Muhendis
New member
ABD İçişleri Bakanlığı’na nazaran dünya çapında yaklaşık 1350 ‘potansiyel olarak etkin yanardağ’ var ve bunların üçte birinden çoksının kayıtlı tarihin bir noktasında patladığı biliniyor. Lakin volkanların birçok nerede bulunuyor? Faal bir yanardağ görmek isteseydiniz, nereye gitmeniz gerekir?
Kaynak: https://www.livescience.com/32421-whe…
Genel olarak volkanların büyük kısmı su yüzeyinin altında bulunuyor.
Birleşik Krallık’taki Durham Üniversitesi’nde volkanoloji profesörü Ed Llewellin, verdiği bir demeçte ‘Gezegenin volkanlarının birçok, 65 bin km uzunluğundaki okyanus ortası sırt sistemleri boyunca su altında bulunuyor’ diyor. ‘Dünya’nın magma çıktısının yaklaşık %80’i, tipik olarak okyanus yüzeyinin 3 ila 4 km altında olan bu sırtlar boyunca uzanan volkanlardan geliyor. Birtakım sırt sistemleri doğu Pasifik’ten geçerken, kimileri da Atlantik’in ortası boyunca 16 bin kilometre olmak üzere tüm büyük okyanuslardan geçiyor.
Llewellin, bu yanardağlar okyanus yüzeyinin hayli altında patladıklarından ve bizi etkilemediklerinden “Bunları göz arkası etmek kolay olabilir” diyor.
Peki ya okyanus yüzeyinin üstündeki volkanlar? Llewellin, ‘Karadaki volkanlardan birçoğu Pasifik Okyanusu etrafında bulunuyor. Bunun sebebi ise Pasifik Okyanusu’nun, bir plakanın ötekinin altında kaydığı tektonik plakaların kenarları etrafında yer alan ‘yitim bölgeleri’ ile çevrili olmasıdır’ diyor. Bu tektonik aktivitenin bir kararı olarak Pasifik kıyıları, dünyadaki zelzelelerin yaklaşık %90’ının ve dünyadaki etkin kara volkanlarının %75’inin merkez üssü olan 40 bin kilometre uzunluğunda, at nalı halinde, sismik olarak etkin bir nesil olan Ateş Çemberi’ne mesken sahipliği yapmaktadır.
Llewellin Pasifik etrafında eski, soğuk, ağır okyanus levhalarının “bitişik kıtasal levhaların altından kaydığını” belirtiyor.
Bu plakalar mantoya geri bastırılırken okyanus tabanında oluşan minerallerden su salınımı yaparlar ve bu su, üstteki mantonun erimesine ve magma üretmesine yol açar. Llewellin, ‘Magma, alçalan levhanın üstündeki mantodan yükselir ve üstteki kıtasal levha boyunca yolunu bulur’ diye açıklıyor. Güney Amerika’daki And Dağları, Kuzey Amerika’daki Cascade Sıradağları, Alaska ve Sibirya içindeki Aleutlar… Bu ve gibisi çıkıntılar üzere Pasifik’in her yerinde volkanların olmasının sebebi budur.’ halinde devam ediyor.
Ancak tektonik hareketlerin tabiatı gereği, Pasifik her vakit bir yanardağ merkez noktası olmamıştır.
Gerçekten de 252 milyon yıl evvel, Permiyen devri Triyas devrine dönüşürken, gezegen çapında meydana gelen volkanik aktivitenin ölçeği niçiniyle Dünya epeyce daha yaşanmaz bir yerdi. Bu periyot civarında, deniz hayatının varsayımı %96’sı ve kara hayatının %70’inin büyük ölçüde kuvvetli volkanik patlamalar niçiniyle yok olmasıyla, şimdiye kadar Dünya’nın gördüğü en büyük kitlesel yok olma olayı gerçekleşti.
İnsanlar ve Dünya’nın şimdiki sakinleri bu hususta pek şanslı; volkanik patlamalar bugünlerde gezegenin geçmişinde olduğu kadar fazlaca ve şiddetli değil.
Llewellin, ‘Okyanus ortası sırtlarda bulunan denizaltı volkanlarını dahil edersek, Dünya’daki volkanik aktivitenin büyük kısmı Pasifik bölgesinin haricinde yer almaktadır’ diyor. ‘Dünyanın tüm tarihi boyunca, volkanik aktivitenin sıklığı yavaş yavaş düştü. Dünya’nın birinci hali bugün olduğuna göre fazlaca daha sıcaktı; o kadar sıcaktı ki Dünya’nın tüm yüzeyinin bir magma okyanusuyla kaplandığı periyotlar olduğunu düşünüyoruz. Bu magma okyanusunun delili, Grönland’dan gelen eski kayaların kimyasında görülebiliyor.’ biçiminde devam ediyor.
