Nükleer Düzenleme Kanunu Teklifi, TBMM’de maddeleşti
Kanunla, nükleer güç ve iyonlaştırıcı ışınıma ait faaliyetler üzerinde düzenleme, kıymetlendirme, yetkilendirme, denetleme faaliyetleri ve yaptırımları uygulayabilme yetkisini haiz Nükleer Düzenleme Kurumunun yetki, sorumlulukları ile nükleer ziyanlar hakkında türel sorumluluğu belirleniyor.
Nükleer güç ve iyonlaştırıcı ışınıma ait faaliyetler ve bu faaliyetlerle ilgili kişi, tesis, aygıt ve unsurlar de düzenleme kapsamında yer alacak.
Nükleer ziyanlara ait türel sorumluluk kararlarının uygulanmasında yer verilmeyen tanımlar konusunda Paris Kontratı’nda yer alan tanımlar temel alınacak.
GENEL UNSURLAR
Düzenlemeyle nükleer güç ve iyonlaştırıcı ışınıma ait yürütülecek faaliyetler konusunda genel prensipler de belirleniyor.
Nükleer güç ve nükleer unsurlarla ilgili rastgele bir faaliyeti yürütecek gerçek yahut hükmî şahıslar, Türkiye’nin taraf olduğu nükleer garanti ile ilgili memleketler arası muahede ve mukavelelere uymakla yükümlü olacak.
Çalışanların, halkın, etrafın ve gelecek jenerasyonların ışınıma maruz kalma riskini içeren her türlü faaliyette; faaliyetin kişisel yahut toplumsal açıdan yarar sağlaması, faaliyet niçiniyle maruz kalınabilecek ışınım dozlarının mümkün ve makul olan en düşük seviyede tutulması, bu ışınım dozlarının Nükleer Düzenleme Kurumunca belirlenen doz sonlarını aşmaması unsurları temel alınacak.
Nükleer güç ve ışınıma ait faaliyetler ile bu faaliyetlerle ilgili kişi, tesis, aygıt ve unsurlar güvenlik, emniyet ve nükleer teminat açısından düzenleyici denetime tabi olacak. Düzenleyici denetime ait verilecek muafiyetler ile bu muafiyetlerin hudut ve şartları, güvenlik ve emniyetle ilgili gerekleri karşılayacak biçimde, dereceli yaklaşım temel alınarak Nükleer Düzenleme Kurumunca yönetmelikle belirlenecek.
Düzenleme kapsamındaki faaliyetlerde güvenlik ve emniyet, öncelikli olarak sağlanacak.
Çalışanların, halkın, etrafın ve gelecek kuşakların ışınıma maruz kalması riskini doğuracak her türlü faaliyete ait bu riskten etkilenebilecek bireylerin bilgilendirilmesi temel olacak.
YETKİLENDİRME VE KONTROL
Nükleer güç ve iyonlaştırıcı ışınıma ait faaliyetler, Nükleer Düzenleme Kurumuna bildirimde bulunulmaksızın yahut kurumdan yetki alınmaksızın yürütülemeyecek. Bu faaliyetleri yürütmek isteyen gerçek yahut hükmî şahıslar Nükleer Düzenleme Kurumuna başvuracak. Kurum güvenlik yahut emniyetle ilgili unsurları temel alarak bildirim yahut yetkilendirme gerektiren faaliyetleri belirleyecek.
Nükleer Düzenleme Kurumundan nükleer tesis, ışınım tesisi, radyoaktif atık tesisi işletmek ve ışınım uygulamalarını yürütmek için lisans alınacak. Kurumdan sadece Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları yahut Türkiye Cumhuriyeti mevzuatına bakılırsa kurulmuş hukukî bireyler lisans alabilecek.
Nükleer Düzenleme Kurumundan nükleer tesis, ışınım tesisi, radyoaktif atık tesislerinin inşa edilmesi, işletmeye alınması, işletmeden çıkarılması, bir daha işletmeye geçilmesi ile tesiste güvenlik ve emniyeti ilgilendiren değişiklik yapılması için müsaade alınacak.
Ayrıyeten radyoaktif hususların ihracatı, ithalatı, taşınması, transit geçirilmesi, nükleer teminat kapsamında, nükleer alanda kullanılmak için özel dizaynlanmış yahut hazırlanmış husus, materyal, ekipman, sistem, bileşen ve ilgili teknoloji ile nükleer çift kullanımlı husus, gereç, ekipman, sistem, bileşen ve ilgili süratle gelişen teknolojinin ihracatı; nükleer teminat kapsamında kurum tarafınca belirlenen unsur, materyal, ekipman, sistem, bileşen yahut ilgili değişen teknolojinin ithalatı ile güvenlik, emniyet ve nükleer garanti dikkate alınarak kurum tarafınca belirlenen başka faaliyetler için müsaade alınması mecburî olacak.
Düzenleme kapsamındaki faaliyetlere ait Nükleer Düzenleme Kurumunca belirlenen faaliyetlerde nazaranv alacak işçiye ışınımdan korunmaya yönelik eğitim veren hukuksal bireyler, ışınımdan korunmaya yönelik hizmet verecek bireyler, faaliyetlerde misyon alacak işçi, ekipman imalatı yapan bireyler ile üçüncü taraf nezareti yapan şirketler için kurumdan yetki evrakı alınacak.
Nükleer Düzenleme Kurumu, yetkilendirilen şahıslara öbür şahıslar tarafınca verilecek hizmetler yahut güvenlik, emniyet ve nükleer teminata tesir edebilecek başka faaliyetler için yetki evrakı alma yükümlülüğü getirebilecek.
Kurum yetkilendirdiği bir faaliyet için güvenlik, emniyet ve nükleer garantiye ait uyulması gereken şartlar da dahil olmak üzere gerekli yetki şartlarını belirleyecek.
Kurum tarafınca verilen lisans, müsaade ve yetki dokümanı devredilemeyecek.
Bildirimlere ve yetkilendirmelere ait süreçler, yetkilendirme şartları, müracaat, yetkilerin kapsamı ve geçerlilik mühletleri ile yetkinin yenilenmesi, kısıtlanması, askıya alınması, iptali yahut daha evvel yetkilendirilmiş bir faaliyet için öbür bir kişinin yetkilendirilmesine ait bahisler, Nükleer Düzenleme Kurumunca ilgili bakanlıkların görüşü alınarak yönetmelikle belirlenecek.
SORUMLULUK YETKİLENDİRİLEN BİREYE İLİŞKİN OLACAK
Yetkilendirilen hukukî şahıslar, verilen yetkinin şartları kapsamında her türlü sorumluluk kendilerinde olmak üzere faaliyet sırasında ışınımdan korunma, güvenlik ve emniyeti sağlayacak.
Bir faaliyetin yürütülmesinde güvenlik, emniyet ve nükleer garantinin sağlanmasında asıl sorumluluk yetkilendirilen bireye ilişkin olacak. Verilen yetkinin şartlarına ve mevzuata uymak, düzenleyici denetim altında olmak yahut yükümlülüklerini yerine getirmek üzere gorevlendirme yapmak, hizmet almak yetkilendirilen kişinin sorumluluğunu azaltmayacak yahut ortadan kaldırmayacak.
