Memleketler arası basında bilişsel savaş ve terör örgütü PKK
Prof. Dr. Zakir Avşar, terör örgütü PKK ve uzantılarınca gerçekleştirilen terör aksiyonlarının milletlerarası basında temsil sıkıntısına dair bir kıymetlendirme kaleme aldı.
***
Günümüz dünyasında hakikate karşı bilişsel savaşın yaygın bir biçimde kullanılmaya başlandığını, insanların gerçeklerle bağlarının koparıldığını ve kendi gözleriyle gördükleri, kulaklarıyla duydukları ve hatta kimi vakit ortasında olup yaşadıkları gerçekleri bile kendilerinden istendiği üzere algıladıkları bir iklim yaratıldığını görüyoruz.
Türkiye’de meydana gelen terör hareketleri, dünyanın “saygın” kabul edilen medya kuruluşları eliyle “terör” bağlamından koparılarak ve okuyucuyu olayın failinden uzaklaştıracak biçimde kamuya yansıtılıyor
Bilişsel savaş nedir?
Bilişsel savaş nedir dediğimizde karşımıza çıkan tarif şudur: Bilişsel savaş kuşku tohumları ekmeye, ortaya birbiriyle çatışan kıssalar sürmeye, kanıları kutuplaştırmaya, kümeleri radikalleştirmeye ve onları ahenk ortasındaki bir toplumu karışıklığa sürüklemeye yahut parçalamaya sevk edecek aksiyonlara teşvik etmeye çalışır. Toplumsal medya ve akıllı aygıt teknolojilerinin yaygın olarak kullanıldığı ülkeler bu çeşit taarruzlar karşısında daha zayıf durumdalar. Bilişsel savaşlarda amaca ulaşmak için uydurma bilgiye ve habere muhtaçlık yoktur. Savaş, gerçeklerin çarpıtılması suretiyle de yürütülebilir.
Terör aksiyonunun “terör” bağlamından kopartılması sorunu
Bir terör örgütüne karşı milletlerarası hukuk kurallarına uygun olarak ve legal müdafaa kapsamında yapılan operasyonlar karşısında gösterilen reaksiyonun aşırılığı, lakin olağanın kaybedilmesiyle açıklanabilir
İstanbul Taksim’de PKK ve uzantıları eliyle gerçekleştirilen terör saldırısına ve daha sonrasında gerçekleştirilen çaba operasyonlarına yönelik içeriden ve dışarıdan yaklaşımlar hususun bir hayli boyutuyla, bilhassa de “bilişsel savaş” çerçevesinde tartışılması gerekliliğini ortaya koyuyor. Dünyanın rastgele bir yerinde sivillerin yoğunlukla kullandığı bir alanda patlayan, ölümlere ve faydalanmalara yol açan bir bomba, yapanın kimliğine bakılmaksızın evvela “terör faaliyeti” olarak kaydedilir. Haberin lisanı ve kurgusuna “terörist faaliyet” vurgusu hükümran olur. Ardından bu terörist faaliyete ait bulgular ele alınır. Kim tarafınca ve ne maksatla yapıldığı konusunda kamuoyu aydınlatılır. Kuşkusuz, burada haberin gerçekler üzerine inşa edilmesi gerekir ki gerçeklere ait bilgiler ve ispatlar da olağan olarak güvenlik güçlerinin çalışmaları ile ortaya çıkar ve onların açıklamaları ile kamuoyuna ulaşır. Şayet haberler gerçekler üzerine inşa edilmemiş olursa bu defa örgütlü bir yapının haberler üzerine tesirli olacak biçimde medyayı kullandığına vehmedilir.
Batı medyası, haber temsillerinde terör örgütü PKK-PYD-YPG üyesi teröristleri DEAŞ ile uğraş üzerinden mitleştirmiştir
Taksim’de terör örgütü PKK’nın Suriye uzantısı YPG’li oldukları tespit edilen teröristlerce gerçekleştirilen terör faaliyeti daha sonrası birtakım kıymetli yayın organlarının olaylara yaklaşımları ve gerçekleri şuurlu bir biçimde çarpıtma uğraşları Türkiye’nin birinci kere karşı karşıya kaldığı vahim durumlar olarak ele alınamaz. Türkiye’de meydana gelen terör aksiyonları, dünyanın “saygın” kabul edilen medya kuruluşları eliyle “terör” bağlamından koparılarak ve okuyucuyu olayın failinden uzaklaştıracak biçimde kamuya yansıtılıyor. Taksim saldırısı daha sonrası New York Times’ın Türk turizmini açıkça gaye alan haberi ve Reuters’in dezenformasyon uğraşı kuşkusuz ki tekil örnekler olarak bedellendirilemez. Ardından Birleşmiş Milletler’in 51. unsuru çerçevesinde gerçekleştirilen Pençe Kılıç Harekatı’na karşı yaklaşımları da, teröre maruz kalmış bir ülkenin büyük bir itinayla sivilleri incitmeden teröristlerin üzerine gitmesi olarak değil de büyük bir saptırmayla “Kürtlere yönelik” olarak inşa edilmiştir.
