Hukukçular cevapladı: Aşı olmayana yasak getirilebilir mi?
Ankara Barosu Lideri Erinç Sağkan: Aşısızlara yasak getirilmesi hususu değerlendirilirken evvela bahsin kamusal alan ve özel alan olmak üzere ayrılarak kıymetlendirilmesi gerekiyor. Kamusal alan dediğimiz, yani kaynağını anayasamızdan alan, temel hak ve özgürlüklerin kamu hizmeti boyutunun yasal bir düzenleme olmaksızın sonlandırılması mümkün değildir. Kaldı ki bu yasal düzenleme ile getirilen sonlandırmanın da bir hakkın özüne dokunmaksızın ve ölçülülük prensibi doğrultusunda Anayasa’ya ters olmaması gerekir.
Bu kapsamda mesela eğitim hakkı, sıhhat hakkı üzere kamusal hizmetlerde aşılı ya da aşısız vatandaş ayrımı yapılamaz, çünkü bu hususta bir yasal düzenleme bugüne kadar yapılmamıştır. Özel dal alanına giren konularda ise (restoranlar, cümbüş merkezleri, AVM’ler gibi) hususun kamu sıhhati üzere fazlaca değerli bir probleme tekabül ediyor olması niçiniyle, bir kişinin aşı olup olmamasının yalnızca kendisini ilgilendiren bir durum değil, o toplumda yaşayan herkesi ilgilendiriyor olması niçiniyle makul ve ölçülü önlemlerin alınabileceğini düşünüyorum. Lakin bu bahsin da ayrımcılık yasağı üzere ileride berbata kullanmasının önünü de kesmek hedefiyle, yasal bir düzenleme ile yapılması hukuk devleti olmanın bir gereğidir.
Ceza Hukukçusu Prof. Dr. Ersan Şen: Zarurî aşı, Anayasa husus 20 ile teminat altına alınan özel hayatın kapalılığını ihlal etmez. 20’nci unsurun 2’nci fıkrasında ‘genel sağlık’ bir sınırlama niçini olarak sayılmıştır. Bu açıdan tehlikeli salgın hastalık kabul edilen COVID-19’a karşı getirilecek aşı zaruriliği, “Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması” başlıklı Anayasa unsur 13’e de uygun olacaktır.
Düzenlemeler ve içtihatlar ışığında mecburî aşı uygulamasının getirilmesi mümkündür. Anayasanın ilgili kararları ile 1593 sayılı Genel Hıfzıssıhha Kanunu’nda işaret edilen düzenlemeler doğrultusunda, muhtemel bir zarurî aşı uygulamasının getirilmesi halinde, Anayasaya karşıtlığın oluşmayacağı kararına varılabilir. Ayrıyeten; aşı zorunluluğunun yerine getirilmesi için ek önlemler alınarak, haklı mazeret olmaksızın aşı yaptırmayanların muhakkak hizmetlerden yararlanmaları yahut belirlenen yerlere giriş çıkışları engellenebilir. Fakat mecburî aşı uygulamasının getirilmesi daha sonrasında hak ihlallerinin ortaya çıkabileceği açıktır.
Bu cins ihlallerin önlenebilmesi için, hem tıbbi önlemler ve birebir vakitte zarurî aşı uygulaması ile sonuçları bakımından daha açık, öngörülebilir ve anlaşılabilir yasal desteğe gereksinim olduğu görülmektedir.
AŞI PASAPORTU GEREKEBİLİR
Bilim Konseyi Üyesi Prof. Dr. Kenan Midilli: bir epey ülkede aşı pasaportu ya da son 48-72 saat ortasında alınmış bir negatif test kararınun olması zaruriliği uygulanıyor. Misal tedbirler eğitim devrinin başlaması ya da olay sayılarına bakılırsa daha erken bir periyotta bizim ülkemizde de gerekli olacaktır. Konser, sinema, tiyatro, kongre ve maçlar üzere aşikâr bir kişi sayısının üzerinde iştirakin olduğu toplu etkinlikler için bu kuralların uygulanması, aşı tereddütü yaşayanlara teşvik edici olacaktır.