Yetkilendirilen şahıslar, faaliyete ait yükümlülükleri sona ermeden, faaliyetin yürütüldüğü yeri yahut tesisi, nükleer maddeyi, radyoaktif kaynağı yahut radyoaktif atığı sahipsiz kalacak biçimde terk edemeyecek.
Yetkilendirilen kişinin sorumlulukları, düzenleyici denetimden çıkarılma ile sona erecek. Yetkilendirilen kişinin işi bırakması, ytesirinin kısıtlanması, askıya alınması ya da iptal edilmesi ve gibisi durumlar sorumluluğunu ortadan kaldırmayacak.
ONAY
Nükleer tesisler, ışınım tesisleri yahut radyoaktif atık tesislerinin kurulacağı saha Nükleer Düzenleme Kurumu onayına tabi olacak. Kurum, faaliyetlere ait ışınımdan korunma, güvenlik, emniyet ve nükleer garantiyi dikkate alarak onaya tabi diğer konular belirleyebilecek.
Nükleer Düzenleme Kurumu; çalışanların, halkın, etrafın ve gelecek jenerasyonların ışınımdan korunmasına tesir edebilecek faaliyetler için uygunluk ölçütleri belirleyebilecek ve onaya tabi tutabilecek.
KONTROL VE YERİNDE İNCELEME
Düzenleme kapsamındaki faaliyetler ve yetkilendirilen bireyler Nükleer Düzenleme Kurumunun kontrolüne tabi olacak. Kurum, yetkilendirme kapsamında yetkilendirilen şahısların yüklenici, alt yüklenici, tedarikçi ve alt tedarikçilerinin faaliyetlerini de denetleyebilecek.
Kurum kontrol ve yerinde inceleme kapsamında, sonuçları prestijiyle kurum açısından bağlayıcı olmayacak biçimde inceleme, araştırma, tespit ve raporlama yapmak üzere ihtisas sahibi kamu kurum ve kuruluşları, özel hukuk hukukî bireyleri ve gerçek bireylerden teknik takviye hizmeti alabilecek.
Lisans verilen nükleer tesislerin ve radyoaktif atık tesislerinin alanlarında yapılacak yapılar hakkında Yapı Kontrolü Hakkında Kanun kararları ile İmar Kanunu’nun fenni mesuliyete ait kararları uygulanmayacak. Bu yapılara ait her türlü sorumluluk yetkilendirilen bireye ilişkin olacak. Bu yapıların kontrolü Nükleer Düzenleme Kurumunca yapılacak. Bu durum yetkilendirilen kişinin sorumluluğunu kısmen yahut büsbütün ortadan kaldırmayacak. Kontroller bu bahiste ihtisas sahibi olan kamu kurum ve kuruluşları ile bir arada de yapılabilecek. Kurumun bu kapsamdaki talepleri ihtisas sahibi kamu kurum ve kuruluşları tarafınca gecikmeksizin karşılanacak.
Nükleer Düzenleme Kurumunun kontrolüne ek olarak yetkilendirilen hukuksal şahıslar, nükleer tesis yahut radyoaktif atık tesisine ait yapıların kontrolü de dahil olmak üzere kurum tarafınca belirlenen faaliyetlerin üçüncü taraf nezareti için yetkilendirilmiş şirketlerden hizmet alacak.
Kontrole tabi olanlar, kurum denetçilerinin ve kurum tarafınca gorevlendirilen bireylerin misyonlarını serbestçe ve vaktinde yerine getirebilmeleri için gerekli kuralları sağlayacak ve gözetici güvenlik önlemlerini alacak.
Nükleer garanti kontrolüne tabi olanlar, Milletlerarası Atom Gücü Ajansının Türkiye tarafınca onaylanmış denetçileri tarafınca yapılan kontrollerde, ilgili mevzuatta belirtilen yükümlülüklerini yerine getirecek. Bu kontrollere Nükleer Düzenleme Kurumu temsilcisi refakat edecek.
KURUM DENETÇİLERİ
Kurum denetçileri, Nükleer Düzenleme Kurumunca belirlenen vasıfları taşıyan kurum işçisi içinden Nükleer Düzenleme Şurası tarafınca yetkilendirilecek.
Kurum denetçileri ve kontrole eşlik etmek üzere gorevlendirilen öteki kurum işçisi, kontrol gayesiyle ilgili yerlere yahut tesislere girmek; faaliyetleri denetlemek ve yerinde incelemek; gerekli gördükleri şahıslarla görüşmek ve gerekli gördükleri konularda inceleme, araştırma ve soruşturma yapmak; her türlü bilgi, evrak ve kayıtları istemek, incelemek, inceletmek, alıkoymak yahut suretini almak; rastgele bir gereç yahut numuneyi almak, aldırmak, alıkoymak, adabına uygun olarak bertaraf etmek yahut ettirmek; rastgele bir aygıtı kullanarak ölçüm, tahlil, muayene ve test yapmak yahut yaptırmak; görsel, işitsel yahut yazılı kayıt tutmak yetkisine sahip olacak.
Güvenlik yahut emniyetin tehlikeye düştüğü yahut düşebileceği ve müdahalenin gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Nükleer Düzenleme Kurumu denetçisi, durumu kuruma ve yetkilendirilen şahsa derhal bildirecek. Bu durumda, kurum yetki verilen faaliyetin tamamının yahut bir kısmının durdurulması yahut sınırlanması da dahil olmak üzere gerekli önlemleri aldırabilecek.
Kurum denetçisi, kontrol sırasında gerekli hallerde mülki yönetim amirlerinden kolluk kuvveti talebinde bulunabilecek. Bu durumda mülki yönetim amirleri ve kolluk kuvvetleri kurum denetçilerine gereken takviyesi gecikmeksizin sağlayacak.
RADYOAKTİF ATIKLAR VE KULLANILMIŞ YAKITLAR
Türkiye’nin egemenlik alanı haricinde yürütülen bir faaliyet sırasında ortaya çıkmış olan radyoaktif atıklar, Türkiye hudutları içine sokulamayacak.
Türkiye hudutları ortasında üretilmiş ve kullanım müddeti dolduğunda menşe ülkeye iade koşulu ile ihraç edilmiş ışınım kaynaklarına, radyoaktif atıkların transit geçişine ve doğal radyoaktif unsurların bulaşmış olduğu materyalin ithalatına kelam konusu karar uygulanmayacak.
Radyoaktif atıklar etrafa salınamayacak yahut bırakılamayacak.
Yürütülen faaliyetlere ait ortaya çıkan kullanılmış yakıtların yahut bertaraf hariç radyoaktif atıkların idaresinde tüm sorumluluk faaliyet için yetkilendirilen bireye ilişkin olacak.
Tesislerde yürütülen rastgele bir faaliyet kararı üretilen radyoaktif atıklar öteki bir yetkilendirilen bireye devredilene kadar tesiste depolanacak.
Nükleer santrallerde ortaya çıkan kullanılmış yakıtlar, işletme ömrü boyunca nükleer santral alanında depolanacak.
Faaliyetleri kararı kullanılmış yakıtı yahut radyoaktif atığı üreten yetkilendirilen kişi, bunların tesis ortasında yahut tesis dışarısında her türlü taşınmasından sorumlu tutulacak. İşletmeden çıkarma faaliyetleri sırasında ortaya çıkacak radyoaktif atıkların her türlü sorumluluğu yetkilendirilen şahsa ilişkin olacak.