Terör örgütü PKK’nın memleketler arası basında temsili
Terörizmle ilgili kavramların haber metinlerinde kullanılması konusunda, farklı ülkelerin medya kuruluşlarının nitelendirmeleri birbirinden farklıdır. Bu kapsamda, Batı medyasının Türkiye’nin hassasiyet duyduğu noktalarda, yaptıkları haberlerde aldatıcı içerikleri deverana soktuğu gözlenebilir. Batı basını, haberlerde terör örgütü PKK’dan bahsederken sıklıkla “gerillalar”, “asiler”, “savaşçılar”, “direnişçiler”, “ayrılıkçı güçler”, “Kürt savaşçılar” hatta “özgürlük savaşçıları” gibi sözler kullanıp “teröristler” demiyor.
Özellikle terör örgütü YPG/PKK temalı haberlerde Avrupa ve ABD medyasının son periyotta tarafsızlığını yitirdiği örnekler görülmektedir. Batı medyasının Türkiye tersliğinin kökenleri hayli geçmişe dayanıyor. Bu tersliğin ekonomik, siyasi, dini ve tarihi kökenleri bulunuyor. Bir terör örgütüne karşı milletlerarası hukuk kurallarına uygun olarak ve legal müdafaa kapsamında yapılan operasyonlar karşısında gösterilen reaksiyonun aşırılığı, fakat olağanın kaybedilmesiyle açıklanabilir.
Batı medyası, PKK ve Suriye’deki uzantısı PYD-YPG’nin 10-15 yaştaki çocukları zorla ailelerinden kopararak devşirdiğine ve radikalleştirdiğine değinmemiştir. PKK’nın ele geçirdiği bölgelerde demografik yapıyı değiştirerek yüz binlerce Kürdü ve Arabı sürgün ettiği, bu insanların birçoklarının da Türkiye’de mülteci olarak yaşadığı bilgisini aktarmamıştır. Sivillere ilişkin konutların ve tarım topraklarının teröristler tarafınca yıkıldığından ve çiftçilerin hayvanlarına zorla el koyulduğundan da bahsetmemiştir. Sonuç olarak Batı medyası, haber temsillerinde terör örgütü PKK-PYD-YPG üyesi teröristleri DEAŞ ile gayret üzerinden mitleştirmiştir.
Hatırlanırsa yabancı basın kuruluşlarının 15 Temmuz darbe teşebbüsünü ele alış biçimlerine bakıldığında da darbe teşebbüsünü ve hayatını kaybeden insanları ikinci plana iten, objektiflik ve yanlışsız habercilik prensipleri ile bağdaştırılması mümkün olmayan bir yayın siyaseti gözlenmişti.
Sonuç olarak Türkiye’ye yönelik terör haberlerinin sunumunda epey taraflı bir tavrın olduğu, hatta işin bilişsel savaş noktasına kadar vardırıldığı verdiğimiz örneklerden de açıkça görülüyor.
Sorumlu ve hakikat habercilik
elbet medya, ne radikal senaryolar üreten teröristler tarafınca yönlendirilmeli ne de hükümetin ağzı üzere davranmalı lakin terör olaylarını sunarken etik kıymetlere ve bilhassa gerçeklere dikkat etmeli, terör aksiyonları niçiniyle mevcut demokratik sistemin yara aldığını haberlerde vurgulamalıdır.
Terör konusunda sorumlu ve hakikat bir habercilik istisnasız tüm haber kuruluşlarından beklenen en temel pahalar içindedır. Ayrıyeten medyanın, yayımladığı haberlerde tehlikeli durumlarda nasıl davranılması gerektiği konusunda kamuyu bilgilendirmesi de yararlı olacaktır. ötürüsıyla terör olaylarına dair haberlerin sunuluşunda basının olayı kızıştırabilecek, etkileyebilecek ya da teröristlerin haber almalarını sağlayacak bilgilerin sunumunu geciktirmesi ya da ertelemesi; haber sunumunu olayın objektif haber bedeliyle orantılı olarak ve bütüncül bir biçimde gerçekleştirmesi; fazlaca fazla tanıtım ve reklamdan kaçınarak kanıtlanmamış söylentileri ya da meyyit sayılarını bildirmemesi faydalı olacaktır. Aksi takdirde benzeri aksiyonlara meyilli bireyleri cesaretlendirmiş ya da devletin tahlil planını ortaya koyarak teröristlerin tedbir almasını sağlamış olur.