BAKANLIK: İKNA SİSTEMİNE DEVAM
Sıhhat Bakanlığı Yetkilileri: Bakanlığın gündeminde, rastgele bir yasak niyeti bulunmuyor. Aşılamanın ikna formülüyle ilerlemesi konusunda kararlıyız. Bunun en değerli sebebi de sıhhatin anayasal olarak korunan bir hak olması.
ACUN AŞI OLANLARI DOMİNİK’E GÖTÜRSÜN
Ankara Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Balık: Ben yasaklardan evvel aşıyı teşvik edici sembolik ödüllendirmelerin uygulanmasının denenmesini öneriyorum. Örneğin maçlarda, konserlerde, sinema ve tiyatrolarda koltukların en azından yüzde yirmisi çift doz aşılılara fiyatsız olmalı. Telefon şirketleri iki doz aşı yaptıranlara bir ölçü fiyatsız kontör vermeli. Acun Ilıcalı 15 gün ortasında çift doz aşı evrakları ile kendisine başvuranlar içinden çekilecek kura ile bir uçak dolusu kişiyi Survivor izlemeye Dominik’e götürme daveti yapabilir. Şayet bunlar işe yaramazsa bir daha kapanmamak için çift doz aşı zaruriliği düşünülebilir.
AŞI OLANLARA ÖDÜL VERİLSİN
İstanbul Ticaret Odası (İTO) Lideri Şekib Avdagiç: Tıpkı mevsimsel uyguladığımız indirim dönemi üzere, aşı dönemi indirimleri yapabiliriz. Yeni aşı yaptırmış olanlara daha yüksek indirim uygulanabilir. Daha evvel aşı olmuş şahıslara de ödül verilebilir. Bu uygulamaların aşılamadan kaçınmanın önlenmesine kıymetli katkı sağlayacağına inanıyoruz. Büyük şirketleri, perakende satış yapan kümeleri, finans kurumlarını, halka dönük hizmet veren havayolu, otel üzere işletmeleri ve katılmak isteyen her firmayı “aşı ödüllendirme” sistemine iştirak etmeye davet ediyoruz.
KAYNAK: HÜRRİYET GAZETESİ
Ankara Barosu Lideri Erinç Sağkan: Aşısızlara yasak getirilmesi hususu değerlendirilirken evvela bahsin kamusal alan ve özel alan olmak üzere ayrılarak kıymetlendirilmesi gerekiyor. Kamusal alan dediğimiz, yani kaynağını anayasamızdan alan, temel hak ve özgürlüklerin kamu hizmeti boyutunun yasal bir düzenleme olmaksızın sonlandırılması mümkün değildir. Kaldı ki bu yasal düzenleme ile getirilen sonlandırmanın da bir hakkın özüne dokunmaksızın ve ölçülülük prensibi doğrultusunda Anayasa’ya ters olmaması gerekir.
Bu kapsamda mesela eğitim hakkı, sıhhat hakkı üzere kamusal hizmetlerde aşılı ya da aşısız vatandaş ayrımı yapılamaz, çünkü bu hususta bir yasal düzenleme bugüne kadar yapılmamıştır. Özel dal alanına giren konularda ise (restoranlar, cümbüş merkezleri, AVM’ler gibi) hususun kamu sıhhati üzere fazlaca değerli bir probleme tekabül ediyor olması niçiniyle, bir kişinin aşı olup olmamasının yalnızca kendisini ilgilendiren bir durum değil, o toplumda yaşayan herkesi ilgilendiriyor olması niçiniyle makul ve ölçülü önlemlerin alınabileceğini düşünüyorum. Lakin bu bahsin da ayrımcılık yasağı üzere ileride berbata kullanmasının önünü de kesmek hedefiyle, yasal bir düzenleme ile yapılması hukuk devleti olmanın bir gereğidir.
Ceza Hukukçusu Prof. Dr. Ersan Şen: Zarurî aşı, Anayasa husus 20 ile teminat altına alınan özel hayatın kapalılığını ihlal etmez. 20’nci unsurun 2’nci fıkrasında ‘genel sağlık’ bir sınırlama niçini olarak sayılmıştır. Bu açıdan tehlikeli salgın hastalık kabul edilen COVID-19’a karşı getirilecek aşı zaruriliği, “Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması” başlıklı Anayasa unsur 13’e de uygun olacaktır.
