Tarihçi Prof. Dr. Kemal Karpat vefatının 3. yılında anılıyor
AA muhabirinin derlediği bilgilere bakılırsa, Kırım’dan Romanya’nın Dobruca bölgesindeki Türk köyü olan Armutlu’ya göçen Tatar asıllı bir aileye mensup Karpat, 15 Şubat 1923’te dünyaya geldi. İlköğreniminin akabinde 18 yaşında Mecidiye Medresesi’ndeki eğitimini tamamlayarak öğretmen ve imamlık diploması alan Karpat, sonrasındasında Türkiye’ye gelerek 1947’de İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu.
Yükseköğrenimi sırasında 1946’da Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığına geçerek Romanya’daki Karpat Dağları’na atfen “Karpat” soyadını alan Kemal Haşim Karpat, Türkiye’deki eğitiminin akabinde ABD’ye gitti. Siyasi ve toplumsal bilimler alanında Washington Üniversitesi’nde yüksek lisans, 1957’de ise New York Üniversitesi’nde doktora eğitimini tamamlayan Karpat, yüksek lisans eğitiminden daha sonra 1952-1953’te bir yıl kadar BM Toplumsal Araştırmalar Kısmı’nda uzmanlık yaptı.
Başarılı bir akademik hayatı olan Karpat, Montana Üniversitesi, Harvard Üniversitesi, Robert Koleji, Ankara Üniversitesi, Colombia Üniversitesi, New York Üniversitesi, John Hopkins Üniversitesi, Wisconsin Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Princeton Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Bilkent Üniversitesi, Wisconsin Üniversitesi ve İstanbul Kent Üniversitesinde dersler verdi.
Wisconsin Üniversitesi’nde 1970’te profesörlüğe terfi eden Karpat, tıpkı üniversitede 1970-1988 yılları içinde Orta Doğu Çalışmaları Kısım Başkanlığı ve 1989-1995 yılları içinde Orta Asya Çalışmaları Kısım Başkanlığı nazaranvlerinde bulundu. Üniversite bünyesinde altı ayda bir çıkarılan Milletlerarası Türk Araştırmaları Mecmuasının 1980 yılından itibaren editörlüğünü yapan Karpat, öğretim üyeliğinin yanı sıra Türk Araştırmaları Derneği, Orta Asya Araştırmaları Derneği üzere birtakım bilim derneklerinin kuruculuğunu ve başkanlığını da üstlendi.
Osmanlı ve Balkan tarihi, siyasi, toplumsal ve beşeri tarih, göç, kentleşme bahislerinde uzmanlaşan Karpat, Gagavuz Türkleri ve kültürü üzerine de incelemelerde bulundu. Karpat, bilimsel çalışmaları niçiniyle Romanya bağımsızlık madalyası ve Bükreş Üniversitesi Dimitri Cantemir madalyasıyla ödüllendirildi.
bir epeyce mükafata layık görüldü
Çok sayıda fahri doktora ve profesörlük unvanı verilen Karpat, Türk Tarih Kurumu Onur Üyeliği, Rusya Kazan Bilimler Akademisi Onursal Üyeliği, Wisconsin Üniversitesi Hilldale Mükafatı, TÜBA Seçkin Türk Bilimcisi ve IRCICA Türk Dünyası Üstün Araştırma Ödülü’ne layık görüldü.
“Türk Tarih Kurumu Onur Üyesi” de olan Karpat, ayrıyeten 2009 TBMM Üstün Hizmet Mükafatı ile 2016 Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’ne de paha görüldü.
Kemal Haşim Karpat, ABD’nin Madison kentinde tedavi gördüğü hastanede 20 Şubat 2019’da vefat etti.
Vasiyeti üzerine cenazesi Türkiye’ye getirilen Karpat, Fatih Mescidi’nde devlet erkanının da katıldığı cenaze namazının akabinde, caminin haziresinde bulunan dostu Prof. Dr. Halil İnalcık’ın mezarının yanında toprağa verildi.
