimizde ve İslam niyeti ve hukukunda teokrasi olmadığını düşünüyorum. bahsetmiş olduğumiz Batılı manada. Teokratik iktidar yapısı olmadığı kanaatindeyim. Hakimiyet-i ulusala, demokrasi, seçimler tartışması Kanun-u Esasi’de başlıyor. Bir parlamento kurulacak. Elbet temel destekler Kur’an, sünnet, İslamı asıllar. Hareket noktası Kur’an-ı Kerim’den bir ayet. ‘Bu işlerle ilgili olarak onlarla istişare et’ ayeti var. Artık ‘onlar’ kim? Bu kurumsallaşabilir mi? İşte parlamentoyu bunun üzerine oturtuyorlar. örneğin bunun ortasında gayrimüslimler var mı, bayanlar var mı? Hüm zamiri içerisinde bunun içerisinde yürüyor. II.Meşrutiyet devri ağır tartışmaların olduğu devir. 1920’den itibaren devam eden, saltanatın kaldırılması üzerine tartışmalar değerli birikimi oluşturuyor. 1 Aralık 1922’de tamamlanan tartışmalar var saltanat üzerine. Atatürk’ün yaptığı konuşma var. Benim anlattığım 4 halifenin seçilmesinden itibaren, İslamda devlet vs. üzere epey ayrıntılı bilgiler veriyor. Bu manada saltanatın kaldırılmasının mümkün olduğunu, İslamda saltanatın zorunluğu olmadığını anlatıyor. Burada İzmir Milletvekili yöntemi fıkıh müderresi Seyid Bey’in yazdığı kitap var. 1908 üzere basılmış. Bu kitabın bir kısmı bu husus üzerine. Seyid Bey’in hem saltanat, hem hilafetin kaldırılması üzerine yaptığı konuşmalar var. Orada bu birikimi görüyorsunuz.
‘ZAMAN İÇERİSİNDE OLUŞAN SİYASİ BÜROKRATİK SEÇKİN VAR’
Ahmet Cevdet Paşa hem hukukçudur hem fazlaca büyük tarihçi, siyaset bilimci, sosyologdur. Yeni taze bir tartışma demokrasi var. Tezakir-i Cevdet’i yazmıştır. Anılardır. Orada bir kısım var, diyor ki: Deneyime dayalı konularda insanların görüşüne, rebir daha başvurmak fazlaca faydalıdır. Ne kadar farklı deneyim var ise o kadar düzgün sonuca ulaşmak mümkündür. Ancak ihtisasa dayalı tartışmaları farklı tutuyor. Bir tarafta seçimlerle oluşan iktidar var bir tarafta o tecrübeyi koruma eden bürokratlar var. Mutlak bir yanlışsız ve yanlış yok. Meclis’te bir arkadaşımız ‘Bu bu biçimdedir’ diyor. O senin baktığın yerden, senin bildiğin kadar öyledir. Herkes o denli düşünmeyebilir. Elbet siyasette bir şeyi savunmanız gerekiyor. Yalnızca yanlışsız ondan ibaret değil. Yanlış da o denli. Yüzde 100 yanlışsız, yüzde 100 yanlış yok alışılmış. Doğrunun ortasında yanlışlar, yanlışın ortasında doğrular var. Halk yönetmek için yetki veriyor. Toplu bir karar. çabucak sonrasında beğenmediği takdirde bir daha sonraki seçimde değiştiriyor. Buna itimat etmek lazım. Bizde epeyce eskiye gerçek götürebilsek de bu tartışmaları, yavaş yavaş, vakit içerisinde oluşan siyasi bürokratik seçkin var. Bunların halka karşı güvensizliği var. 27 Mayıs’tan bugüne yaşanan süreçler.
Burada demokrasi ve teorik tartışmalar hayli eskiye gidiyor. Eski Yunan’a kadar gidiyor. Burada temel esas millete güvenmektir. Milletin çoğunluğun, kahir ekseriyetinin vereceği karara güvenmektir. Bu inancın temellerinin olduğunu, hiç bir vakit pişmanlık duyulmayacağını pekfazlaca örnekle anlatabilirim. Bu kahir ekseriyetin, millet çoğunluğunun tahminen kusur yapmayacağını söyleyebiliriz. İhtimal olarak baktığımızda birfazlaca şey mümkün olabilir.
‘TEMEL SIKINTI HALKIN ÇOĞUNLUĞUNUN SAĞDUYUSUNA İNANMAK’
Elbet bu husus anayasayla belirlenmiş. 27 Mayıs darbesini yapanlar 1961’de Anayasa hazırladıkları vakit, bu kuruluş ideolojisine mi dayanıyordu? Bunu söylemek kolay değil. Aslında 27 Mayıs darbesini yapanlar yeni bir devlet ideolojisi koymaya çalışmış. Menderes’e itiraz ederken kendileri farklı bir ideoloji koymaya çalışmıştır.