Türkiye’nin egemenlik alanında yapılan faaliyetler sonucunda ortaya çıkan radyoaktif atıklar Türkiye Güç, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu (TENMAK) tarafınca bertaraf edilecek.
Sahipsiz radyoaktif husus tespit edildiği takdirde TENMAK, ilgili kurum ve kuruluşlarla iş birliği yaparak gerekli önlemleri alacak yahut aldıracak, bertaraf dahil gerekli iş ve süreçleri yürütecek.
TENMAK, yetkilendirilen şahısların görüşlerini de alarak radyoaktif atıkların ve kullanılmış yakıtların idaresine ait ulusal radyoaktif atık siyaseti ve stratejisinin belirlenmesine temel Ulusal Radyoaktif Atık İdare Planı Taslağı’nı, sonu 0 ve 5 ile biten yılların sonuna kadar hazırlayacak, Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığına sunacak. Bakanlık, Nükleer Düzenleme Kurumunun görüşünü alarak Ulusal Radyoaktif Atık İdare Planı’nı belirleyecek.
TBMM Genel Konseyinde kabul edilen Nükleer Düzenleme Kanunu Teklifi’ne nazaran, yetkilendirmeye tabi bir faaliyet sırasında radyoaktif atık üreten şahıslar radyoaktif atık idaresi özel hesabına, nükleer tesis, ışınım tesisi ve radyoaktif atık tesislerini işletmek üzere yetkilendirilen bireyler ise işletmeden çıkarma özel hesaplarına belirlenecek meblağda başka farklı katkı hissesi ödeyecek.
Bakanlık merkez muhasebe ünitesi nezdinde radyoaktif atık idaresi özel hesabı ve işletmeden çıkarma özel hesapları açılacak. Özel hesaplar ismine tahsil edilen gelirler gayesi haricinde kullanılamayacak.
Nükleer santraller için özel hesaplara ödenecek katkı hisseleri üretilen ünite elektrik (kWh) başına, teminat ölçüleri şurası güç (MW) başına, öbür tesis ve uygulamalar için ise özel hesaplara ödenecek katkı hisseleri ile teminat ölçüleri, tesisin ve uygulamanın tipi, atığın sınıfı, ölçüsü ve aktivitesi üzere konular dikkate alınarak Hesaplar İdare Şurası tarafınca belirlenecek. Özel hesaplara ödenecek katkı hisseleri ile teminat ölçüleri her yıl gözden geçirilecek, öngörülen masrafları karşılayacak biçimde güncellenecek. Fakat memleketler arası muahedelerde bu fıkra kapsamında yer alan konuları düzenleyen kararlar gizli kalacak.
Radyoaktif atık idaresi özel hesabı ve işletmeden çıkarma özel hesabının gelirleri, ödenecek katkı hisseleri ve teminatlar, özel hesap gelirlerinin değerlendirilmesiyle elde edilen gelirler, bağış ve öbür gelirlerden oluşacak.
Radyoaktif atık idaresi özel hesabından radyoaktif atık bertaraf tesisi kurulabilecek alanların belirlenmesi ve ilgili saha çalışmaları, radyoaktif atık bertaraf tesisinin tasarımı, yetki alınması, inşası, işletilmesi, bakımı, kapatılması ve düzenleyici denetimden çıkarılması, belirtilen hedeflere yönelik araştırma ve geliştirme faaliyetleri, süreçlerini yapmak üzere Türkiye Güç, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumuna (TENMAK) ödeme yapılacak.
İşletmeden çıkarma özel hesabından nükleer tesisler, ışınım tesisleri ve radyoaktif atık tesislerinin işletmeden çıkarılması sırasında ortaya çıkan radyoaktif atıkların bertarafının maliyetleri de dahil olmak üzere işletmeden çıkarılması, tesis alanının bir daha kullanım şartlarıyla uyumlu hale getirilmesi, süreçlerini yapmak üzere, yetkilendirilen bireye bu faaliyetleri için ödeme yapılacak.
İŞLETMEDEN ÇIKARMA ÖZEL HESABI, HER TESİS İÇİN FARKLI TAKİP EDİLECEK
Hesaplar İdare Şurası lideri ve üyelerine yapılacak ödemeler ile özel hesapların işleyişine ait bağımsız kontrol ve danışmanlık hizmetleri kapsamında yapılacak ödemeler, idari sarfiyatlar ve yargılama sarfiyatları ilgisine göre özel hesaplardan karşılanacak.
Radyoaktif atık ve işletmeden çıkarma özel hesabındaki meblağın, işletmeden çıkarma sırasında yahut radyoaktif atık idaresi ile ilgili öngörülenler haricinde olabilecek masraflar niçiniyle ya da tesisin planlanandan erken işletmeden çıkarılması üzerine yetersiz kalması durumunda maliyetler yetkilendirilen kişi tarafınca sağlanan teminattan karşılanacak. Teminat yetersiz ise kalan ölçü yetkilendirilen bireyden tahsil edilecek. Özel hesapta biriken meblağ dikkate alınarak kelam konusu teminat ölçüsü yetkilendirilen kişinin talebi üzerine bir daha belirlenecek.
Tesislerin işletilmesine yönelik yetkilendirme için müracaat yapan şahıslar işletmeden çıkarmaya ait maliyet planını ilgili bakanlığa sunacak. İşletmeden çıkarma özel hesabı her bir tesis için başka ayrı takip edilecek.
Özel hesaplarda toplanan gelirler, Kamu Finansmanı ve Borç İdaresinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamı haricinde olacak.
Müddetinde ödenmeyen katkı hisseleri, Amme Alacaklarının Tahsil Adabı Hakkında Kanun’a göre takip ve tahsil edilecek. Vergi dairesince tahsil edilen meblağlar tahsil edildiği tarihi izleyen ayın sonuna kadar özel hesaplara aktarılacak.
HESAPLAR İDARE ŞURASI
Özel hesapların gelirlerini yönetmek ve özel hesaplardan yapılacak ödemeleri onaylamak üzere Hesaplar İdare Şurası, bakanlık ve Hazine ve Maliye Bakanlığından ikişer temsilci, TENMAK’tan bir temsilci ve bu kurumların haricinde toplam sayısı üçü geçmemek üzere Türkiye sonları dahilinde nükleer santral işleten hukukî şahısların birer temsilcisi ile başka tesis ve uygulamalar için bir temsilciden oluşacak.
Temsilci seçilebilmek için Devlet Memurları Kanunu’nda belirtilen devlet memurluğuna atanabilme genel kurallarını taşımak, en az dört yıl vadeli yükseköğrenimi tamamlamak ve kamuda ve/veya özel bölümde alanında en az beş yıl çalışmış olmak gerekecek. Bakanlık temsilcilerinden birisi lider olarak vazife yapacak.
Hesaplar İdare Konseyi üyelerinin vazife mühletleri üç yıl olacak. nazaranv mühleti sona eren üyeler bir daha nazaranvlendirilebilecek.
Hesaplar İdare Şurası lideri ve üyelerine, bakılırsav yapılan toplantılar için her ay toplam (20 bin) gösterge sayısının memur maaş katsayısıyla çarpımı kararı bulunacak fiyat kadar huzur hakkı ödenecek.