Volkan patlamaları yavaş yavaş tarih oluyor.
Theia Tesiri olarak da bilinen teoriyi anlatan Llewellin, ‘Bu en son, Dünya’nın oluşmasından yaklaşık 100 milyon yıl daha sonra Ay’ın oluşumuna yol açan, Mars boyutundaki bir gezegenin genç Dünya’ya çarpması ile gerçekleşmişti’ diyor. ‘Bu magma okyanusu periyotlarında, tüm gezegenin dev bir yanardağ olduğunu düşünebiliriz.’ formunda devam ediyor. Dünya artık, magma denizleri evresinde olduğundan epeyce daha soğuk ve yaşanılabilir. Llewellin’e bakılırsa, gezegenin vakit içinde soğumaya devam etmesi olası göründüğü için, volkan patlamaları yavaş yavaş azalarak gezegenin geçmişinde kalacak.
Llewellin, “Bu aslına bakarsanız Ay’ımızda da yaşandı” diyor.
‘Ay, Dünya’dan epey daha küçük ve bu yüzden daha süratli soğudu. Milyarlarca yıl evvel Ay’da ağır volkanik aktivite vardı fakat volkanik olarak Ay yaklaşık bir milyar yıldır meyyit.’ diyor Llewellin. Lakin, yanardağların yakın vakitte tarih olması pek mümkün değil. Hatta birtakım uzmanlara bakılırsa Dünya’nın çekirdeğinin tüm ısısını kaybetmesi yaklaşık 91 milyar yıl sürebilir. Yani yanardağların insanlardan fazlaca daha uzun mühlet varolması mümkün görünüyor, hatta yanardağlar 5 milyar yıl ortasında ölecek olan Güneş’ten bile daha fazla dayanabilirler.
Peki kendi gözünüzle bir yanardağ patlaması görmek için gezegende en düzgün yer neresi?
Llewellin, ‘Gerçek bir patlama görmek istiyorsanız, en yeterli seçeneğiniz İtalya’nın ayak ucundaki küçük bir ada olan Stromboli’ye gitmektir’ diyor. ‘Bu volkan son 1500 yıldır neredeyse hiç durmadan patlıyor. Volkanda rehberli bir çeşide çıkarsanız ve tepeye giderseniz, yanardağın birkaç dakikada bir ürettiği küçük patlamalardan birini kesin olarak bakılırsabilirsiniz’ biçiminde kelamlarını bitiriyor.
Siz bu bahis hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorumlarda buluşalım!
Kaynak: https://www.livescience.com/32421-whe…
Genel olarak volkanların büyük kısmı su yüzeyinin altında bulunuyor.
Birleşik Krallık’taki Durham Üniversitesi’nde volkanoloji profesörü Ed Llewellin, verdiği bir demeçte ‘Gezegenin volkanlarının birçok, 65 bin km uzunluğundaki okyanus ortası sırt sistemleri boyunca su altında bulunuyor’ diyor. ‘Dünya’nın magma çıktısının yaklaşık %80’i, tipik olarak okyanus yüzeyinin 3 ila 4 km altında olan bu sırtlar boyunca uzanan volkanlardan geliyor. Birtakım sırt sistemleri doğu Pasifik’ten geçerken, kimileri da Atlantik’in ortası boyunca 16 bin kilometre olmak üzere tüm büyük okyanuslardan geçiyor.
Llewellin, bu yanardağlar okyanus yüzeyinin hayli altında patladıklarından ve bizi etkilemediklerinden “Bunları göz arkası etmek kolay olabilir” diyor.
Peki ya okyanus yüzeyinin üstündeki volkanlar? Llewellin, ‘Karadaki volkanlardan birçoğu Pasifik Okyanusu etrafında bulunuyor. Bunun sebebi ise Pasifik Okyanusu’nun, bir plakanın ötekinin altında kaydığı tektonik plakaların kenarları etrafında yer alan ‘yitim bölgeleri’ ile çevrili olmasıdır’ diyor. Bu tektonik aktivitenin bir kararı olarak Pasifik kıyıları, dünyadaki zelzelelerin yaklaşık %90’ının ve dünyadaki etkin kara volkanlarının %75’inin merkez üssü olan 40 bin kilometre uzunluğunda, at nalı halinde, sismik olarak etkin bir nesil olan Ateş Çemberi’ne mesken sahipliği yapmaktadır.
Llewellin Pasifik etrafında eski, soğuk, ağır okyanus levhalarının “bitişik kıtasal levhaların altından kaydığını” belirtiyor.
