Son dakika haberi: Çok sıcaklar suda fazlaca tehlikeli! Kabuklarında canlı canlı piştiler
Son dakika haberi: Türkiye günlerdir 40 derecelerin üzerinde seyreden sıcaklıklarla başa çıkmaya çalışıyor. Biroldukca kentimizde tarihin en yüksek dereceleri kaydedildi.
Günlerdir gayret ettiğimiz orman yangınları da bu yüksek sıcaklıkların neticelerindan. Lakin bilim beşerlerine nazaran yüksek sıcaklıklar ne yazık ki yalnızca karadaki canlara ziyan vermiyor. Su ekosistemlerinde yaşayan canlılar da artan sıcaklıklardan hisselerini maalesef alıyor.
Hürriyet’ten Sevin Turan ve Sedef Batı’nın haberine bakılırsa, sıcak dalgası Türkiye’yi tesirine almadan bir ay kadar evvel haziran ayı sonlarında ABD ve Kanada’nın batı kıyıları rekor derecelerin tesiri altındaydı. özetlemek gerekirse “kuzeybatı Pasifik” olarak bilinen bölgede hava sıcaklıkları mevsim ortalamalarının 11 ila 19 derece üzerine çıktı, Kanada’da 49,6 derece kaydedildi. İki ülkede en az 905 kişi sıcağın olumsuz tesirleriyle can verdi.
SICAKTAN KABUKLARINDA CANLI CANLI PİŞTİLER
Kanada’da bulunan Britanya Kolumbiyası Üniversitesi’nden deniz biyoloğu Christopher Harley ve takımının gerçekleştirdiği bir araştırma, yüzlerce kişinin hayatına mal olan bu dehşetli sıcak dalgasından denizlerde yaşayan canlıların da büyük ziyan gördüğünü ortaya koydu.
Harley ve grubu özel ekipmanlarla kıyılara inip midyelerin iç sıcaklıklarını ölçmeyi amaçlamıştı fakat ne yazık ki geç kaldılar. Sıcak dalgasının üçüncü günü prestijiyle midyeler, deniz yıldızları canlı canlı pişmiş, ölen yosunlar ve öbür küçük deniz canlıları yüzlerce kilometrelik kıyı boyunca kıyıya vurmaya başlamıştı. Harley, Guardian’a, “Çürüme kokusu epeyce net hissedilebiliyordu. Kıyısı kaplayan meyyit midyelerden oluşan halılar üzerinde yürüyorduk” diye konuştu.
1 MİLYARDAN FAZLA CANLI SICAKTAN TELEF OLDU
Birinci iddialara göre, Pasifik Okyanusu’nun kuzeybatı kıyılarındaki sığ sularda yaşayan 1 milyardan fazla canlı, haziran ayının son haftasında yaşanan çok sıcaklar niçiniyle telef oldu. Bilim insanları bu kayıpların, ölen tipleri besin ve hayat alanı olarak kullanan öteki cinslere de dolaylı olarak ziyan vereceğini düşünüyor.
‘BU YALNIZCA FRAGMAN, FELAKETLER BÜYÜYEREK DEVAM EDECEK’
Harley, “Sıcağın çevresel tesirleri olacağını biliyordum fakat yıkımın bu büyüklükte bulunmasına hazır değildim. Daha fazla yer dolaştıkça ve daha fazla mevt gördükçe, sıcak dalgasını daha uygun anladım” tabirlerini kullandı. Lakin iklim uzmanlarına göre bu yaşananlar olacakların fragmanından diğer bir şey değil.
İnsan kaynaklı global ısınma kararı iklim değiştikçe bu biçimde ani sıcaklık yükselmeleri de daha sık, daha ağır ve daha uzun vadeli olarak karşımıza çıkacak. Sıcaklık ve kuraklık birbirine sıkı sıkıya bağlı olduğundan bu yaz yaşanan felaketler gelecekte büyüyerek devam edecek, ekosistemlere, alt yapıya ve tarıma ağır ziyan verecek.
