Merkezin Güncesinde yer alan yazıda, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafınca 2020 yılı Eylül-Ekim devrinde, ülkemizdeki nakit kullanım alışkanlıklarını anlamaya ve nakdin ödeme formları ortasındaki ehemmiyetini incelemeye yönelik yapılan Nakit Kullanım Alışkanlıkları Anketinin sonuçları değerlendirildi.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasında Müdür olarak nazaranv yapan Saygın Çevik ve Uzman Yardımcısı Aybüke Töre Altunel tarafıdan hazırlanan yazıda şu biçimde denildi:
“Merkez bankalarının sahip olduğu para basma ve ihraç yetkisi, merkez bankalarına ülkelerindeki nakit döngüsünün meselesiz olarak tamamlanması, sistemin aktüel biçimde ve aksamadan çalışmasının sağlanması sorumluluğunu da yüklüyor. Bu niçinle nakit kullanmasına ait gelişmeler merkez bankalarınca yakından takip ediliyor. Merkez bankaları, bireylerin nakit bulundurma ve kullanma alışkanlıklarını, ödeme aracı tercihlerini ve kelam konusu tercihlerin niçinlerini çeşitli anket çalışmalarıyla inceliyor. Bu çerçevede, 2020 yılı Eylül-Ekim devrinde, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafınca ülkemizdeki nakit kullanım alışkanlıklarını anlamaya ve nakdin ödeme formları ortasındaki ehemmiyetini incelemeye yönelik olarak Nakit Kullanım Alışkanlıkları Anketi yapıldı.
Ankete Türkiye genelini temsilen, 26 alt bölgede yer alan vilayetlerden seçilmiş hanelerden 16-65 yaş ortası 1200 bayan ve 1200 erkek katıldı. İştirakçilerin demografik özellikleri incelendiğinde, 25-39 yaş kümesinin hissesi yüzde 33,9 ile öne çıkarken, iştirakçilerin yaş ortalamasının 38,9 olduğu görülüyor. İştirakçilerin yüzde 54,3’ü fiyatlı çalışan olup yüzde 47,4’ü üçüncü gelir kümesinde iken, yüzde 46,1’i düşük eğitim ve yüzde 56,2’si düşük finansal okuryazarlık düzeyinde.
Anket neticelerina nazaran bireylerin yüzde 32,3’ü gelirinin tamamını nakit olarak, yüzde 30,3’ü tamamını banka hesabı üzerinden elde ediyor. Gelirinin tamamını yahut çoğunluğunu nakit olarak elde edenlerin oranı yüzde 55,1. Eğitim seviyesi arttıkça geliri nakit olarak elde etme oranı da azalıyor. Anket neticelerina bakılırsa olağan bir günde cüzdanda taşınan medyan para ölçüsü 150 TL.
Demografik özelliklere nazaran cüzdanda taşınan ortalama para ölçüsü da değişiyor. 40-54 yaş kümesi, kendi hesabına çalışanlar, yüksek eğitim ve yüksek gelir düzebir daha sahip şahıslar gün ortasında cüzdanlarında daha fazla nakit taşıyor. Bunun yanında yüksek finansal okuryazarlık düzebir daha sahip bireylerin cüzdanlarında daha az nakit taşıdığı görülüyor. Sonuçlar, ATM’den yahut bankadan bir kerede çekilen nakit para fiyatının medyan olarak 500 TL iken, ortalamada 963 TL olduğunu gösteriyor. Bu fiyat emekliler, 55-64 yaş içindekiler, en yüksek gelir grubundakiler ve yüksek finansal okuryazarlık düzeyindekiler için daha fazla.
Bireyler kendilerini harcamalarda “sıklıkla nakit kullanan” olarak tanımlıyor. Ödeme hallerine göre kendini tanımlama prosedürleri demografik özelliklerine göre farklılık gösteriyor. Kendini “sıklıkla nakit kullanan” olarak tanımlama, 16-24 yaş ve 65 yaş üstü kümelerde daha yaygınken, kendi hesabına çalışanlarda öteki meslek kümelerine bakılırsa, daha düşük oranda. Ayrıyeten, eğitim seviyesi ve gelir düzeyi arttıkça kendini “sıklıkla nakit kullanan” olarak tanımlayanların oranı azalıyor.
Finansal kapsayıcılık ve kayıt dışılığın bireylerin kullandıkları ödeme araçlarına nazaran kendilerini tanımlama formüllerinde tesirli olduğu görülüyor. İştirakçilerin yüzde 18,3’ünün rastgele bir bankada mevduat hesabı bulunmuyor.
Çalışma hayatında faal olarak bulunan iştirakçilerin yüzde 19,1’i rastgele bir toplumsal güvenlik kurumuna kayıtlı değil. Kendini “sıklıkla nakit kullanan” olarak tanımlama, rastgele bir bankada mevduat hesabı bulunmayan iştirakçiler ve rastgele bir toplumsal güvenlik kurumuna bağlı olmayan iştirakçiler içinde epey daha yaygın.