Tesisin erken işletmeden çıkarılması ihtimaline karşı radyoaktif atık idaresi ve işletmeden çıkarma için gerekli maliyetlerin karşılanabileceğine ait teminatın yeterliliği Hesaplar İdare Heyeti tarafınca kuruma bildirilmeden tesisin işletilmesine yönelik yetkilendirme yapılamayacak.
NÜKLEER ZİYANLAR
Nükleer ziyanlara ait hukuksal sorumluluk da düzenleniyor. Buna bakılırsa, nükleer hadiselerden kaynaklanan nükleer ziyanlar hakkında bu kanunda karar bulunmayan hallerde Paris Kontratı kararları uygulanacak.
Bir nükleer tesis haricinde ve üretiminin son basamağına gelmiş endüstriyel, ticari, ziraî, tıbbi, bilimsel ya da eğitimsel hedeflerle kullanılan yahut kullanılacak olan radyoizotoplardan yahut Paris Mukavelesi çerçevesinde belirlenen hudutların altındaki ölçü ve aktivitedeki nükleer unsurlardan kaynaklanan ziyanlar bu kısmın kapsamı haricinde olacak.
Nükleer hadiselerden kaynaklanan nükleer ziyanlar hakkında kurum tarafınca yahut ülkesindeki makamlar tarafınca bir nükleer tesisi işletmek üzere yetkilendirilmiş hukuksal kişi, nükleer tesis işletmek için verilecek lisans alınmadan evvelki periyotta nükleer tesisi kuran hukukî kişi, nükleer tesisi işletmek için verilen lisans iptalinden daha sonra yeni bir işleten belirlenene kadar olan devirde lisansı iptal edilen hukukî kişi işleten olarak kabul edilecek.
İşleten, nükleer ziyanlardan ve tazminatların ödenmesinden, nükleer hadisenin meydana gelmesinde kendisinin, çalışanının ve tesisle ilgili teknoloji, mal ve hizmet sağlayanlar rastgele bir kusurunun olup olmadığına bakılmaksızın sorumlu tutulacak.
İşleten, direkt bir silahlı çatışma, hasmane hareketler, iç savaş ya da ayaklanmadan dolayı meydana gelen bir nükleer hadiseden kaynaklanan nükleer ziyandan sorumlu olmayacak.
İşleten, bir nükleer hadisenin niye olduğu nükleer ziyanların tazminine ait olarak yalnızca Paris Kontratı ve bu kısım kararları kapsamında sorumlu olacak.
İşletenin kurumdan almış olduğu yetkinin iptal edilmiş yahut askıya alınmış yahut kısıtlanmış olması, işletenin bu kısım kapsamındaki sorumluluklarını ortadan kaldırmayacak.
İşletenin, nükleer ziyana niye olan nükleer hadisenin, nükleer ziyan bakılırsan kişinin kastından ya da ağır dikkatsizliğinden meydana geldiğini ispat etmesi halinde işleten, yalnızca nükleer ziyan nazarann bu şahsa karşı yetkili mahkemenin sonucuyla kısmen yahut büsbütün sorumluluktan kurtulabilecek.
Bu kısmın uygulanmasında birebir alanda bir işleten tarafınca işletilen birden çok nükleer tesis tek bir tesis olarak kabul edilecek.
İŞLETENİN SORUMLULUK HUDUTLARI
İşletenin sorumluğu sonları kısmında ise her bir nükleer hadise için işletenin sorumluluk ölçüleri düzenleniyor.
Buna göre termal gücü 10 megavatın üzerinde olan nükleer reaktörler ile kurum tarafınca nükleer tesis işletmek için verilecek lisans öncesi yapılacak kıymetlendirme ile belirlenecek öbür nükleer tesisler için 700 milyon avro, bu kapsama girmeyen nükleer tesisler için 70 milyon avro, nükleer hususların taşınması için 80 milyon avro, nükleer unsurların Türkiye hudutları dahilinde yapılacak transit geçişleri için 700 milyon avro ile sonlu olacak.
Belirlenen sorumluluk ölçüleri, başka ülkelerde meydana gelen ziyanlar ile ilgili olarak, karşılıklılık prensibi çerçevesinde, o ülkede nükleer hadiseden doğan nükleer ziyanlar için uygulanan sorumluluk ölçüsü ile hudutlu olarak uygulanacak.
İŞLETENLER, 80 MİLYON AVRO FİYATINDA SİGORTA YAPTIRACAK
İşletene sigorta yaptırma yahut teminat gösterme mecburiliği getiriliyor.
Buna göre işletenler, her bir nükleer tesis yahut taşıma faaliyeti için belirlenen üst hudut meblağında ve kurum tarafınca belirlenen vakitte ve kaidelere uygun sigorta yaptırmak yahut ayrıca bir teminat göstermek zorunda olacak.
Nükleer unsurların Türkiye’nin egemenlik alanında yapılacak transit geçişlerinde işleten, 80 milyon avro meblağında sigorta yaptıracak yahut teminat gösterecek.
Teklifte belirtilen sigorta ya da teminat, kuruma yazılı olarak en az 2 ay evvel sigorta şirketi yahut nükleer sigorta havuzu ya da teminat veren tarafınca bildirimde bulunulmadan askıya alınamayacak yahut iptal edilemeyecek. Kelam konusu sigorta ya da teminatın nükleer unsurların taşınmasına ait olması halinde sigorta ya da teminat taşıma sırasında askıya alınamayacak yahut iptal edilemeyecek.
Yaptırılan sigorta ya da gösterilen teminat yalnızca bir nükleer hadise durumunda nükleer zararın tazmini için kullanılabilecek.
İşletenin Kamu Mali İdaresi ve Denetim Kanunu uyarınca merkezi idare kapsamındaki kamu yönetimi ya da sermayesinin tamamının kamuya ilişkin olması halinde, işleten sigorta yaptırma yahut teminat gösterme yükümlülüğünden muaf tutulabilecek. Bu durumda nükleer hadise kararı meydana gelen nükleer zararın devlet tarafınca ne biçimde taahhüt edileceğine ait tarz ve temeller, Cumhurbaşkanı sonucuyla belirlenecek.
NİKLEER SİGORTA HAVUZU KURULACAK
İşletenin belirlenen yükümlülüklerine sigorta sağlanabilmesi hedefiyle bir nükleer sigorta havuzu kurulacak.
İşleten belirlenen sigorta ya da teminat yükümlülüklerini yurt ortasından yahut memleketler arası piyasalardan kısmen yahut büsbütün sağlayabileceği üzere nükleer sigorta havuzundan da sigorta yapılmasını talep edebilecek.
İşletenin sigorta ya da teminat bulamaması yahut işleten tarafınca sunulan sigorta ya da teminatın belirlenen ölçülerden az olması durumunda eksik kalan ölçü, Cumhurbaşkanınca belirlenecek tarz ve temellere nazaran karşılanacak.
Bir nükleer hadise daha sonrasında mevcut sigorta ya da teminatın belirlenen ölçüleri karşılamaması durumunda eksik kalan ölçü, Cumhurbaşkanınca belirlenecek yöntem ve asıllarla karşılanacak ve işletene rücu edilecek.