Hem Batı birebir vakitte Doğu kültürüne hakim olan Karpat’ın 20 ülkede yayımlanmış 16 kitabının yanı sıra 100’den çok makalesi bulunuyor.
Türkiye’ye olan sevgi ve hasretini her fırsatta lisana getiren Karpat, vefatından hemilk evvel verdiği bir röportajda şu tabirleri kullanmıştı:
“Sağlam bir topluma sahip olduğumuzu unutmamamız lazım. Sağlam temeller üzerine kurulmuş bir toplumu anlamamız lazım ki benim ömrüm boyunca yaptığım da bu, onu anlamak ve anlatmak. Benim yazdığım tüm yazılarda, yapıtlarda bu var. Makul olmak, milletin güzel taraflarını görmek…”
Yapıtları:
“Çağdaş Türk Edebiyatında Toplumsal Mevzular, Türk Demokrasi Tarihi ve Toplumsal Kültürel Ekonomik Temeller, Osmanlı’dan Günümüze Seçkinler ve Din, Osmanlı’dan Günümüze Asker ve Siyaset, Osmanlı’dan Günümüze Kimlik ve İdeoloji, Osmanlı’dan Günümüze Edebiyat ve Toplum, Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler, Osmanlı Nüfusu, Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Milliyetçilik, Gecekondu: Türkiye’de Kırsal Göç ve Kentleşme, Türkiye ve Orta Asya, Osmanlı’da Milliyetçiliğin Toplumsal Temelleri, Türk Siyasi Tarihi Siyasal Sistemin Evrimi, Osmanlı Çağdaşlaşması, Türkiye’de Toplumsal Dönüşüm, Türk Dış Siyaseti Tarihi, Dağı Delen Irmak, Acıyı Bal Eylemek, Bir Ömrün İnsanları.”
“Çalışmalarını arşiv ve ana kaynaklara dayandırırdı”
İstanbul Medipol Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet İpşirli, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, Kemal Karpat’ın uzun ve çok verimli bir hayat sürdüğünü söylemiş oldu.
Karpat’ın direkt doğruya bir tarihçi olmasa da toplumsal bilimler alanında epeyce donanımlı olduğunu belirten İpşirli, demokrasi tarihi, demografi ve göçler üzere kıymetli mevzular üzerinde çalıştığını aktardı.
Karpat’ın hem geldiği yer prestijiyle tıpkı vakitte ABD’de bulunması ötürüsıyla göç ile nüfus üzere hususlara aşina olduğunu tabir eden İpşirli, şöyleki konuştu:
“Göç, demografi, nüfus hareketliliği, milliyetçilik mevzuları bizim en hassas konularımız. Hem fazlaca kıymetli birebir vakitte hassas hususlardır. Bunları yeterli tahlil etmeden, sağlıklı tahlil etmeden bugünkü Türkiye Cumhuriyeti’ni de sağlıklı bir biçimde yorumlamamız mümkün değil. Zira Osmanlı Devleti bir cihan devletiydi. Dağıldığı vakit bir fazlaca etnisiteye, dine mensup kimselerin göçüyle yeni bir devlet kuruldu. Bu devletin nasıl oluştuğunun, nelere dayandığının, temelinin neler olduğunun bilinmesi lazımdı. Bunu da tahminen en güzel yapacak olan kendisi de bu göçleri, sancıları hayatış olan Kemal Karpat olabilirdi. Ayrıyeten göçlerle kurulmuş ABD’de uzun yıllar bulunarak sıkıntıyı bilimsel biçimde etraflıca incelemiştir. Osmanlı’nın dağılıp Cumhuriyetin kurulması, bunun sancılarını, getirilerini ve epey âlâ bir biçimde kıymetlendirdi.”
İpşirli, Karpat’ın ABD’de bulunduğu devirlerde dahi çalışmalarını arşive, ana kaynaklara dayandırarak yapmasının son derece bedelli olduğunu söylemiş oldu.