Bilim insanları son periyotta yaşanan sıcak dalgalarının tesirlerini kayda geçirip anlamak için çalışmaya devam ediyor. Lakin bu cins anormalliklerin önümüzdeki 30 yılda bir norm haline geleceğine dair fazlaca kuvvetli ispatlar bulunuyor. Örneğin ABD’de tarihi olarak yılda 4-6 sıcak dalgası yaşanırken bu yüzyılın ortasında bu sayının yılda 25-30’a çıkması bekleniyor. Bu da gelecekte havanın daima sıcak olacağına ve kuraklığın daha da ağırlaşacağına işaret ediyor.
‘BİRAZ DAHA FAZLASINA DAYANAMAZLAR’
Uzmanlar ise hayvanların daha sık, uzun periyodik ve yüksek dereceli sıcaklık dalgalarını kaldıramayacak noktaya geldiği konusunda uyarıyor.
San Francisco Eyalet Üniversitesi Biyoloji Kısmı’ndan Prof. Jonathon Stillman, şu anki çok yüksek sıcaklıklara ahenk sağlamış olan hayvanların, sıcaklıkların daha da artmasıyla ahenk sağlayamaz hale geleceklerini belirterek, “Hava sıcaklıkları alıştıkları maksimumun üzerine çıktığında baş etme maharetine sahip değiller. Biraz daha fazlasına dayanamazlar” diye konuştu.
Bu hayvanlara su muhtaçlıklarının hududunda yaşayan kuşlar ve yumurtlama bölgelerine ulaşamayan balıklar da dahil.
Örneğin California’nın merkez vadisinde yaşayan ve bu yıl bahar aylarında yumurtadan çıkan Chinook somonlarının tamamı öldü. Butte Creek’teki 15 bin yetişkin somonun da yüzde 83’ünden çoksı sıcağa dayanamayarak can verdi. Yetkililer bunun bölgedeki en büyük yetişkin somon kaybı olduğunu bildirdi.
Daha kuzeyde bulunan Columbia Vadisi’ndeki somonların da su sıcaklığındaki yükseliş niçiniyle olağandan daha yavaş yüzdüğü, daha uykulu olduğu ve derilerinde geniş kırmızı lekeler ve yanık izleri olduğu söz edildi.
BİZİM SULARIMIZDA DURUM NE?
Pekala ABD ve Kanada’nın bir ay evvel yaşadığı sıcak dalgasının bir benzerinden geçen ülkemizin etrafını çeviren denizlerde neler oluyor? Geçtiğimiz günlerde Gebze Teknik Üniversitesi (GTÜ) Harita Mühendisliği Kısmı İleri Uzaktan Algılama Teknoloji Laboratuvarı’nda optik ve termal uydu imgeleri kullanılarak hazırlanan haritalarda Manavgat ve etrafında deniz suyu sıcaklığının 27 dereceye ulaştığı bildirilmişti.
Bu dereceler denizlerimizde yaşayan canlıları nasıl etkiliyor? Günlerce konuştuğumuz müsilaj belasının tesirlerini bile çabucak hemen tam atlatamamışken, denizlerimizi ve tatlı sularımızı bu sefer de sıcak havaya mı kurban edeceğiz?
İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Firdevs Saadet Karakulak ve Güç Sistemleri Mühendisliği Kısmı Öğr. Üyesi Doç. Dr Canan Acar’a global ısınma niçiniyle ani sıcaklık yükselişinin sularımızdaki ekosisteme tesirini, balıkçılık bölümüne yansımalarını, su kaynaklarının şuurlu kullanması ve sürdürülebilirliğinin sağlanmak için neler yapılması gerektiğini sorduk.
Gezegenimizin yüzeyinin yaklaşık yüzde 70’inin okyanus, deniz, akarsu, göl üzere su kaynaklarımızla kaplı olduğunu ve bu kaynakların global olarak büyük kıymete sahip olduğunu hatırlatarak kelamlarına başlayan Canan Acar, “Mevcut bilimsel ispatlara dayanarak insan faaliyetlerinden kaynaklanan sera gazı emisyonlarının 21’inci yüzyılda iklimde global olarak değerli değişikliklere niye olacağını esasen hepimiz biliyoruz. Artık bir kriz olarak sonuçlarını gördüğümüz bu süreç; sanayi, arazi kullanması değişikliği, etraf kirliliği ve çok avlanma niçiniyle esasen gerilim altında olan kıyı ve su ekosistemleri için sıkıntılara yol açıyor. Su ekosistemleri insan faaliyetlerinden kaynaklanan artan karbondioksit ve öbür sera gazı emisyonlarından orantısız bir biçimde etkileniyor” Tabirlerini kullandı.