KAYNAK: AA
Kanunla, nükleer güç ve iyonlaştırıcı ışınıma ait faaliyetler üzerinde düzenleme, kıymetlendirme, yetkilendirme, denetleme faaliyetleri ve yaptırımları uygulayabilme yetkisini haiz Nükleer Düzenleme Kurumunun yetki, sorumlulukları ile nükleer ziyanlar hakkında türel sorumluluğu belirleniyor.
Nükleer güç ve iyonlaştırıcı ışınıma ait faaliyetler ve bu faaliyetlerle ilgili kişi, tesis, aygıt ve unsurlar de düzenleme kapsamında yer alacak.
Nükleer ziyanlara ait türel sorumluluk kararlarının uygulanmasında yer verilmeyen tanımlar konusunda Paris Kontratı’nda yer alan tanımlar temel alınacak.
GENEL UNSURLAR
Düzenlemeyle nükleer güç ve iyonlaştırıcı ışınıma ait yürütülecek faaliyetler konusunda genel prensipler de belirleniyor.
Nükleer güç ve nükleer unsurlarla ilgili rastgele bir faaliyeti yürütecek gerçek yahut hükmî şahıslar, Türkiye’nin taraf olduğu nükleer garanti ile ilgili memleketler arası muahede ve mukavelelere uymakla yükümlü olacak.
Çalışanların, halkın, etrafın ve gelecek jenerasyonların ışınıma maruz kalma riskini içeren her türlü faaliyette; faaliyetin kişisel yahut toplumsal açıdan yarar sağlaması, faaliyet niçiniyle maruz kalınabilecek ışınım dozlarının mümkün ve makul olan en düşük seviyede tutulması, bu ışınım dozlarının Nükleer Düzenleme Kurumunca belirlenen doz sonlarını aşmaması unsurları temel alınacak.
Nükleer güç ve ışınıma ait faaliyetler ile bu faaliyetlerle ilgili kişi, tesis, aygıt ve unsurlar güvenlik, emniyet ve nükleer teminat açısından düzenleyici denetime tabi olacak. Düzenleyici denetime ait verilecek muafiyetler ile bu muafiyetlerin hudut ve şartları, güvenlik ve emniyetle ilgili gerekleri karşılayacak biçimde, dereceli yaklaşım temel alınarak Nükleer Düzenleme Kurumunca yönetmelikle belirlenecek.
Düzenleme kapsamındaki faaliyetlerde güvenlik ve emniyet, öncelikli olarak sağlanacak.
Çalışanların, halkın, etrafın ve gelecek kuşakların ışınıma maruz kalması riskini doğuracak her türlü faaliyete ait bu riskten etkilenebilecek bireylerin bilgilendirilmesi temel olacak.
YETKİLENDİRME VE KONTROL
Nükleer güç ve iyonlaştırıcı ışınıma ait faaliyetler, Nükleer Düzenleme Kurumuna bildirimde bulunulmaksızın yahut kurumdan yetki alınmaksızın yürütülemeyecek. Bu faaliyetleri yürütmek isteyen gerçek yahut hükmî şahıslar Nükleer Düzenleme Kurumuna başvuracak. Kurum güvenlik yahut emniyetle ilgili unsurları temel alarak bildirim yahut yetkilendirme gerektiren faaliyetleri belirleyecek.
Nükleer Düzenleme Kurumundan nükleer tesis, ışınım tesisi, radyoaktif atık tesisi işletmek ve ışınım uygulamalarını yürütmek için lisans alınacak. Kurumdan sadece Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları yahut Türkiye Cumhuriyeti mevzuatına bakılırsa kurulmuş hukukî bireyler lisans alabilecek.
Nükleer Düzenleme Kurumundan nükleer tesis, ışınım tesisi, radyoaktif atık tesislerinin inşa edilmesi, işletmeye alınması, işletmeden çıkarılması, bir daha işletmeye geçilmesi ile tesiste güvenlik ve emniyeti ilgilendiren değişiklik yapılması için müsaade alınacak.
Ayrıyeten radyoaktif hususların ihracatı, ithalatı, taşınması, transit geçirilmesi, nükleer teminat kapsamında, nükleer alanda kullanılmak için özel dizaynlanmış yahut hazırlanmış husus, materyal, ekipman, sistem, bileşen ve ilgili teknoloji ile nükleer çift kullanımlı husus, gereç, ekipman, sistem, bileşen ve ilgili süratle gelişen teknolojinin ihracatı; nükleer teminat kapsamında kurum tarafınca belirlenen unsur, materyal, ekipman, sistem, bileşen yahut ilgili değişen teknolojinin ithalatı ile güvenlik, emniyet ve nükleer garanti dikkate alınarak kurum tarafınca belirlenen başka faaliyetler için müsaade alınması mecburî olacak.
Düzenleme kapsamındaki faaliyetlere ait Nükleer Düzenleme Kurumunca belirlenen faaliyetlerde nazaranv alacak işçiye ışınımdan korunmaya yönelik eğitim veren hukuksal bireyler, ışınımdan korunmaya yönelik hizmet verecek bireyler, faaliyetlerde misyon alacak işçi, ekipman imalatı yapan bireyler ile üçüncü taraf nezareti yapan şirketler için kurumdan yetki evrakı alınacak.
Nükleer Düzenleme Kurumu, yetkilendirilen şahıslara öbür şahıslar tarafınca verilecek hizmetler yahut güvenlik, emniyet ve nükleer teminata tesir edebilecek başka faaliyetler için yetki evrakı alma yükümlülüğü getirebilecek.
Kurum yetkilendirdiği bir faaliyet için güvenlik, emniyet ve nükleer garantiye ait uyulması gereken şartlar da dahil olmak üzere gerekli yetki şartlarını belirleyecek.
Kurum tarafınca verilen lisans, müsaade ve yetki dokümanı devredilemeyecek.
Bildirimlere ve yetkilendirmelere ait süreçler, yetkilendirme şartları, müracaat, yetkilerin kapsamı ve geçerlilik mühletleri ile yetkinin yenilenmesi, kısıtlanması, askıya alınması, iptali yahut daha evvel yetkilendirilmiş bir faaliyet için öbür bir kişinin yetkilendirilmesine ait bahisler, Nükleer Düzenleme Kurumunca ilgili bakanlıkların görüşü alınarak yönetmelikle belirlenecek.
SORUMLULUK YETKİLENDİRİLEN BİREYE İLİŞKİN OLACAK
Yetkilendirilen hukukî şahıslar, verilen yetkinin şartları kapsamında her türlü sorumluluk kendilerinde olmak üzere faaliyet sırasında ışınımdan korunma, güvenlik ve emniyeti sağlayacak.
Bir faaliyetin yürütülmesinde güvenlik, emniyet ve nükleer garantinin sağlanmasında asıl sorumluluk yetkilendirilen bireye ilişkin olacak. Verilen yetkinin şartlarına ve mevzuata uymak, düzenleyici denetim altında olmak yahut yükümlülüklerini yerine getirmek üzere gorevlendirme yapmak, hizmet almak yetkilendirilen kişinin sorumluluğunu azaltmayacak yahut ortadan kaldırmayacak.