Gazetecilerin müzakerelerin bir modülü ya da tarafı olmaktan kaçınması; medyanın basın havuzunu öbür haber tertipleri ve yasal kurumlarla kolektif bir halde oluşturmaya istekli olması; haber medyasının terörizmin yüksek oranda riskler içeren ve düşük oranda muvaffakiyet kazanma mümkünlüğü bulunan bir davranış olduğunu vurgulaması; terör olaylarını görmezde gelmemekle bir arada, taleplerin yasal bir tabanda bildirilmesi gerektiği konusunda kamuoyunun eğitilmesi konuları da birebir oranda kıymet taşıyor.
Medyanın şiddeti estetize eden, basitlaştıran, olağanlaştıran bir yayıncılık anlayışını terk etmesi değerli. Bu cins bir yayıncılık, sıkıntıların kaba kuvvet ve ferdi kahramanlıklarla çözülebileceği yanılgısı yaratıyor. Dezenformasyon ve manipülasyon da haber lisanının oluşturulması sürecinde görülen en büyük tehlikelerden. Terör haberlerindeki etik ihlallere her gün bir yenisinin eklendiğini söylemek abartılı olmayacaktır. Bu etik ihlallerin yanı sıra, yeni medya sisteminin bir kararı olarak şahsen teröristlerce yönetilen medya kuruluşlarının varlığı yeni sıkıntıları birlikteinde getiriyor. Terör konusunda ulusal ve memleketler arası basın kuruluşlarını bağlayıcılığı olan üniversal etik kuralların oluşturulmasına muhtaçlık duyuluyor. Bu kapsamda düzenlenecek geniş iştirakli çalıştaylar yarar sağlayabilir.
[Prof. Dr. Zakir Avşar, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Dekanı]
Prof. Dr. Zakir Avşar, terör örgütü PKK ve uzantılarınca gerçekleştirilen terör aksiyonlarının milletlerarası basında temsil sıkıntısına dair bir kıymetlendirme kaleme aldı.
***
Günümüz dünyasında hakikate karşı bilişsel savaşın yaygın bir biçimde kullanılmaya başlandığını, insanların gerçeklerle bağlarının koparıldığını ve kendi gözleriyle gördükleri, kulaklarıyla duydukları ve hatta kimi vakit ortasında olup yaşadıkları gerçekleri bile kendilerinden istendiği üzere algıladıkları bir iklim yaratıldığını görüyoruz.
Türkiye’de meydana gelen terör hareketleri, dünyanın “saygın” kabul edilen medya kuruluşları eliyle “terör” bağlamından koparılarak ve okuyucuyu olayın failinden uzaklaştıracak biçimde kamuya yansıtılıyor
Bilişsel savaş nedir?
Bilişsel savaş nedir dediğimizde karşımıza çıkan tarif şudur: Bilişsel savaş kuşku tohumları ekmeye, ortaya birbiriyle çatışan kıssalar sürmeye, kanıları kutuplaştırmaya, kümeleri radikalleştirmeye ve onları ahenk ortasındaki bir toplumu karışıklığa sürüklemeye yahut parçalamaya sevk edecek aksiyonlara teşvik etmeye çalışır. Toplumsal medya ve akıllı aygıt teknolojilerinin yaygın olarak kullanıldığı ülkeler bu çeşit taarruzlar karşısında daha zayıf durumdalar. Bilişsel savaşlarda amaca ulaşmak için uydurma bilgiye ve habere muhtaçlık yoktur. Savaş, gerçeklerin çarpıtılması suretiyle de yürütülebilir.