Düzenlemeler ve içtihatlar ışığında mecburî aşı uygulamasının getirilmesi mümkündür. Anayasanın ilgili kararları ile 1593 sayılı Genel Hıfzıssıhha Kanunu’nda işaret edilen düzenlemeler doğrultusunda, muhtemel bir zarurî aşı uygulamasının getirilmesi halinde, Anayasaya karşıtlığın oluşmayacağı kararına varılabilir. Ayrıyeten; aşı zorunluluğunun yerine getirilmesi için ek önlemler alınarak, haklı mazeret olmaksızın aşı yaptırmayanların muhakkak hizmetlerden yararlanmaları yahut belirlenen yerlere giriş çıkışları engellenebilir. Fakat mecburî aşı uygulamasının getirilmesi daha sonrasında hak ihlallerinin ortaya çıkabileceği açıktır.
Bu cins ihlallerin önlenebilmesi için, hem tıbbi önlemler ve birebir vakitte zarurî aşı uygulaması ile sonuçları bakımından daha açık, öngörülebilir ve anlaşılabilir yasal desteğe gereksinim olduğu görülmektedir.
AŞI PASAPORTU GEREKEBİLİR
Bilim Konseyi Üyesi Prof. Dr. Kenan Midilli: bir epey ülkede aşı pasaportu ya da son 48-72 saat ortasında alınmış bir negatif test kararınun olması zaruriliği uygulanıyor. Misal tedbirler eğitim devrinin başlaması ya da olay sayılarına bakılırsa daha erken bir periyotta bizim ülkemizde de gerekli olacaktır. Konser, sinema, tiyatro, kongre ve maçlar üzere aşikâr bir kişi sayısının üzerinde iştirakin olduğu toplu etkinlikler için bu kuralların uygulanması, aşı tereddütü yaşayanlara teşvik edici olacaktır.
BAKANLIK: İKNA SİSTEMİNE DEVAM
Sıhhat Bakanlığı Yetkilileri: Bakanlığın gündeminde, rastgele bir yasak niyeti bulunmuyor. Aşılamanın ikna formülüyle ilerlemesi konusunda kararlıyız. Bunun en değerli sebebi de sıhhatin anayasal olarak korunan bir hak olması.
ACUN AŞI OLANLARI DOMİNİK’E GÖTÜRSÜN
Ankara Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Balık: Ben yasaklardan evvel aşıyı teşvik edici sembolik ödüllendirmelerin uygulanmasının denenmesini öneriyorum. Örneğin maçlarda, konserlerde, sinema ve tiyatrolarda koltukların en azından yüzde yirmisi çift doz aşılılara fiyatsız olmalı. Telefon şirketleri iki doz aşı yaptıranlara bir ölçü fiyatsız kontör vermeli. Acun Ilıcalı 15 gün ortasında çift doz aşı evrakları ile kendisine başvuranlar içinden çekilecek kura ile bir uçak dolusu kişiyi Survivor izlemeye Dominik’e götürme daveti yapabilir. Şayet bunlar işe yaramazsa bir daha kapanmamak için çift doz aşı zaruriliği düşünülebilir.
AŞI OLANLARA ÖDÜL VERİLSİN
İstanbul Ticaret Odası (İTO) Lideri Şekib Avdagiç: Tıpkı mevsimsel uyguladığımız indirim dönemi üzere, aşı dönemi indirimleri yapabiliriz. Yeni aşı yaptırmış olanlara daha yüksek indirim uygulanabilir. Daha evvel aşı olmuş şahıslara de ödül verilebilir. Bu uygulamaların aşılamadan kaçınmanın önlenmesine kıymetli katkı sağlayacağına inanıyoruz. Büyük şirketleri, perakende satış yapan kümeleri, finans kurumlarını, halka dönük hizmet veren havayolu, otel üzere işletmeleri ve katılmak isteyen her firmayı “aşı ödüllendirme” sistemine iştirak etmeye davet ediyoruz.
KAYNAK: HÜRRİYET GAZETESİ