SICAKLIK BİR DERECE ARTSA BİLE VEFAT ORANLARI ETKİLENİYOR
Acar, kıyı ve su ekosistemlerindeki sıcaklık değişikliklerinin burada yaşayan canlıların metabolizmasını etkilediğini, ekolojik süreçleri değiştirdiğini ve burada yaşayan çeşitlerin, yüzlerce hatta milyonlarca sene ortasında makul çevresel sıcaklık aralıklarına ahenk sağladığını hatırlatarak, sıcaklıktaki 1 derece kadar küçük bir artışın bile kimi organizmaların vefat oranları ve coğrafik dağılımları üzerinde kıymetli ve süratli tesirlere sahip olduğunu vurguladı.
“Sıcaklıklar değiştikçe, tiplerin coğrafik dağılımları genişleyebilir yahut daralabilir. Bunun kararı olarak öngörülemeyen formlarda etkileşime girebilecek yeni çeşit kombinasyonları ortaya çıkabilir. Göç edemeyen yahut kaynaklar için başka tiplerle rekabet edemeyen cinsler, lokal yahut global yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalabilir” tabirlerini kullanan Acar, iklim değişikliğinin okyanuslardaki hava ve su sirkülasyonunu da etkilediğini, bu tıp değişikliklerin, su ekosistemleri için gerekli besinlerin ve oksijenin mevcudiyetini azaltabileceğini belirtti.
Acar, “Yükselen sıcaklık ve artan sera gazlarının tesiriyle asit oranı artan sular da ekosistemler için bir tehdit. Hava ve su sirkülasyonundaki değişiklikler ayrıyeten bölgesel su ve kara sıcaklıklarında ve cinslerinin coğrafik dağılımlarında da değerli değişikliklere niye olabilir” kelamları ile iklim değişikliğine bağlı yağış değişikliklerinin ve deniz düzeyindeki yükselmenin de su ekosistemlerinin istikrarı için değerli sonuçlar doğurabileceğinin altını çizerek iklim değişikliği kararı deniz düzeyinin yükselmesi kıyı bölgelerini kademeli olarak sular altında bırakacağından bu bölgelerdeki ekosistemlerin de tehdit altında olduğunu kelamlarına ekledi.
BİR AN EVVEL HAREKETE GEÇİLMELİ
Acar, mercan resifleri ve başka kritik kıyı ekosistemlerinin, iklim değişikliğine karşı bilhassa hassas olduğunu, bu tıp ekosistemlerin, dünyadaki biyolojik çeşitliliği en yüksek ve en üretken ortamlar olduğunu ve bu ekosistemlerinin bozulmasının, etkileşimde oldukları toplulukların da fizikî, ekonomik ve besin güvenliğinin tehlike altına girmesi manasına geldiğini vurguladı.
“Düşük karbon emisyonlu tahlillere geçmek, tabiata verdiğimiz tahribatı en aza indirmek, plastik eserler yerine tabiatta çözünebilir materyalleri tercih etmek su ekosistemlerinin sıhhatini korumak için son derece önemli” diyen Acar, gezegenimiz ve bizler için kritik değere sahip olan ekosistemlerin daha fazla ziyan görmemesi için iklim değişikliğine karşı bir an evvelce harekete geçmemiz gerektiğini konusuna dikkat çekti.
2050’YE KADAR KIYMETLİ ÖLÇÜDE BALIK TİPİ KAYBOLABİLİR
Sıcaklıkların sularımızdaki ekosisteme ve balıkçılık kesimine yansımaları konusunda görüşlerine başvurduğumuz Saadet Karakulak ise yeni bilimsel araştırmaların, denizlerimizin yükselen sıcaklığı ile balıkgöçü üstündeki kuvvetli bir ilgi olduğunu gösterdiğini, bu yeni bulgulardan yola çıkarak olağanda tropik bölgelerde gelişen balıkların daha serin denizleri keşfetme uğraşı ortasında süratle göç ettiğini söylemiş oldu ve ekledi:
“Bu göç eden balık çeşitleri, daha âlâ oksijenli su ve hayli daha varlıklı bir besin kaynağı arayışı ortasında kutup bölgelerinin topraklarına hakikat gidiyor. Çeşitli üniversiteler ve etraf örgütleri tarafınca yapılan son çalışmaların neticelerina göre; 2050 yılına gelindiğinde iklim değişikliğinin arttığı ve global ısınmanın devam etmesi halinde kıymetli ölçüde balık çeşidinin kaybolacağı iddia ediliyor.”