Yetkilendirilen şahıslar, faaliyete ait yükümlülükleri sona ermeden, faaliyetin yürütüldüğü yeri yahut tesisi, nükleer maddeyi, radyoaktif kaynağı yahut radyoaktif atığı sahipsiz kalacak biçimde terk edemeyecek.
Yetkilendirilen kişinin sorumlulukları, düzenleyici denetimden çıkarılma ile sona erecek. Yetkilendirilen kişinin işi bırakması, ytesirinin kısıtlanması, askıya alınması ya da iptal edilmesi ve gibisi durumlar sorumluluğunu ortadan kaldırmayacak.
ONAY
Nükleer tesisler, ışınım tesisleri yahut radyoaktif atık tesislerinin kurulacağı saha Nükleer Düzenleme Kurumu onayına tabi olacak. Kurum, faaliyetlere ait ışınımdan korunma, güvenlik, emniyet ve nükleer garantiyi dikkate alarak onaya tabi diğer konular belirleyebilecek.
Nükleer Düzenleme Kurumu; çalışanların, halkın, etrafın ve gelecek jenerasyonların ışınımdan korunmasına tesir edebilecek faaliyetler için uygunluk ölçütleri belirleyebilecek ve onaya tabi tutabilecek.
KONTROL VE YERİNDE İNCELEME
Düzenleme kapsamındaki faaliyetler ve yetkilendirilen bireyler Nükleer Düzenleme Kurumunun kontrolüne tabi olacak. Kurum, yetkilendirme kapsamında yetkilendirilen şahısların yüklenici, alt yüklenici, tedarikçi ve alt tedarikçilerinin faaliyetlerini de denetleyebilecek.
Kurum kontrol ve yerinde inceleme kapsamında, sonuçları prestijiyle kurum açısından bağlayıcı olmayacak biçimde inceleme, araştırma, tespit ve raporlama yapmak üzere ihtisas sahibi kamu kurum ve kuruluşları, özel hukuk hukukî bireyleri ve gerçek bireylerden teknik takviye hizmeti alabilecek.
Lisans verilen nükleer tesislerin ve radyoaktif atık tesislerinin alanlarında yapılacak yapılar hakkında Yapı Kontrolü Hakkında Kanun kararları ile İmar Kanunu’nun fenni mesuliyete ait kararları uygulanmayacak. Bu yapılara ait her türlü sorumluluk yetkilendirilen bireye ilişkin olacak. Bu yapıların kontrolü Nükleer Düzenleme Kurumunca yapılacak. Bu durum yetkilendirilen kişinin sorumluluğunu kısmen yahut büsbütün ortadan kaldırmayacak. Kontroller bu bahiste ihtisas sahibi olan kamu kurum ve kuruluşları ile bir arada de yapılabilecek. Kurumun bu kapsamdaki talepleri ihtisas sahibi kamu kurum ve kuruluşları tarafınca gecikmeksizin karşılanacak.
Nükleer Düzenleme Kurumunun kontrolüne ek olarak yetkilendirilen hukuksal şahıslar, nükleer tesis yahut radyoaktif atık tesisine ait yapıların kontrolü de dahil olmak üzere kurum tarafınca belirlenen faaliyetlerin üçüncü taraf nezareti için yetkilendirilmiş şirketlerden hizmet alacak.
Kontrole tabi olanlar, kurum denetçilerinin ve kurum tarafınca gorevlendirilen bireylerin misyonlarını serbestçe ve vaktinde yerine getirebilmeleri için gerekli kuralları sağlayacak ve gözetici güvenlik önlemlerini alacak.
Nükleer garanti kontrolüne tabi olanlar, Milletlerarası Atom Gücü Ajansının Türkiye tarafınca onaylanmış denetçileri tarafınca yapılan kontrollerde, ilgili mevzuatta belirtilen yükümlülüklerini yerine getirecek. Bu kontrollere Nükleer Düzenleme Kurumu temsilcisi refakat edecek.
KURUM DENETÇİLERİ
Kurum denetçileri, Nükleer Düzenleme Kurumunca belirlenen vasıfları taşıyan kurum işçisi içinden Nükleer Düzenleme Şurası tarafınca yetkilendirilecek.
Kurum denetçileri ve kontrole eşlik etmek üzere gorevlendirilen öteki kurum işçisi, kontrol gayesiyle ilgili yerlere yahut tesislere girmek; faaliyetleri denetlemek ve yerinde incelemek; gerekli gördükleri şahıslarla görüşmek ve gerekli gördükleri konularda inceleme, araştırma ve soruşturma yapmak; her türlü bilgi, evrak ve kayıtları istemek, incelemek, inceletmek, alıkoymak yahut suretini almak; rastgele bir gereç yahut numuneyi almak, aldırmak, alıkoymak, adabına uygun olarak bertaraf etmek yahut ettirmek; rastgele bir aygıtı kullanarak ölçüm, tahlil, muayene ve test yapmak yahut yaptırmak; görsel, işitsel yahut yazılı kayıt tutmak yetkisine sahip olacak.
Güvenlik yahut emniyetin tehlikeye düştüğü yahut düşebileceği ve müdahalenin gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Nükleer Düzenleme Kurumu denetçisi, durumu kuruma ve yetkilendirilen şahsa derhal bildirecek. Bu durumda, kurum yetki verilen faaliyetin tamamının yahut bir kısmının durdurulması yahut sınırlanması da dahil olmak üzere gerekli önlemleri aldırabilecek.
Kurum denetçisi, kontrol sırasında gerekli hallerde mülki yönetim amirlerinden kolluk kuvveti talebinde bulunabilecek. Bu durumda mülki yönetim amirleri ve kolluk kuvvetleri kurum denetçilerine gereken takviyesi gecikmeksizin sağlayacak.
RADYOAKTİF ATIKLAR VE KULLANILMIŞ YAKITLAR
Türkiye’nin egemenlik alanı haricinde yürütülen bir faaliyet sırasında ortaya çıkmış olan radyoaktif atıklar, Türkiye hudutları içine sokulamayacak.
Türkiye hudutları ortasında üretilmiş ve kullanım müddeti dolduğunda menşe ülkeye iade koşulu ile ihraç edilmiş ışınım kaynaklarına, radyoaktif atıkların transit geçişine ve doğal radyoaktif unsurların bulaşmış olduğu materyalin ithalatına kelam konusu karar uygulanmayacak.
Radyoaktif atıklar etrafa salınamayacak yahut bırakılamayacak.
Yürütülen faaliyetlere ait ortaya çıkan kullanılmış yakıtların yahut bertaraf hariç radyoaktif atıkların idaresinde tüm sorumluluk faaliyet için yetkilendirilen bireye ilişkin olacak.
Tesislerde yürütülen rastgele bir faaliyet kararı üretilen radyoaktif atıklar öteki bir yetkilendirilen bireye devredilene kadar tesiste depolanacak.
Nükleer santrallerde ortaya çıkan kullanılmış yakıtlar, işletme ömrü boyunca nükleer santral alanında depolanacak.
Faaliyetleri kararı kullanılmış yakıtı yahut radyoaktif atığı üreten yetkilendirilen kişi, bunların tesis ortasında yahut tesis dışarısında her türlü taşınmasından sorumlu tutulacak. İşletmeden çıkarma faaliyetleri sırasında ortaya çıkacak radyoaktif atıkların her türlü sorumluluğu yetkilendirilen şahsa ilişkin olacak.
