F1 kuralları niye çoğunlukla değişiyor?

Semedov

New member
Formula 1 araçları her geçen yıl daha da hızlanırken, sporda çoğunlukla yapılan değişiklikler ile hala daha devam ediyor. Yeni markaların spora katılma isteği, güvenlik sıkıntıları ve araçların daha da gelişmesi bir yana bu teknik ve sportif kurallar niye değişiyor?

F1 KURALLARI niye DEĞİŞİYOR?

Formula 1’in tabiatı gereği araçların her geçen yıl daha da hızlanması gerekiyor zira öbür araçlardan bütün pistlerde daha süratli ve rekabetçi olması bekleniyor, bunun gerçekleşmesi için de kadrolar milyonlar harcıyor. Ekiplerin daha da hızlanmasını ve daha fazla para harcanmasını önlemek için ise kurallar durmadan değişiyor.


Ekiplerin milyonlar harcadığı bu sporda ise kimi vakit ekipler kendilerini bir kısır döngünün içerisinde buluyorlar, tıpkı 2009 Dünya Şampiyonasında Brawn GP’nin kurallarda bulduğu gri alan ile geliştirmiş olduğu çift katmanlı difüzörü üzere. Brawn GP’nin kurallarda bulduğu açıkla kullandığı bu gri alan ise kendilerine haksız bir üstünlük sağladı, Formula 1 ise çabucak sonrasındasında rekabeti ve seyir zevkini korumak ismine bu haksız avantajı yasaklamıştı. Yani, kurallar değişiyor ve gruplar bu kurallarda bir açık buluyor. ondan sonrasındasında bulunan bu açık haksız avantaj sağladığı için kurallar yine değişiyor ve tıpkı şey yine yaşanıyor.


Kadroların her yıl milyonlar harcadığı ve daha uygun olmak yerine epeyce daha güzel olmayı seçtiği bu sporda, araçlar hızlandıkça tehlikeleri de birlikteinde katlıyor. Araçlar hızlandıkça, viraja giriş suratları ve düzlük suratları artıyor ötürüsıyla pilotların aldığı riskler de her geçen yıl daha da artıyor.


PEKALA TEHLİKEYLİ TEDBİREK İÇİN niye F1 ARAÇLARININ HIZLANMASI ENGELLENMİYOR?

Devir dönem gelen bu kural değişikliklerinin maksadı bu aslında. F1 araçları fizik kurallarının limitlerini zorlarken araçların gelişmesini yavaşlatmak ismine kurallar bu devirlerde baştan yazılıyor. Ancak her ne kadar bu mühendislik harikalarının hızlanmasını önlemek için önlerine duvar örülse de, yavaşlaması hatta geriye gitmesi gereken araçlar hızlanmaya devam ediyor. Sonuç olarak kuralların bile geriye götürme bakılırsavini tam olarak yerine getiremediği bu durumda, kurallar vasıtasıyla araçların gelişimi bir nebze olsun yavaşlatılıyor.


F1 DEKİ BİRİNCİ KURAL DEĞİŞİKLİĞİ NE VAKİTTİ?

F1 1950 yılında doğduğu vakit, resmi kurallar bir çıktı alınarak yarış programına yapıştırılmıştı. Yarış programı yalnızca 3 sayfaydı ve giriş fiyatları (Araç başına 5 pound), 500 pound olan ödül ve teknik kurallar yer alıyordu. Teknik özellikler husus 5 ise ‘Uluslararası Formula 1 ismine yarışacak olan bu dört tekerlekli yarış araçları, CSI (Yeni ismiyle FIA) tarafınca onaylanmış ve ÜÇ spesifik kural ile belirtilmiştir:

  • Araçlar 1.5 litrelik süperşarjlı bir motor yahut 4.5 litrelik atmosferik bir motor kullanabilecek.
  • Araçlarda, yangının geçişini önlemek ismine şoför ve motor içinde ‘bir çeşit’ müdafaa olacak.
  • Her araçta geçişlerde güvenliği sağlamak ismine iki adet yan ayna bulunacak.
1950 yılında kurallar yalnızca bu kadardı. Bu sırada sportif kurallar yalnızca bir adet pit stop yapılmasına müsaade ediyor ve buna da “cezalandırma” ismi altında müsaade veriyordu. Tartıda ise şu anki periyoda nazaran rastgele bir limit bulunmuyordu hatta kasklar mecburî bile değildi.