Yalnızca balıkların değil başka deniz canlılarının hayatlarının bir modülü olarak toplu göç ettiğini lisana getiren Karakulak, şu örneği verdi:
“ABD’nin Virginia eyaletinde küçük bir balıkçı köyü dünyada lisan balığı ile meşhurdu. Son senelerda yükselen su sıcaklıklarından dolayı lisan balıkları, New York ve New Jersey üzere yakınlardaki daha soğuk sulara göç etti. Mavi midyeler yaz sıcaklıklarıyla uğraş ederken, mavi yengeçler önce Kuzey Amerika bölgelerinde bulunmazken son senelerda kuzeye gerçek göç etmeye başladılar.”
KARADENİZ AKDENİZLEŞİYOR
Karakulak, sıcaklık artışlarının balıkçılık kesimimize tesirlerini ise şu sözlerle anlattı:
“Türkiye’de uzun senelera dair araştırmalar bulunmamasına karşın, balıkçılık faaliyetlerinde birtakım değişimler olduğu biliniyor. Balıkçılık dönemi 1 Eylül’de açılıyor fakat yaklaşık iki hafta boyunca avcılık faaliyeti gerçekleşmiyor. Bunun sebebi su sıcaklığının yüksek olması ve balık sürüsünün dağınık biçimde bulunması. Fakat su sıcaklığının düşmesi ve balık sürülerinin bir ortaya gelmesiyle balıkçılık faaliyetleri başlar. Ayrıyeten, palamut göçlerinde de değişimler görülüyor.
Daha evvelce eylül-ekim aylarında Karadeniz ve Marmara Denizi’nde palamut avcılığı daha ağır yapılmakta iken son senelerda tıpkı periyotlarda Çanakkale Boğazı’nda avcılık ağır. Bu bilgiler palamut balığının Marmara’da kalmayarak epey kısa müddette göç ettiğini gösteriyor. Doğu Akdeniz sularının ısınmasıyla biroldukca tıbbın Karadeniz’e çıktığı ve Karadeniz’de yeni çeşit kayıtlarının olduğu da bilinmekte. Mavi yengeç, sardalye, kupes balıkları bunlardan kimileri. Biroldukça bilimsel makalede Karadeniz’in Akdenizleştiğinden bahsediliyor.”
1869 yılında Süveyş Kanalı’nın açılmasından daha sonra, Kızıldeniz’den biroldukca deniz canlısının Akdeniz’e girmeye başladığını da hatırlatan Karakulak, bu tiplere lesepsiyen cinsler ismi verildiğini, dünyadaki iklim değişimin kararı olarak artan su sıcaklıklarının lesepsiyen çeşitlerin daha fazla Akdeniz’e girmesine ve dağılım alanlarının genişlemesine yol açtığını tabir etti.
Doğu Akdeniz’de 775 çeşit kaydedildiğini, ülke sularımıza yeni giren bu çeşitler ile yerli tipler içinde rekabetten dolayı balık stoklarımızda azalmalar görüldüğünü kelamlarına ekleyen Karakulak, Marmara Denizi’nde bu sene yaşanan müsilaj hadisesinin da iklim değişikliğinin ve deniz kirliliğinin tesiriyle oluştuğunu hatırlatarak yapılması gerekenleri şu tabirlerle anlattı:
“Su sıcaklığının artması, denizin durağan hale gelmesi, denizde artan azot ve fosfor ölçüleri fitoplanktonlar için gerilimli bir ortam yaratmıştır. Deniz kirliliğin önlenmesi, azot ve fosfor yükünün azaltılması, atık suların derin deşarj altında denize bırakılmaması çok kıymetlidir. Deniz ekosistemine müdahale edilmedikçe insan tesirini azalttığımız sürece sistem kendi kendini yenileyecektir. Karbon ayak izimizi mümkün olduğunca azaltmamız gerekir.”