Karpat’ın sahip olduğu metodoloji ve engin deneyimiyle olayları yanlışsız yorumlayabildiğini lisana getiren İpşirli, ayrıyeten toplumsal bilimci ve hukukçu olmasının da birfazlaca alanda ona avantaj getirdiğini kaydetti.
İpşirli, Karpat’ın kimliğini asla unutmayan bir entelektüel olduğuna işaret ederek, şu tabirleri kullandı:
“Kemal Karpat uzun yıllar ABD’de yaşadı lakin hiç bir vakit Müslüman ve Türk kimliğini unutmadı. Hatta o kimliği diğerlerinden, bizim ortamızda olanlardan hayli daha canlı bir biçimde temsil etti. Son yıllarını da motamot Halil İnalcık üzere Türkiye’de geçirdi. Türkiye’de gençlerin yetişmesine, yeni kurumların kurulmasına değerli hizmetleri oldu. Milletimiz ve devletimiz de onun bu samimiyetini, hassasiyetini takdir etti. Kadirşinaslık gösterdi. Devlet adamlarımız birebir hassasiyeti gösterdi ve büyük bir mazhariyet olarak Fatih Camii haziresine defnedildi. Demek ki insan kimliğini unutmazsa, kişiliğini unutmazsa, milletinin kaygısıyla dertlenir hemhal olursa bu millet kadirşinaslığı hiç bir vakit esirgemiyor.”
Karpat’ın ABD’de bulunduğu periyotta Türk öğrencilerle yakından ilgilendiğini anlatan İpşirli, şunları kaydetti:
“Gençlerle Wisconsin’de, Madison Üniversitesi’nde bulunduğu devirde epeyce yakından ilgilendi. hiç bir ayrım yapmadı, şu ya da bu görüşten diye. Orada doktora yapan bir arkadaşımız anlatmıştı. Karpat Hoca bütün gençleri Madison’daki mescitte topluyor. Kendisi de vaaz kürsüsüne çıkarak gençlere ufuklarını açacak epey hoş tavsiyelerde bulunuyor. Karpat işte bu biçimde hoş bir insan.”
AA muhabirinin derlediği bilgilere bakılırsa, Kırım’dan Romanya’nın Dobruca bölgesindeki Türk köyü olan Armutlu’ya göçen Tatar asıllı bir aileye mensup Karpat, 15 Şubat 1923’te dünyaya geldi. İlköğreniminin akabinde 18 yaşında Mecidiye Medresesi’ndeki eğitimini tamamlayarak öğretmen ve imamlık diploması alan Karpat, sonrasındasında Türkiye’ye gelerek 1947’de İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu.
Yükseköğrenimi sırasında 1946’da Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığına geçerek Romanya’daki Karpat Dağları’na atfen “Karpat” soyadını alan Kemal Haşim Karpat, Türkiye’deki eğitiminin akabinde ABD’ye gitti. Siyasi ve toplumsal bilimler alanında Washington Üniversitesi’nde yüksek lisans, 1957’de ise New York Üniversitesi’nde doktora eğitimini tamamlayan Karpat, yüksek lisans eğitiminden daha sonra 1952-1953’te bir yıl kadar BM Toplumsal Araştırmalar Kısmı’nda uzmanlık yaptı.
Başarılı bir akademik hayatı olan Karpat, Montana Üniversitesi, Harvard Üniversitesi, Robert Koleji, Ankara Üniversitesi, Colombia Üniversitesi, New York Üniversitesi, John Hopkins Üniversitesi, Wisconsin Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Princeton Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Bilkent Üniversitesi, Wisconsin Üniversitesi ve İstanbul Kent Üniversitesinde dersler verdi.
Wisconsin Üniversitesi’nde 1970’te profesörlüğe terfi eden Karpat, tıpkı üniversitede 1970-1988 yılları içinde Orta Doğu Çalışmaları Kısım Başkanlığı ve 1989-1995 yılları içinde Orta Asya Çalışmaları Kısım Başkanlığı nazaranvlerinde bulundu. Üniversite bünyesinde altı ayda bir çıkarılan Milletlerarası Türk Araştırmaları Mecmuasının 1980 yılından itibaren editörlüğünü yapan Karpat, öğretim üyeliğinin yanı sıra Türk Araştırmaları Derneği, Orta Asya Araştırmaları Derneği üzere birtakım bilim derneklerinin kuruculuğunu ve başkanlığını da üstlendi.