Terör aksiyonunun “terör” bağlamından kopartılması sorunu
Bir terör örgütüne karşı milletlerarası hukuk kurallarına uygun olarak ve legal müdafaa kapsamında yapılan operasyonlar karşısında gösterilen reaksiyonun aşırılığı, lakin olağanın kaybedilmesiyle açıklanabilir
İstanbul Taksim’de PKK ve uzantıları eliyle gerçekleştirilen terör saldırısına ve daha sonrasında gerçekleştirilen çaba operasyonlarına yönelik içeriden ve dışarıdan yaklaşımlar hususun bir hayli boyutuyla, bilhassa de “bilişsel savaş” çerçevesinde tartışılması gerekliliğini ortaya koyuyor. Dünyanın rastgele bir yerinde sivillerin yoğunlukla kullandığı bir alanda patlayan, ölümlere ve faydalanmalara yol açan bir bomba, yapanın kimliğine bakılmaksızın evvela “terör faaliyeti” olarak kaydedilir. Haberin lisanı ve kurgusuna “terörist faaliyet” vurgusu hükümran olur. Ardından bu terörist faaliyete ait bulgular ele alınır. Kim tarafınca ve ne maksatla yapıldığı konusunda kamuoyu aydınlatılır. Kuşkusuz, burada haberin gerçekler üzerine inşa edilmesi gerekir ki gerçeklere ait bilgiler ve ispatlar da olağan olarak güvenlik güçlerinin çalışmaları ile ortaya çıkar ve onların açıklamaları ile kamuoyuna ulaşır. Şayet haberler gerçekler üzerine inşa edilmemiş olursa bu defa örgütlü bir yapının haberler üzerine tesirli olacak biçimde medyayı kullandığına vehmedilir.
Batı medyası, haber temsillerinde terör örgütü PKK-PYD-YPG üyesi teröristleri DEAŞ ile uğraş üzerinden mitleştirmiştir
Taksim’de terör örgütü PKK’nın Suriye uzantısı YPG’li oldukları tespit edilen teröristlerce gerçekleştirilen terör faaliyeti daha sonrası birtakım kıymetli yayın organlarının olaylara yaklaşımları ve gerçekleri şuurlu bir biçimde çarpıtma uğraşları Türkiye’nin birinci kere karşı karşıya kaldığı vahim durumlar olarak ele alınamaz. Türkiye’de meydana gelen terör aksiyonları, dünyanın “saygın” kabul edilen medya kuruluşları eliyle “terör” bağlamından koparılarak ve okuyucuyu olayın failinden uzaklaştıracak biçimde kamuya yansıtılıyor. Taksim saldırısı daha sonrası New York Times’ın Türk turizmini açıkça gaye alan haberi ve Reuters’in dezenformasyon uğraşı kuşkusuz ki tekil örnekler olarak bedellendirilemez. Ardından Birleşmiş Milletler’in 51. unsuru çerçevesinde gerçekleştirilen Pençe Kılıç Harekatı’na karşı yaklaşımları da, teröre maruz kalmış bir ülkenin büyük bir itinayla sivilleri incitmeden teröristlerin üzerine gitmesi olarak değil de büyük bir saptırmayla “Kürtlere yönelik” olarak inşa edilmiştir.
Terör örgütü PKK’nın memleketler arası basında temsili
Terörizmle ilgili kavramların haber metinlerinde kullanılması konusunda, farklı ülkelerin medya kuruluşlarının nitelendirmeleri birbirinden farklıdır. Bu kapsamda, Batı medyasının Türkiye’nin hassasiyet duyduğu noktalarda, yaptıkları haberlerde aldatıcı içerikleri deverana soktuğu gözlenebilir. Batı basını, haberlerde terör örgütü PKK’dan bahsederken sıklıkla “gerillalar”, “asiler”, “savaşçılar”, “direnişçiler”, “ayrılıkçı güçler”, “Kürt savaşçılar” hatta “özgürlük savaşçıları” gibi sözler kullanıp “teröristler” demiyor.
Özellikle terör örgütü YPG/PKK temalı haberlerde Avrupa ve ABD medyasının son periyotta tarafsızlığını yitirdiği örnekler görülmektedir. Batı medyasının Türkiye tersliğinin kökenleri hayli geçmişe dayanıyor. Bu tersliğin ekonomik, siyasi, dini ve tarihi kökenleri bulunuyor. Bir terör örgütüne karşı milletlerarası hukuk kurallarına uygun olarak ve legal müdafaa kapsamında yapılan operasyonlar karşısında gösterilen reaksiyonun aşırılığı, fakat olağanın kaybedilmesiyle açıklanabilir.