Bireylerin yüzde 61,4’ü nakdi geçen yıl kullandığı kadar kullandığını belirtse de geçen yıla bakılırsa nakit kullanmasını artıranların sayısı azaltanlara nazaran daha fazla. Emsal biçimde, gelecek bir yıl ortasında nakit parayı daha fazla kullanacağını belirtenlerin oranı daha az kullanacağını belirtenlere göre daha fazla. Bu durum, önümüzdeki periyotta nakit kullanmasında kayda kıymet bir düşüş yaşanmayacağına işaret ediyor. Bireylerin nakit tercih etmesinde alışkanlık, satıcının tercihi, kapalılık, yaygınlık, harcamaları denetim etme kolaylığı, fiyat avantajı, maliyetin düşük olması, kullanım kolaylığı, güvenlik ve sürat üzere faktörler öne çıkıyor.
Anket kapsamında 1537 iştirakçiye hafta sonu dahil 4 gün boyunca yaptıkları tüm süreçleri kaydetmeleri için ödeme günlüğü formu verildi. Ödeme günlüğü neticelerina nazaran nakitle yapılan alışverişler, alışveriş noktalarında yapılan toplam alışverişlerin süreç sayısı bazında yüzde 89,5’ini, fiyat bazında yüzde 76,0’ını oluşturuyor. Bu çerçevede, Türkiye’de nakit kullanım oranının Euro Bölgesi’ndeki ülkelerde ödeme günlüklerine nazaran hesaplanan nakit kullanım oranlarına kıyasla pek yüksek olduğu görülüyor.
Özetle, her ne kadar kartlı ödemeler günlük hayatımızda kıymetli bir yer edinse de, sonuçlar bize Türkiye’de nakdin öteki ödeme formlarına göre epeyce daha baskın olduğunu gösteriyor. Bir yandan kartlı ödeme sistemlerinin ödeme halleri ortasındaki kıymeti süratle artıyor ve akıllı telefonların yaygınlaşmasıyla taşınabilir ödeme sistemlerinde değerli gelişmeler yaşanıyorken öteki yandan bireylerin kendilerini “sıklıkla nakit kullanan” olarak tanımlaması, yaptıkları harcamalarda nakit ödemelerin hissesinin çok yüksek çıkması ve yakın gelecekte nakit kullanım eğiliminde düşüş olmayacağını belirtmesi, nakdin kısa vadede başka ödeme biçimlerine karşı kıymetini koruyacağına işaret ediyor.”
-Foreks Haber Merkezi-
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasında Müdür olarak nazaranv yapan Saygın Çevik ve Uzman Yardımcısı Aybüke Töre Altunel tarafıdan hazırlanan yazıda şu biçimde denildi:
“Merkez bankalarının sahip olduğu para basma ve ihraç yetkisi, merkez bankalarına ülkelerindeki nakit döngüsünün meselesiz olarak tamamlanması, sistemin aktüel biçimde ve aksamadan çalışmasının sağlanması sorumluluğunu da yüklüyor. Bu niçinle nakit kullanmasına ait gelişmeler merkez bankalarınca yakından takip ediliyor. Merkez bankaları, bireylerin nakit bulundurma ve kullanma alışkanlıklarını, ödeme aracı tercihlerini ve kelam konusu tercihlerin niçinlerini çeşitli anket çalışmalarıyla inceliyor. Bu çerçevede, 2020 yılı Eylül-Ekim devrinde, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafınca ülkemizdeki nakit kullanım alışkanlıklarını anlamaya ve nakdin ödeme formları ortasındaki ehemmiyetini incelemeye yönelik olarak Nakit Kullanım Alışkanlıkları Anketi yapıldı.
Ankete Türkiye genelini temsilen, 26 alt bölgede yer alan vilayetlerden seçilmiş hanelerden 16-65 yaş ortası 1200 bayan ve 1200 erkek katıldı. İştirakçilerin demografik özellikleri incelendiğinde, 25-39 yaş kümesinin hissesi yüzde 33,9 ile öne çıkarken, iştirakçilerin yaş ortalamasının 38,9 olduğu görülüyor. İştirakçilerin yüzde 54,3’ü fiyatlı çalışan olup yüzde 47,4’ü üçüncü gelir kümesinde iken, yüzde 46,1’i düşük eğitim ve yüzde 56,2’si düşük finansal okuryazarlık düzeyinde.
Anket neticelerina nazaran bireylerin yüzde 32,3’ü gelirinin tamamını nakit olarak, yüzde 30,3’ü tamamını banka hesabı üzerinden elde ediyor. Gelirinin tamamını yahut çoğunluğunu nakit olarak elde edenlerin oranı yüzde 55,1. Eğitim seviyesi arttıkça geliri nakit olarak elde etme oranı da azalıyor. Anket neticelerina bakılırsa olağan bir günde cüzdanda taşınan medyan para ölçüsü 150 TL.