KAYNAK: HÜRRİYET
Son dakika haberi: Türkiye günlerdir 40 derecelerin üzerinde seyreden sıcaklıklarla başa çıkmaya çalışıyor. Biroldukca kentimizde tarihin en yüksek dereceleri kaydedildi.
Günlerdir gayret ettiğimiz orman yangınları da bu yüksek sıcaklıkların neticelerindan. Lakin bilim beşerlerine nazaran yüksek sıcaklıklar ne yazık ki yalnızca karadaki canlara ziyan vermiyor. Su ekosistemlerinde yaşayan canlılar da artan sıcaklıklardan hisselerini maalesef alıyor.
Hürriyet’ten Sevin Turan ve Sedef Batı’nın haberine bakılırsa, sıcak dalgası Türkiye’yi tesirine almadan bir ay kadar evvel haziran ayı sonlarında ABD ve Kanada’nın batı kıyıları rekor derecelerin tesiri altındaydı. özetlemek gerekirse “kuzeybatı Pasifik” olarak bilinen bölgede hava sıcaklıkları mevsim ortalamalarının 11 ila 19 derece üzerine çıktı, Kanada’da 49,6 derece kaydedildi. İki ülkede en az 905 kişi sıcağın olumsuz tesirleriyle can verdi.
SICAKTAN KABUKLARINDA CANLI CANLI PİŞTİLER
Kanada’da bulunan Britanya Kolumbiyası Üniversitesi’nden deniz biyoloğu Christopher Harley ve takımının gerçekleştirdiği bir araştırma, yüzlerce kişinin hayatına mal olan bu dehşetli sıcak dalgasından denizlerde yaşayan canlıların da büyük ziyan gördüğünü ortaya koydu.
Harley ve grubu özel ekipmanlarla kıyılara inip midyelerin iç sıcaklıklarını ölçmeyi amaçlamıştı fakat ne yazık ki geç kaldılar. Sıcak dalgasının üçüncü günü prestijiyle midyeler, deniz yıldızları canlı canlı pişmiş, ölen yosunlar ve öbür küçük deniz canlıları yüzlerce kilometrelik kıyı boyunca kıyıya vurmaya başlamıştı. Harley, Guardian’a, “Çürüme kokusu epeyce net hissedilebiliyordu. Kıyısı kaplayan meyyit midyelerden oluşan halılar üzerinde yürüyorduk” diye konuştu.
1 MİLYARDAN FAZLA CANLI SICAKTAN TELEF OLDU
Birinci iddialara göre, Pasifik Okyanusu’nun kuzeybatı kıyılarındaki sığ sularda yaşayan 1 milyardan fazla canlı, haziran ayının son haftasında yaşanan çok sıcaklar niçiniyle telef oldu. Bilim insanları bu kayıpların, ölen tipleri besin ve hayat alanı olarak kullanan öteki cinslere de dolaylı olarak ziyan vereceğini düşünüyor.
‘BU YALNIZCA FRAGMAN, FELAKETLER BÜYÜYEREK DEVAM EDECEK’
Harley, “Sıcağın çevresel tesirleri olacağını biliyordum fakat yıkımın bu büyüklükte bulunmasına hazır değildim. Daha fazla yer dolaştıkça ve daha fazla mevt gördükçe, sıcak dalgasını daha uygun anladım” tabirlerini kullandı. Lakin iklim uzmanlarına göre bu yaşananlar olacakların fragmanından diğer bir şey değil.
İnsan kaynaklı global ısınma kararı iklim değiştikçe bu biçimde ani sıcaklık yükselmeleri de daha sık, daha ağır ve daha uzun vadeli olarak karşımıza çıkacak. Sıcaklık ve kuraklık birbirine sıkı sıkıya bağlı olduğundan bu yaz yaşanan felaketler gelecekte büyüyerek devam edecek, ekosistemlere, alt yapıya ve tarıma ağır ziyan verecek.
Bilim insanları son periyotta yaşanan sıcak dalgalarının tesirlerini kayda geçirip anlamak için çalışmaya devam ediyor. Lakin bu cins anormalliklerin önümüzdeki 30 yılda bir norm haline geleceğine dair fazlaca kuvvetli ispatlar bulunuyor. Örneğin ABD’de tarihi olarak yılda 4-6 sıcak dalgası yaşanırken bu yüzyılın ortasında bu sayının yılda 25-30’a çıkması bekleniyor. Bu da gelecekte havanın daima sıcak olacağına ve kuraklığın daha da ağırlaşacağına işaret ediyor.