Osmanlı ve Balkan tarihi, siyasi, toplumsal ve beşeri tarih, göç, kentleşme bahislerinde uzmanlaşan Karpat, Gagavuz Türkleri ve kültürü üzerine de incelemelerde bulundu. Karpat, bilimsel çalışmaları niçiniyle Romanya bağımsızlık madalyası ve Bükreş Üniversitesi Dimitri Cantemir madalyasıyla ödüllendirildi.
bir epeyce mükafata layık görüldü
Çok sayıda fahri doktora ve profesörlük unvanı verilen Karpat, Türk Tarih Kurumu Onur Üyeliği, Rusya Kazan Bilimler Akademisi Onursal Üyeliği, Wisconsin Üniversitesi Hilldale Mükafatı, TÜBA Seçkin Türk Bilimcisi ve IRCICA Türk Dünyası Üstün Araştırma Ödülü’ne layık görüldü.
“Türk Tarih Kurumu Onur Üyesi” de olan Karpat, ayrıyeten 2009 TBMM Üstün Hizmet Mükafatı ile 2016 Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’ne de paha görüldü.
Kemal Haşim Karpat, ABD’nin Madison kentinde tedavi gördüğü hastanede 20 Şubat 2019’da vefat etti.
Vasiyeti üzerine cenazesi Türkiye’ye getirilen Karpat, Fatih Mescidi’nde devlet erkanının da katıldığı cenaze namazının akabinde, caminin haziresinde bulunan dostu Prof. Dr. Halil İnalcık’ın mezarının yanında toprağa verildi.
Hem Batı birebir vakitte Doğu kültürüne hakim olan Karpat’ın 20 ülkede yayımlanmış 16 kitabının yanı sıra 100’den çok makalesi bulunuyor.
Türkiye’ye olan sevgi ve hasretini her fırsatta lisana getiren Karpat, vefatından hemilk evvel verdiği bir röportajda şu tabirleri kullanmıştı:
“Sağlam bir topluma sahip olduğumuzu unutmamamız lazım. Sağlam temeller üzerine kurulmuş bir toplumu anlamamız lazım ki benim ömrüm boyunca yaptığım da bu, onu anlamak ve anlatmak. Benim yazdığım tüm yazılarda, yapıtlarda bu var. Makul olmak, milletin güzel taraflarını görmek…”
Yapıtları:
“Çağdaş Türk Edebiyatında Toplumsal Mevzular, Türk Demokrasi Tarihi ve Toplumsal Kültürel Ekonomik Temeller, Osmanlı’dan Günümüze Seçkinler ve Din, Osmanlı’dan Günümüze Asker ve Siyaset, Osmanlı’dan Günümüze Kimlik ve İdeoloji, Osmanlı’dan Günümüze Edebiyat ve Toplum, Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler, Osmanlı Nüfusu, Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Milliyetçilik, Gecekondu: Türkiye’de Kırsal Göç ve Kentleşme, Türkiye ve Orta Asya, Osmanlı’da Milliyetçiliğin Toplumsal Temelleri, Türk Siyasi Tarihi Siyasal Sistemin Evrimi, Osmanlı Çağdaşlaşması, Türkiye’de Toplumsal Dönüşüm, Türk Dış Siyaseti Tarihi, Dağı Delen Irmak, Acıyı Bal Eylemek, Bir Ömrün İnsanları.”
“Çalışmalarını arşiv ve ana kaynaklara dayandırırdı”
İstanbul Medipol Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet İpşirli, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, Kemal Karpat’ın uzun ve çok verimli bir hayat sürdüğünü söylemiş oldu.