Türkiye’nin egemenlik alanında yapılan faaliyetler sonucunda ortaya çıkan radyoaktif atıklar Türkiye Güç, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu (TENMAK) tarafınca bertaraf edilecek.
Sahipsiz radyoaktif husus tespit edildiği takdirde TENMAK, ilgili kurum ve kuruluşlarla iş birliği yaparak gerekli önlemleri alacak yahut aldıracak, bertaraf dahil gerekli iş ve süreçleri yürütecek.
TENMAK, yetkilendirilen şahısların görüşlerini de alarak radyoaktif atıkların ve kullanılmış yakıtların idaresine ait ulusal radyoaktif atık siyaseti ve stratejisinin belirlenmesine temel Ulusal Radyoaktif Atık İdare Planı Taslağı’nı, sonu 0 ve 5 ile biten yılların sonuna kadar hazırlayacak, Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığına sunacak. Bakanlık, Nükleer Düzenleme Kurumunun görüşünü alarak Ulusal Radyoaktif Atık İdare Planı’nı belirleyecek.
TBMM Genel Konseyinde kabul edilen Nükleer Düzenleme Kanunu Teklifi’ne nazaran, yetkilendirmeye tabi bir faaliyet sırasında radyoaktif atık üreten şahıslar radyoaktif atık idaresi özel hesabına, nükleer tesis, ışınım tesisi ve radyoaktif atık tesislerini işletmek üzere yetkilendirilen bireyler ise işletmeden çıkarma özel hesaplarına belirlenecek meblağda başka farklı katkı hissesi ödeyecek.
Bakanlık merkez muhasebe ünitesi nezdinde radyoaktif atık idaresi özel hesabı ve işletmeden çıkarma özel hesapları açılacak. Özel hesaplar ismine tahsil edilen gelirler gayesi haricinde kullanılamayacak.
Nükleer santraller için özel hesaplara ödenecek katkı hisseleri üretilen ünite elektrik (kWh) başına, teminat ölçüleri şurası güç (MW) başına, öbür tesis ve uygulamalar için ise özel hesaplara ödenecek katkı hisseleri ile teminat ölçüleri, tesisin ve uygulamanın tipi, atığın sınıfı, ölçüsü ve aktivitesi üzere konular dikkate alınarak Hesaplar İdare Şurası tarafınca belirlenecek. Özel hesaplara ödenecek katkı hisseleri ile teminat ölçüleri her yıl gözden geçirilecek, öngörülen masrafları karşılayacak biçimde güncellenecek. Fakat memleketler arası muahedelerde bu fıkra kapsamında yer alan konuları düzenleyen kararlar gizli kalacak.
Radyoaktif atık idaresi özel hesabı ve işletmeden çıkarma özel hesabının gelirleri, ödenecek katkı hisseleri ve teminatlar, özel hesap gelirlerinin değerlendirilmesiyle elde edilen gelirler, bağış ve öbür gelirlerden oluşacak.
Radyoaktif atık idaresi özel hesabından radyoaktif atık bertaraf tesisi kurulabilecek alanların belirlenmesi ve ilgili saha çalışmaları, radyoaktif atık bertaraf tesisinin tasarımı, yetki alınması, inşası, işletilmesi, bakımı, kapatılması ve düzenleyici denetimden çıkarılması, belirtilen hedeflere yönelik araştırma ve geliştirme faaliyetleri, süreçlerini yapmak üzere Türkiye Güç, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumuna (TENMAK) ödeme yapılacak.
İşletmeden çıkarma özel hesabından nükleer tesisler, ışınım tesisleri ve radyoaktif atık tesislerinin işletmeden çıkarılması sırasında ortaya çıkan radyoaktif atıkların bertarafının maliyetleri de dahil olmak üzere işletmeden çıkarılması, tesis alanının bir daha kullanım şartlarıyla uyumlu hale getirilmesi, süreçlerini yapmak üzere, yetkilendirilen bireye bu faaliyetleri için ödeme yapılacak.
İŞLETMEDEN ÇIKARMA ÖZEL HESABI, HER TESİS İÇİN FARKLI TAKİP EDİLECEK
Hesaplar İdare Şurası lideri ve üyelerine yapılacak ödemeler ile özel hesapların işleyişine ait bağımsız kontrol ve danışmanlık hizmetleri kapsamında yapılacak ödemeler, idari sarfiyatlar ve yargılama sarfiyatları ilgisine göre özel hesaplardan karşılanacak.
Radyoaktif atık ve işletmeden çıkarma özel hesabındaki meblağın, işletmeden çıkarma sırasında yahut radyoaktif atık idaresi ile ilgili öngörülenler haricinde olabilecek masraflar niçiniyle ya da tesisin planlanandan erken işletmeden çıkarılması üzerine yetersiz kalması durumunda maliyetler yetkilendirilen kişi tarafınca sağlanan teminattan karşılanacak. Teminat yetersiz ise kalan ölçü yetkilendirilen bireyden tahsil edilecek. Özel hesapta biriken meblağ dikkate alınarak kelam konusu teminat ölçüsü yetkilendirilen kişinin talebi üzerine bir daha belirlenecek.
Tesislerin işletilmesine yönelik yetkilendirme için müracaat yapan şahıslar işletmeden çıkarmaya ait maliyet planını ilgili bakanlığa sunacak. İşletmeden çıkarma özel hesabı her bir tesis için başka ayrı takip edilecek.
Özel hesaplarda toplanan gelirler, Kamu Finansmanı ve Borç İdaresinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamı haricinde olacak.
Müddetinde ödenmeyen katkı hisseleri, Amme Alacaklarının Tahsil Adabı Hakkında Kanun’a göre takip ve tahsil edilecek. Vergi dairesince tahsil edilen meblağlar tahsil edildiği tarihi izleyen ayın sonuna kadar özel hesaplara aktarılacak.
HESAPLAR İDARE ŞURASI
Özel hesapların gelirlerini yönetmek ve özel hesaplardan yapılacak ödemeleri onaylamak üzere Hesaplar İdare Şurası, bakanlık ve Hazine ve Maliye Bakanlığından ikişer temsilci, TENMAK’tan bir temsilci ve bu kurumların haricinde toplam sayısı üçü geçmemek üzere Türkiye sonları dahilinde nükleer santral işleten hukukî şahısların birer temsilcisi ile başka tesis ve uygulamalar için bir temsilciden oluşacak.
Temsilci seçilebilmek için Devlet Memurları Kanunu’nda belirtilen devlet memurluğuna atanabilme genel kurallarını taşımak, en az dört yıl vadeli yükseköğrenimi tamamlamak ve kamuda ve/veya özel bölümde alanında en az beş yıl çalışmış olmak gerekecek. Bakanlık temsilcilerinden birisi lider olarak vazife yapacak.
Hesaplar İdare Konseyi üyelerinin vazife mühletleri üç yıl olacak. nazaranv mühleti sona eren üyeler bir daha nazaranvlendirilebilecek.
Hesaplar İdare Şurası lideri ve üyelerine, bakılırsav yapılan toplantılar için her ay toplam (20 bin) gösterge sayısının memur maaş katsayısıyla çarpımı kararı bulunacak fiyat kadar huzur hakkı ödenecek.