‘BİRAZ DAHA FAZLASINA DAYANAMAZLAR’
Uzmanlar ise hayvanların daha sık, uzun periyodik ve yüksek dereceli sıcaklık dalgalarını kaldıramayacak noktaya geldiği konusunda uyarıyor.
San Francisco Eyalet Üniversitesi Biyoloji Kısmı’ndan Prof. Jonathon Stillman, şu anki çok yüksek sıcaklıklara ahenk sağlamış olan hayvanların, sıcaklıkların daha da artmasıyla ahenk sağlayamaz hale geleceklerini belirterek, “Hava sıcaklıkları alıştıkları maksimumun üzerine çıktığında baş etme maharetine sahip değiller. Biraz daha fazlasına dayanamazlar” diye konuştu.
Bu hayvanlara su muhtaçlıklarının hududunda yaşayan kuşlar ve yumurtlama bölgelerine ulaşamayan balıklar da dahil.
Örneğin California’nın merkez vadisinde yaşayan ve bu yıl bahar aylarında yumurtadan çıkan Chinook somonlarının tamamı öldü. Butte Creek’teki 15 bin yetişkin somonun da yüzde 83’ünden çoksı sıcağa dayanamayarak can verdi. Yetkililer bunun bölgedeki en büyük yetişkin somon kaybı olduğunu bildirdi.
Daha kuzeyde bulunan Columbia Vadisi’ndeki somonların da su sıcaklığındaki yükseliş niçiniyle olağandan daha yavaş yüzdüğü, daha uykulu olduğu ve derilerinde geniş kırmızı lekeler ve yanık izleri olduğu söz edildi.
BİZİM SULARIMIZDA DURUM NE?
Pekala ABD ve Kanada’nın bir ay evvel yaşadığı sıcak dalgasının bir benzerinden geçen ülkemizin etrafını çeviren denizlerde neler oluyor? Geçtiğimiz günlerde Gebze Teknik Üniversitesi (GTÜ) Harita Mühendisliği Kısmı İleri Uzaktan Algılama Teknoloji Laboratuvarı’nda optik ve termal uydu imgeleri kullanılarak hazırlanan haritalarda Manavgat ve etrafında deniz suyu sıcaklığının 27 dereceye ulaştığı bildirilmişti.
Bu dereceler denizlerimizde yaşayan canlıları nasıl etkiliyor? Günlerce konuştuğumuz müsilaj belasının tesirlerini bile çabucak hemen tam atlatamamışken, denizlerimizi ve tatlı sularımızı bu sefer de sıcak havaya mı kurban edeceğiz?
İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Firdevs Saadet Karakulak ve Güç Sistemleri Mühendisliği Kısmı Öğr. Üyesi Doç. Dr Canan Acar’a global ısınma niçiniyle ani sıcaklık yükselişinin sularımızdaki ekosisteme tesirini, balıkçılık bölümüne yansımalarını, su kaynaklarının şuurlu kullanması ve sürdürülebilirliğinin sağlanmak için neler yapılması gerektiğini sorduk.
Gezegenimizin yüzeyinin yaklaşık yüzde 70’inin okyanus, deniz, akarsu, göl üzere su kaynaklarımızla kaplı olduğunu ve bu kaynakların global olarak büyük kıymete sahip olduğunu hatırlatarak kelamlarına başlayan Canan Acar, “Mevcut bilimsel ispatlara dayanarak insan faaliyetlerinden kaynaklanan sera gazı emisyonlarının 21’inci yüzyılda iklimde global olarak değerli değişikliklere niye olacağını esasen hepimiz biliyoruz. Artık bir kriz olarak sonuçlarını gördüğümüz bu süreç; sanayi, arazi kullanması değişikliği, etraf kirliliği ve çok avlanma niçiniyle esasen gerilim altında olan kıyı ve su ekosistemleri için sıkıntılara yol açıyor. Su ekosistemleri insan faaliyetlerinden kaynaklanan artan karbondioksit ve öbür sera gazı emisyonlarından orantısız bir biçimde etkileniyor” Tabirlerini kullandı.