Karpat’ın direkt doğruya bir tarihçi olmasa da toplumsal bilimler alanında epeyce donanımlı olduğunu belirten İpşirli, demokrasi tarihi, demografi ve göçler üzere kıymetli mevzular üzerinde çalıştığını aktardı.
Karpat’ın hem geldiği yer prestijiyle tıpkı vakitte ABD’de bulunması ötürüsıyla göç ile nüfus üzere hususlara aşina olduğunu tabir eden İpşirli, şöyleki konuştu:
“Göç, demografi, nüfus hareketliliği, milliyetçilik mevzuları bizim en hassas konularımız. Hem fazlaca kıymetli birebir vakitte hassas hususlardır. Bunları yeterli tahlil etmeden, sağlıklı tahlil etmeden bugünkü Türkiye Cumhuriyeti’ni de sağlıklı bir biçimde yorumlamamız mümkün değil. Zira Osmanlı Devleti bir cihan devletiydi. Dağıldığı vakit bir fazlaca etnisiteye, dine mensup kimselerin göçüyle yeni bir devlet kuruldu. Bu devletin nasıl oluştuğunun, nelere dayandığının, temelinin neler olduğunun bilinmesi lazımdı. Bunu da tahminen en güzel yapacak olan kendisi de bu göçleri, sancıları hayatış olan Kemal Karpat olabilirdi. Ayrıyeten göçlerle kurulmuş ABD’de uzun yıllar bulunarak sıkıntıyı bilimsel biçimde etraflıca incelemiştir. Osmanlı’nın dağılıp Cumhuriyetin kurulması, bunun sancılarını, getirilerini ve epey âlâ bir biçimde kıymetlendirdi.”
İpşirli, Karpat’ın ABD’de bulunduğu devirlerde dahi çalışmalarını arşive, ana kaynaklara dayandırarak yapmasının son derece bedelli olduğunu söylemiş oldu.
Karpat’ın sahip olduğu metodoloji ve engin deneyimiyle olayları yanlışsız yorumlayabildiğini lisana getiren İpşirli, ayrıyeten toplumsal bilimci ve hukukçu olmasının da birfazlaca alanda ona avantaj getirdiğini kaydetti.
İpşirli, Karpat’ın kimliğini asla unutmayan bir entelektüel olduğuna işaret ederek, şu tabirleri kullandı:
“Kemal Karpat uzun yıllar ABD’de yaşadı lakin hiç bir vakit Müslüman ve Türk kimliğini unutmadı. Hatta o kimliği diğerlerinden, bizim ortamızda olanlardan hayli daha canlı bir biçimde temsil etti. Son yıllarını da motamot Halil İnalcık üzere Türkiye’de geçirdi. Türkiye’de gençlerin yetişmesine, yeni kurumların kurulmasına değerli hizmetleri oldu. Milletimiz ve devletimiz de onun bu samimiyetini, hassasiyetini takdir etti. Kadirşinaslık gösterdi. Devlet adamlarımız birebir hassasiyeti gösterdi ve büyük bir mazhariyet olarak Fatih Camii haziresine defnedildi. Demek ki insan kimliğini unutmazsa, kişiliğini unutmazsa, milletinin kaygısıyla dertlenir hemhal olursa bu millet kadirşinaslığı hiç bir vakit esirgemiyor.”
Karpat’ın ABD’de bulunduğu periyotta Türk öğrencilerle yakından ilgilendiğini anlatan İpşirli, şunları kaydetti:
“Gençlerle Wisconsin’de, Madison Üniversitesi’nde bulunduğu devirde epeyce yakından ilgilendi. hiç bir ayrım yapmadı, şu ya da bu görüşten diye. Orada doktora yapan bir arkadaşımız anlatmıştı. Karpat Hoca bütün gençleri Madison’daki mescitte topluyor. Kendisi de vaaz kürsüsüne çıkarak gençlere ufuklarını açacak epey hoş tavsiyelerde bulunuyor. Karpat işte bu biçimde hoş bir insan.”