Batı medyası, PKK ve Suriye’deki uzantısı PYD-YPG’nin 10-15 yaştaki çocukları zorla ailelerinden kopararak devşirdiğine ve radikalleştirdiğine değinmemiştir. PKK’nın ele geçirdiği bölgelerde demografik yapıyı değiştirerek yüz binlerce Kürdü ve Arabı sürgün ettiği, bu insanların birçoklarının da Türkiye’de mülteci olarak yaşadığı bilgisini aktarmamıştır. Sivillere ilişkin konutların ve tarım topraklarının teröristler tarafınca yıkıldığından ve çiftçilerin hayvanlarına zorla el koyulduğundan da bahsetmemiştir. Sonuç olarak Batı medyası, haber temsillerinde terör örgütü PKK-PYD-YPG üyesi teröristleri DEAŞ ile gayret üzerinden mitleştirmiştir.
Hatırlanırsa yabancı basın kuruluşlarının 15 Temmuz darbe teşebbüsünü ele alış biçimlerine bakıldığında da darbe teşebbüsünü ve hayatını kaybeden insanları ikinci plana iten, objektiflik ve yanlışsız habercilik prensipleri ile bağdaştırılması mümkün olmayan bir yayın siyaseti gözlenmişti.
Sonuç olarak Türkiye’ye yönelik terör haberlerinin sunumunda epey taraflı bir tavrın olduğu, hatta işin bilişsel savaş noktasına kadar vardırıldığı verdiğimiz örneklerden de açıkça görülüyor.
Sorumlu ve hakikat habercilik
elbet medya, ne radikal senaryolar üreten teröristler tarafınca yönlendirilmeli ne de hükümetin ağzı üzere davranmalı lakin terör olaylarını sunarken etik kıymetlere ve bilhassa gerçeklere dikkat etmeli, terör aksiyonları niçiniyle mevcut demokratik sistemin yara aldığını haberlerde vurgulamalıdır.
Terör konusunda sorumlu ve hakikat bir habercilik istisnasız tüm haber kuruluşlarından beklenen en temel pahalar içindedır. Ayrıyeten medyanın, yayımladığı haberlerde tehlikeli durumlarda nasıl davranılması gerektiği konusunda kamuyu bilgilendirmesi de yararlı olacaktır. ötürüsıyla terör olaylarına dair haberlerin sunuluşunda basının olayı kızıştırabilecek, etkileyebilecek ya da teröristlerin haber almalarını sağlayacak bilgilerin sunumunu geciktirmesi ya da ertelemesi; haber sunumunu olayın objektif haber bedeliyle orantılı olarak ve bütüncül bir biçimde gerçekleştirmesi; fazlaca fazla tanıtım ve reklamdan kaçınarak kanıtlanmamış söylentileri ya da meyyit sayılarını bildirmemesi faydalı olacaktır. Aksi takdirde benzeri aksiyonlara meyilli bireyleri cesaretlendirmiş ya da devletin tahlil planını ortaya koyarak teröristlerin tedbir almasını sağlamış olur.
Gazetecilerin müzakerelerin bir modülü ya da tarafı olmaktan kaçınması; medyanın basın havuzunu öbür haber tertipleri ve yasal kurumlarla kolektif bir halde oluşturmaya istekli olması; haber medyasının terörizmin yüksek oranda riskler içeren ve düşük oranda muvaffakiyet kazanma mümkünlüğü bulunan bir davranış olduğunu vurgulaması; terör olaylarını görmezde gelmemekle bir arada, taleplerin yasal bir tabanda bildirilmesi gerektiği konusunda kamuoyunun eğitilmesi konuları da birebir oranda kıymet taşıyor.
Medyanın şiddeti estetize eden, basitlaştıran, olağanlaştıran bir yayıncılık anlayışını terk etmesi değerli. Bu cins bir yayıncılık, sıkıntıların kaba kuvvet ve ferdi kahramanlıklarla çözülebileceği yanılgısı yaratıyor. Dezenformasyon ve manipülasyon da haber lisanının oluşturulması sürecinde görülen en büyük tehlikelerden. Terör haberlerindeki etik ihlallere her gün bir yenisinin eklendiğini söylemek abartılı olmayacaktır. Bu etik ihlallerin yanı sıra, yeni medya sisteminin bir kararı olarak şahsen teröristlerce yönetilen medya kuruluşlarının varlığı yeni sıkıntıları birlikteinde getiriyor. Terör konusunda ulusal ve memleketler arası basın kuruluşlarını bağlayıcılığı olan üniversal etik kuralların oluşturulmasına muhtaçlık duyuluyor. Bu kapsamda düzenlenecek geniş iştirakli çalıştaylar yarar sağlayabilir.
[Prof. Dr. Zakir Avşar, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Dekanı]