SICAKLIK BİR DERECE ARTSA BİLE VEFAT ORANLARI ETKİLENİYOR
Acar, kıyı ve su ekosistemlerindeki sıcaklık değişikliklerinin burada yaşayan canlıların metabolizmasını etkilediğini, ekolojik süreçleri değiştirdiğini ve burada yaşayan çeşitlerin, yüzlerce hatta milyonlarca sene ortasında makul çevresel sıcaklık aralıklarına ahenk sağladığını hatırlatarak, sıcaklıktaki 1 derece kadar küçük bir artışın bile kimi organizmaların vefat oranları ve coğrafik dağılımları üzerinde kıymetli ve süratli tesirlere sahip olduğunu vurguladı.
“Sıcaklıklar değiştikçe, tiplerin coğrafik dağılımları genişleyebilir yahut daralabilir. Bunun kararı olarak öngörülemeyen formlarda etkileşime girebilecek yeni çeşit kombinasyonları ortaya çıkabilir. Göç edemeyen yahut kaynaklar için başka tiplerle rekabet edemeyen cinsler, lokal yahut global yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalabilir” tabirlerini kullanan Acar, iklim değişikliğinin okyanuslardaki hava ve su sirkülasyonunu da etkilediğini, bu tıp değişikliklerin, su ekosistemleri için gerekli besinlerin ve oksijenin mevcudiyetini azaltabileceğini belirtti.
Acar, “Yükselen sıcaklık ve artan sera gazlarının tesiriyle asit oranı artan sular da ekosistemler için bir tehdit. Hava ve su sirkülasyonundaki değişiklikler ayrıyeten bölgesel su ve kara sıcaklıklarında ve cinslerinin coğrafik dağılımlarında da değerli değişikliklere niye olabilir” kelamları ile iklim değişikliğine bağlı yağış değişikliklerinin ve deniz düzeyindeki yükselmenin de su ekosistemlerinin istikrarı için değerli sonuçlar doğurabileceğinin altını çizerek iklim değişikliği kararı deniz düzeyinin yükselmesi kıyı bölgelerini kademeli olarak sular altında bırakacağından bu bölgelerdeki ekosistemlerin de tehdit altında olduğunu kelamlarına ekledi.
BİR AN EVVEL HAREKETE GEÇİLMELİ
Acar, mercan resifleri ve başka kritik kıyı ekosistemlerinin, iklim değişikliğine karşı bilhassa hassas olduğunu, bu tıp ekosistemlerin, dünyadaki biyolojik çeşitliliği en yüksek ve en üretken ortamlar olduğunu ve bu ekosistemlerinin bozulmasının, etkileşimde oldukları toplulukların da fizikî, ekonomik ve besin güvenliğinin tehlike altına girmesi manasına geldiğini vurguladı.
“Düşük karbon emisyonlu tahlillere geçmek, tabiata verdiğimiz tahribatı en aza indirmek, plastik eserler yerine tabiatta çözünebilir materyalleri tercih etmek su ekosistemlerinin sıhhatini korumak için son derece önemli” diyen Acar, gezegenimiz ve bizler için kritik değere sahip olan ekosistemlerin daha fazla ziyan görmemesi için iklim değişikliğine karşı bir an evvelce harekete geçmemiz gerektiğini konusuna dikkat çekti.
2050’YE KADAR KIYMETLİ ÖLÇÜDE BALIK TİPİ KAYBOLABİLİR
Sıcaklıkların sularımızdaki ekosisteme ve balıkçılık kesimine yansımaları konusunda görüşlerine başvurduğumuz Saadet Karakulak ise yeni bilimsel araştırmaların, denizlerimizin yükselen sıcaklığı ile balıkgöçü üstündeki kuvvetli bir ilgi olduğunu gösterdiğini, bu yeni bulgulardan yola çıkarak olağanda tropik bölgelerde gelişen balıkların daha serin denizleri keşfetme uğraşı ortasında süratle göç ettiğini söylemiş oldu ve ekledi:
“Bu göç eden balık çeşitleri, daha âlâ oksijenli su ve hayli daha varlıklı bir besin kaynağı arayışı ortasında kutup bölgelerinin topraklarına hakikat gidiyor. Çeşitli üniversiteler ve etraf örgütleri tarafınca yapılan son çalışmaların neticelerina göre; 2050 yılına gelindiğinde iklim değişikliğinin arttığı ve global ısınmanın devam etmesi halinde kıymetli ölçüde balık çeşidinin kaybolacağı iddia ediliyor.”