Bu plakalar mantoya geri bastırılırken okyanus tabanında oluşan minerallerden su salınımı yaparlar ve bu su, üstteki mantonun erimesine ve magma üretmesine yol açar. Llewellin, ‘Magma, alçalan levhanın üstündeki mantodan yükselir ve üstteki kıtasal levha boyunca yolunu bulur’ diye açıklıyor. Güney Amerika’daki And Dağları, Kuzey Amerika’daki Cascade Sıradağları, Alaska ve Sibirya içindeki Aleutlar… Bu ve gibisi çıkıntılar üzere Pasifik’in her yerinde volkanların olmasının sebebi budur.’ halinde devam ediyor.
Ancak tektonik hareketlerin tabiatı gereği, Pasifik her vakit bir yanardağ merkez noktası olmamıştır.
Gerçekten de 252 milyon yıl evvel, Permiyen devri Triyas devrine dönüşürken, gezegen çapında meydana gelen volkanik aktivitenin ölçeği niçiniyle Dünya epeyce daha yaşanmaz bir yerdi. Bu periyot civarında, deniz hayatının varsayımı %96’sı ve kara hayatının %70’inin büyük ölçüde kuvvetli volkanik patlamalar niçiniyle yok olmasıyla, şimdiye kadar Dünya’nın gördüğü en büyük kitlesel yok olma olayı gerçekleşti.
İnsanlar ve Dünya’nın şimdiki sakinleri bu hususta pek şanslı; volkanik patlamalar bugünlerde gezegenin geçmişinde olduğu kadar fazlaca ve şiddetli değil.
Llewellin, ‘Okyanus ortası sırtlarda bulunan denizaltı volkanlarını dahil edersek, Dünya’daki volkanik aktivitenin büyük kısmı Pasifik bölgesinin haricinde yer almaktadır’ diyor. ‘Dünyanın tüm tarihi boyunca, volkanik aktivitenin sıklığı yavaş yavaş düştü. Dünya’nın birinci hali bugün olduğuna göre fazlaca daha sıcaktı; o kadar sıcaktı ki Dünya’nın tüm yüzeyinin bir magma okyanusuyla kaplandığı periyotlar olduğunu düşünüyoruz. Bu magma okyanusunun delili, Grönland’dan gelen eski kayaların kimyasında görülebiliyor.’ biçiminde devam ediyor.
Volkan patlamaları yavaş yavaş tarih oluyor.
Theia Tesiri olarak da bilinen teoriyi anlatan Llewellin, ‘Bu en son, Dünya’nın oluşmasından yaklaşık 100 milyon yıl daha sonra Ay’ın oluşumuna yol açan, Mars boyutundaki bir gezegenin genç Dünya’ya çarpması ile gerçekleşmişti’ diyor. ‘Bu magma okyanusu periyotlarında, tüm gezegenin dev bir yanardağ olduğunu düşünebiliriz.’ formunda devam ediyor. Dünya artık, magma denizleri evresinde olduğundan epeyce daha soğuk ve yaşanılabilir. Llewellin’e bakılırsa, gezegenin vakit içinde soğumaya devam etmesi olası göründüğü için, volkan patlamaları yavaş yavaş azalarak gezegenin geçmişinde kalacak.
Llewellin, “Bu aslına bakarsanız Ay’ımızda da yaşandı” diyor.
‘Ay, Dünya’dan epey daha küçük ve bu yüzden daha süratli soğudu. Milyarlarca yıl evvel Ay’da ağır volkanik aktivite vardı fakat volkanik olarak Ay yaklaşık bir milyar yıldır meyyit.’ diyor Llewellin. Lakin, yanardağların yakın vakitte tarih olması pek mümkün değil. Hatta birtakım uzmanlara bakılırsa Dünya’nın çekirdeğinin tüm ısısını kaybetmesi yaklaşık 91 milyar yıl sürebilir. Yani yanardağların insanlardan fazlaca daha uzun mühlet varolması mümkün görünüyor, hatta yanardağlar 5 milyar yıl ortasında ölecek olan Güneş’ten bile daha fazla dayanabilirler.
Peki kendi gözünüzle bir yanardağ patlaması görmek için gezegende en düzgün yer neresi?
Llewellin, ‘Gerçek bir patlama görmek istiyorsanız, en yeterli seçeneğiniz İtalya’nın ayak ucundaki küçük bir ada olan Stromboli’ye gitmektir’ diyor. ‘Bu volkan son 1500 yıldır neredeyse hiç durmadan patlıyor. Volkanda rehberli bir çeşide çıkarsanız ve tepeye giderseniz, yanardağın birkaç dakikada bir ürettiği küçük patlamalardan birini kesin olarak bakılırsabilirsiniz’ biçiminde kelamlarını bitiriyor.
Siz bu bahis hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorumlarda buluşalım!