Tesisin erken işletmeden çıkarılması ihtimaline karşı radyoaktif atık idaresi ve işletmeden çıkarma için gerekli maliyetlerin karşılanabileceğine ait teminatın yeterliliği Hesaplar İdare Heyeti tarafınca kuruma bildirilmeden tesisin işletilmesine yönelik yetkilendirme yapılamayacak.
NÜKLEER ZİYANLAR
Nükleer ziyanlara ait hukuksal sorumluluk da düzenleniyor. Buna bakılırsa, nükleer hadiselerden kaynaklanan nükleer ziyanlar hakkında bu kanunda karar bulunmayan hallerde Paris Kontratı kararları uygulanacak.
Bir nükleer tesis haricinde ve üretiminin son basamağına gelmiş endüstriyel, ticari, ziraî, tıbbi, bilimsel ya da eğitimsel hedeflerle kullanılan yahut kullanılacak olan radyoizotoplardan yahut Paris Mukavelesi çerçevesinde belirlenen hudutların altındaki ölçü ve aktivitedeki nükleer unsurlardan kaynaklanan ziyanlar bu kısmın kapsamı haricinde olacak.
Nükleer hadiselerden kaynaklanan nükleer ziyanlar hakkında kurum tarafınca yahut ülkesindeki makamlar tarafınca bir nükleer tesisi işletmek üzere yetkilendirilmiş hukuksal kişi, nükleer tesis işletmek için verilecek lisans alınmadan evvelki periyotta nükleer tesisi kuran hukukî kişi, nükleer tesisi işletmek için verilen lisans iptalinden daha sonra yeni bir işleten belirlenene kadar olan devirde lisansı iptal edilen hukukî kişi işleten olarak kabul edilecek.
İşleten, nükleer ziyanlardan ve tazminatların ödenmesinden, nükleer hadisenin meydana gelmesinde kendisinin, çalışanının ve tesisle ilgili teknoloji, mal ve hizmet sağlayanlar rastgele bir kusurunun olup olmadığına bakılmaksızın sorumlu tutulacak.
İşleten, direkt bir silahlı çatışma, hasmane hareketler, iç savaş ya da ayaklanmadan dolayı meydana gelen bir nükleer hadiseden kaynaklanan nükleer ziyandan sorumlu olmayacak.
İşleten, bir nükleer hadisenin niye olduğu nükleer ziyanların tazminine ait olarak yalnızca Paris Kontratı ve bu kısım kararları kapsamında sorumlu olacak.
İşletenin kurumdan almış olduğu yetkinin iptal edilmiş yahut askıya alınmış yahut kısıtlanmış olması, işletenin bu kısım kapsamındaki sorumluluklarını ortadan kaldırmayacak.
İşletenin, nükleer ziyana niye olan nükleer hadisenin, nükleer ziyan bakılırsan kişinin kastından ya da ağır dikkatsizliğinden meydana geldiğini ispat etmesi halinde işleten, yalnızca nükleer ziyan nazarann bu şahsa karşı yetkili mahkemenin sonucuyla kısmen yahut büsbütün sorumluluktan kurtulabilecek.
Bu kısmın uygulanmasında birebir alanda bir işleten tarafınca işletilen birden çok nükleer tesis tek bir tesis olarak kabul edilecek.
İŞLETENİN SORUMLULUK HUDUTLARI
İşletenin sorumluğu sonları kısmında ise her bir nükleer hadise için işletenin sorumluluk ölçüleri düzenleniyor.
Buna göre termal gücü 10 megavatın üzerinde olan nükleer reaktörler ile kurum tarafınca nükleer tesis işletmek için verilecek lisans öncesi yapılacak kıymetlendirme ile belirlenecek öbür nükleer tesisler için 700 milyon avro, bu kapsama girmeyen nükleer tesisler için 70 milyon avro, nükleer hususların taşınması için 80 milyon avro, nükleer unsurların Türkiye hudutları dahilinde yapılacak transit geçişleri için 700 milyon avro ile sonlu olacak.
Belirlenen sorumluluk ölçüleri, başka ülkelerde meydana gelen ziyanlar ile ilgili olarak, karşılıklılık prensibi çerçevesinde, o ülkede nükleer hadiseden doğan nükleer ziyanlar için uygulanan sorumluluk ölçüsü ile hudutlu olarak uygulanacak.
İŞLETENLER, 80 MİLYON AVRO FİYATINDA SİGORTA YAPTIRACAK
İşletene sigorta yaptırma yahut teminat gösterme mecburiliği getiriliyor.
Buna göre işletenler, her bir nükleer tesis yahut taşıma faaliyeti için belirlenen üst hudut meblağında ve kurum tarafınca belirlenen vakitte ve kaidelere uygun sigorta yaptırmak yahut ayrıca bir teminat göstermek zorunda olacak.
Nükleer unsurların Türkiye’nin egemenlik alanında yapılacak transit geçişlerinde işleten, 80 milyon avro meblağında sigorta yaptıracak yahut teminat gösterecek.
Teklifte belirtilen sigorta ya da teminat, kuruma yazılı olarak en az 2 ay evvel sigorta şirketi yahut nükleer sigorta havuzu ya da teminat veren tarafınca bildirimde bulunulmadan askıya alınamayacak yahut iptal edilemeyecek. Kelam konusu sigorta ya da teminatın nükleer unsurların taşınmasına ait olması halinde sigorta ya da teminat taşıma sırasında askıya alınamayacak yahut iptal edilemeyecek.
Yaptırılan sigorta ya da gösterilen teminat yalnızca bir nükleer hadise durumunda nükleer zararın tazmini için kullanılabilecek.
İşletenin Kamu Mali İdaresi ve Denetim Kanunu uyarınca merkezi idare kapsamındaki kamu yönetimi ya da sermayesinin tamamının kamuya ilişkin olması halinde, işleten sigorta yaptırma yahut teminat gösterme yükümlülüğünden muaf tutulabilecek. Bu durumda nükleer hadise kararı meydana gelen nükleer zararın devlet tarafınca ne biçimde taahhüt edileceğine ait tarz ve temeller, Cumhurbaşkanı sonucuyla belirlenecek.
NİKLEER SİGORTA HAVUZU KURULACAK
İşletenin belirlenen yükümlülüklerine sigorta sağlanabilmesi hedefiyle bir nükleer sigorta havuzu kurulacak.
İşleten belirlenen sigorta ya da teminat yükümlülüklerini yurt ortasından yahut memleketler arası piyasalardan kısmen yahut büsbütün sağlayabileceği üzere nükleer sigorta havuzundan da sigorta yapılmasını talep edebilecek.
İşletenin sigorta ya da teminat bulamaması yahut işleten tarafınca sunulan sigorta ya da teminatın belirlenen ölçülerden az olması durumunda eksik kalan ölçü, Cumhurbaşkanınca belirlenecek tarz ve temellere nazaran karşılanacak.
Bir nükleer hadise daha sonrasında mevcut sigorta ya da teminatın belirlenen ölçüleri karşılamaması durumunda eksik kalan ölçü, Cumhurbaşkanınca belirlenecek yöntem ve asıllarla karşılanacak ve işletene rücu edilecek.
KAYNAK: AA