Yalnızca balıkların değil başka deniz canlılarının hayatlarının bir modülü olarak toplu göç ettiğini lisana getiren Karakulak, şu örneği verdi:
“ABD’nin Virginia eyaletinde küçük bir balıkçı köyü dünyada lisan balığı ile meşhurdu. Son senelerda yükselen su sıcaklıklarından dolayı lisan balıkları, New York ve New Jersey üzere yakınlardaki daha soğuk sulara göç etti. Mavi midyeler yaz sıcaklıklarıyla uğraş ederken, mavi yengeçler önce Kuzey Amerika bölgelerinde bulunmazken son senelerda kuzeye gerçek göç etmeye başladılar.”
KARADENİZ AKDENİZLEŞİYOR
Karakulak, sıcaklık artışlarının balıkçılık kesimimize tesirlerini ise şu sözlerle anlattı:
“Türkiye’de uzun senelera dair araştırmalar bulunmamasına karşın, balıkçılık faaliyetlerinde birtakım değişimler olduğu biliniyor. Balıkçılık dönemi 1 Eylül’de açılıyor fakat yaklaşık iki hafta boyunca avcılık faaliyeti gerçekleşmiyor. Bunun sebebi su sıcaklığının yüksek olması ve balık sürüsünün dağınık biçimde bulunması. Fakat su sıcaklığının düşmesi ve balık sürülerinin bir ortaya gelmesiyle balıkçılık faaliyetleri başlar. Ayrıyeten, palamut göçlerinde de değişimler görülüyor.
Daha evvelce eylül-ekim aylarında Karadeniz ve Marmara Denizi’nde palamut avcılığı daha ağır yapılmakta iken son senelerda tıpkı periyotlarda Çanakkale Boğazı’nda avcılık ağır. Bu bilgiler palamut balığının Marmara’da kalmayarak epey kısa müddette göç ettiğini gösteriyor. Doğu Akdeniz sularının ısınmasıyla biroldukca tıbbın Karadeniz’e çıktığı ve Karadeniz’de yeni çeşit kayıtlarının olduğu da bilinmekte. Mavi yengeç, sardalye, kupes balıkları bunlardan kimileri. Biroldukça bilimsel makalede Karadeniz’in Akdenizleştiğinden bahsediliyor.”
1869 yılında Süveyş Kanalı’nın açılmasından daha sonra, Kızıldeniz’den biroldukca deniz canlısının Akdeniz’e girmeye başladığını da hatırlatan Karakulak, bu tiplere lesepsiyen cinsler ismi verildiğini, dünyadaki iklim değişimin kararı olarak artan su sıcaklıklarının lesepsiyen çeşitlerin daha fazla Akdeniz’e girmesine ve dağılım alanlarının genişlemesine yol açtığını tabir etti.
Doğu Akdeniz’de 775 çeşit kaydedildiğini, ülke sularımıza yeni giren bu çeşitler ile yerli tipler içinde rekabetten dolayı balık stoklarımızda azalmalar görüldüğünü kelamlarına ekleyen Karakulak, Marmara Denizi’nde bu sene yaşanan müsilaj hadisesinin da iklim değişikliğinin ve deniz kirliliğinin tesiriyle oluştuğunu hatırlatarak yapılması gerekenleri şu tabirlerle anlattı:
“Su sıcaklığının artması, denizin durağan hale gelmesi, denizde artan azot ve fosfor ölçüleri fitoplanktonlar için gerilimli bir ortam yaratmıştır. Deniz kirliliğin önlenmesi, azot ve fosfor yükünün azaltılması, atık suların derin deşarj altında denize bırakılmaması çok kıymetlidir. Deniz ekosistemine müdahale edilmedikçe insan tesirini azalttığımız sürece sistem kendi kendini yenileyecektir. Karbon ayak izimizi mümkün olduğunca azaltmamız gerekir.”
KAYNAK: HÜRRİYET