Anayasalar bağlamında bunlar teminat altına alınıyor. Bir de devamlılık sözkonusu. 500 sene daha sonra, 300 sene daha sonra yeni modeller sözkonusu olunca bu biçimde bir daha halk karar verecek. Burada temel sorun halkın çoğunluğunun sağduyusuna inanmaktır, demokrasinin özü budur. Buna inanmıyorsanız demokrasiyi konuşmamanız lazımdır.
‘DEMOKRASİNİN MODASI GEÇMEYECEKTİR’
Demokrasinin modası geçmiş değil, geçmeyecektir. Bugünkü parametreleri ele aldığımızda, ekonomik gelişmeler bu biçimde devirde demokrasi dışına dünyanın evrilmesi şu an itibariyle mümkün değil. Demokrasi kavram olarak ve koşullar olarak tahminen görünen sistem olarak varolmakla birlikte, demokrasinin içeriğini bozan deforme eden gelişme riskleri var. Bunlardan en değerlisi dünyada gelişmiş ülkelerin bu bahisteki ikiyüzlü tavrı. ABD, İngiltere için demokrasinin tartışılması sözkonusu olamaz. Ancak dünyadaki öteki ülkede demokrasi istiyorlar mı? Sonuçta bu demokrasi gelir de onların işine yararsa memnuniyetle karşılıyorlar. Lakin demokrasi çıkarlarına ters ise buna müdahale ediyorlar. Dünyadaki birfazlaca darbenin art planında o büyük ülkelerin istihbarat örgütleri var. Demokrasiyi ülkü olarak savunuyorlar mı? Bu kıymetli. Bizde de 15 Temmuz kalkışması ve daha evvelki darbelerde bu tıp yapıları biliyoruz.
‘MANİPÜLASYONA ÇOK AÇIK DURUMDAYIZ’
Malumat manasındaki gelişmeler, salgın periyodunda Prof. Dr. Nabi Avcı hocamızın ‘Enformatik Cehalet’ diye yazdığı bir kitabı vardı. Her bilgi hakikat mudur; ötürüsıyla manipülasyona fazlaca açık durumdayız. İngiltere’de Birexit tartışmaları fazlaca değerli. Facebook ve diğer toplumsal medya şirketlerin Birexit’e tesiri üzerine İngiltere Parlamentosunda bir çalışma yapmış hatta rapor hazırlanmış. Facebook’un sahibini davet ediyorlar ancak gelmiyor.
Evvelce ulusal hükümetlerin ülke hudutları içerisinde demokrasiye, özgürlüklere karşı tehdit ve risk oluşturan uygulamaları vardı. Artık ise epeyce uluslu şirketlerin demokratik davranışları, siyasi kararları etkileyen tavırları var. Bence önlem alınmazsa, bu önlemi memleketler arası kimi kontratlarla, ülkelerin birlikte hareket etmesi suretiyle yapabiliriz. Viyana’da eylül ayı başında memleketler arası toplantıya katıldım. Üç gündem hususu var, birisi bu. Avusturya Meclis lideri birebir şikayetlerden bahsetti. Bizim şikayetçi olduğumuz ne var ise o ülkelerde tıpkı. Avrupa, Latin Amerika, Afrika, Asya’da bu tartışılıyor. Ben de onu söylemiş oldum, ulusal düzenlemeler yapabiliriz lakin memleketler arası düzenlemeler yapılmalı, dedim. Gerçek soruyu sormazsak tartışmayı yanlış mecraya getiririz. Özgürlükler, güvenlikler sıkıntısının üçüncü ayağı var; fazlaca uluslu şirketlerin kâr maksimizasyonu vs. Filistin’de kimi hadiselerde, bir çocuğun öldürülmesi konusundaki görüntünün Twitter’e konulmadı. Birtakım görüşlere takviye verildiğini birtakım görüşlere kapatıldığını görüyoruz.
Bir fikir AVM’si sunmuyor. Onun da gayesi var kendine nazaran. Bu gayeler çerçevesinde size bir faaliyet alanı sunuyor. Bunun siyasi iradelere, siyasi tercihlere tesiri konusu. Brexit bence kıymetli olay, üzerinde çalışmak lazım. Özgürsünüz, kendiniz veriyorsunuz evet. Lakin birtakım bilgilere dayanarak o sonucu veriyorsunuz. Bir taraftan sizin endişelerinizi istismar ediyor, korktuğunuz şeyleri çoğaltarak önünüze getiriyor. Seçime gidip oy kullanmamanız onun gaye ise sizin sandığa gitmemenizi güçlendirecek şeyleri söylüyor. Daima onlara maruz kalmak suretiyle zihninizde bir karar oluşuyor. Bunun önemli tehdit olduğunu düşünüyorum, önümüzdeki senelerda fazlaca daha önemli tehdite dönüşecektir bu.”
KAYNAK: HABERTÜRK