Demografik özelliklere nazaran cüzdanda taşınan ortalama para ölçüsü da değişiyor. 40-54 yaş kümesi, kendi hesabına çalışanlar, yüksek eğitim ve yüksek gelir düzebir daha sahip şahıslar gün ortasında cüzdanlarında daha fazla nakit taşıyor. Bunun yanında yüksek finansal okuryazarlık düzebir daha sahip bireylerin cüzdanlarında daha az nakit taşıdığı görülüyor. Sonuçlar, ATM’den yahut bankadan bir kerede çekilen nakit para fiyatının medyan olarak 500 TL iken, ortalamada 963 TL olduğunu gösteriyor. Bu fiyat emekliler, 55-64 yaş içindekiler, en yüksek gelir grubundakiler ve yüksek finansal okuryazarlık düzeyindekiler için daha fazla.
Bireyler kendilerini harcamalarda “sıklıkla nakit kullanan” olarak tanımlıyor. Ödeme hallerine göre kendini tanımlama prosedürleri demografik özelliklerine göre farklılık gösteriyor. Kendini “sıklıkla nakit kullanan” olarak tanımlama, 16-24 yaş ve 65 yaş üstü kümelerde daha yaygınken, kendi hesabına çalışanlarda öteki meslek kümelerine bakılırsa, daha düşük oranda. Ayrıyeten, eğitim seviyesi ve gelir düzeyi arttıkça kendini “sıklıkla nakit kullanan” olarak tanımlayanların oranı azalıyor.
Finansal kapsayıcılık ve kayıt dışılığın bireylerin kullandıkları ödeme araçlarına nazaran kendilerini tanımlama formüllerinde tesirli olduğu görülüyor. İştirakçilerin yüzde 18,3’ünün rastgele bir bankada mevduat hesabı bulunmuyor.
Çalışma hayatında faal olarak bulunan iştirakçilerin yüzde 19,1’i rastgele bir toplumsal güvenlik kurumuna kayıtlı değil. Kendini “sıklıkla nakit kullanan” olarak tanımlama, rastgele bir bankada mevduat hesabı bulunmayan iştirakçiler ve rastgele bir toplumsal güvenlik kurumuna bağlı olmayan iştirakçiler içinde epey daha yaygın.
Bireylerin yüzde 61,4’ü nakdi geçen yıl kullandığı kadar kullandığını belirtse de geçen yıla bakılırsa nakit kullanmasını artıranların sayısı azaltanlara nazaran daha fazla. Emsal biçimde, gelecek bir yıl ortasında nakit parayı daha fazla kullanacağını belirtenlerin oranı daha az kullanacağını belirtenlere göre daha fazla. Bu durum, önümüzdeki periyotta nakit kullanmasında kayda kıymet bir düşüş yaşanmayacağına işaret ediyor. Bireylerin nakit tercih etmesinde alışkanlık, satıcının tercihi, kapalılık, yaygınlık, harcamaları denetim etme kolaylığı, fiyat avantajı, maliyetin düşük olması, kullanım kolaylığı, güvenlik ve sürat üzere faktörler öne çıkıyor.
Anket kapsamında 1537 iştirakçiye hafta sonu dahil 4 gün boyunca yaptıkları tüm süreçleri kaydetmeleri için ödeme günlüğü formu verildi. Ödeme günlüğü neticelerina nazaran nakitle yapılan alışverişler, alışveriş noktalarında yapılan toplam alışverişlerin süreç sayısı bazında yüzde 89,5’ini, fiyat bazında yüzde 76,0’ını oluşturuyor. Bu çerçevede, Türkiye’de nakit kullanım oranının Euro Bölgesi’ndeki ülkelerde ödeme günlüklerine nazaran hesaplanan nakit kullanım oranlarına kıyasla pek yüksek olduğu görülüyor.
Özetle, her ne kadar kartlı ödemeler günlük hayatımızda kıymetli bir yer edinse de, sonuçlar bize Türkiye’de nakdin öteki ödeme formlarına göre epeyce daha baskın olduğunu gösteriyor. Bir yandan kartlı ödeme sistemlerinin ödeme halleri ortasındaki kıymeti süratle artıyor ve akıllı telefonların yaygınlaşmasıyla taşınabilir ödeme sistemlerinde değerli gelişmeler yaşanıyorken öteki yandan bireylerin kendilerini “sıklıkla nakit kullanan” olarak tanımlaması, yaptıkları harcamalarda nakit ödemelerin hissesinin çok yüksek çıkması ve yakın gelecekte nakit kullanım eğiliminde düşüş olmayacağını belirtmesi, nakdin kısa vadede başka ödeme biçimlerine karşı kıymetini koruyacağına işaret ediyor.”
-Foreks Haber Merkezi-