PEKALA F1 KURALLARI VE FORMATI YILLAR İÇERİSİNDE NASIL DEĞİŞTŞİ?

Birinci 20 yıl içerisinde pek değiştiği söylenemez ancak 1970’lerden itibaren kendisini aşikâr eden değişiklikler yapılmaya başlandı. birinci vakit içinderda pistler kısaltıldı, meşhur iki araçlık start gridi (bu biçimdelar ikiden çok araçla start alınıyordu) yapıldı ve yarış menzili 200 mil (321km) ile limitlendi. 1980 yılında ise Bernie Ecclestone idaresindeki FOM (Formula 1 Yönetimi) ismi altında kurallar standart hale getirildi ve 1984 yılından itibaren pilotların yarışmak için “Süper Lisans” sahibi olması zaruriliği getirildi.


Sıralamalar

Neredeyse 50 yıldır, 1950’den 1996’ya kadar, F1’de sıralama formatı birebirdi: Cuma günü iki seans ve Cumartesi bir seans, grid ise iki seansta atılan en süratli çeşitlere göre diziliyordu. Bu format 1996’da değişti. Sıralama tipleri Cumartesi günü ile sonlandırıldı ve şoförlere en süratli çeşitlerini atmaları için yalnızca 12 tıp ve 1 saat vakit verildi. Bu format yaklaşık olarak yedi yıl boyunca işledi, değişmesinin esas sebeplerinde ise garajda epey vakit geçirilmesi yer alıyordu.

2003 yılında, tek cinslik sıralamalar sunuldu ve bu da yaklaşık 3 yıl boyunca denendi. Burada şoförlerin vakit içinderını belirlemek için tek bir cins atmasına müsaade veriliyordu. Bu sistem iki seanstan oluşuyordu, birinci seansta şoförler şampiyona sıralaması için çeşit atıyordu, ikinci seansta ise start gridini oluşturmak için cins atıyorlardı. 3 yıl süren bu format kullanıldığı mühlet boyunca küçük değişikliklerle ayakta kaldı ve en sonunda günümüzde kullanılan 3 seanstan oluşan elenme formatına evrildi.

2021 yılında ise yeni bir format denenmeye başladı, ismine da Sprint Sıralaması dendi. Bu format halihazırda bulunan formatı Cuma gününe çekti ve o sıralamada alınan sonuç ile Sprint Sıralaması isminde 100km’lik yeni bir yarış düzenlendi. Sprint Yarışının kararında ise hem Sprint Yarışı puanı olarak puan kazanılıyordu tıpkı vakitte asıl yarıştaki start gridi oluşturuyordu.

Puanlama sistemi

Puanlama sistemi aslında birinci beşe, 8-6-4-3-2 olarak dağıtılıyordu. 1961 yılında bu birinci altıya yükseltildi ve birinciye 9 puan düşüyordu. 30 yıl kalan bu sistem, 1991’de birinciye verilen puanın 10 bulunmasına kadar devam etti.

2003 yılında ise puan sistemi tekrar değişti ve birinci sekize sırasıyla 10-8-6-5-4-3-2-1 olarak dağıtıldı, bu sistem de 2010 yılında değişti. 2010 yılında ise, beraberinde günümüzde de kullanılan birinci on pilot içinde sırasıyla 25-18-15-12-10-8-6-4-2-1 olarak dağıtılan puan sistemine geçildi.

2019 yılında ise küçük bir ekleme yapılarak, şayet pilot birinci 10 içerisindeyse, en süratli çeşidi atması durumunda 1 puan ekleme verildi. 2021 yılında eklenen, Sprint Yarışı ismi verilen yeni sıralama sistemi ise pilotlara birinci 3 arasındalerse 3-2-1 olarak ekstra puan kazanma talihi verdi.


F1 ARAÇLARI GELİŞİRKEN KURALLAR NASIL AHENK SAĞLADI?

Kurallar F1 tarihi içerisinde tekraren kere farklı sebepler gösterilerek değiştirildi lakin bunların başında “Güvenlik Evvel Gelir” yer alıyordu. Birinci büyük kural değişikliği 1960’larda getirilen güvenlik güncellemesiydi. Bu değişiklik ile roll-bars denilen güvenlik müdafaası ekleniyordu, bu müdafaa araç zıt döndüğünde pilotun inançta kalmasını sağlayan ve pilotun aracın altında kalmasını engelleyen bir sistemdi. Buna ek olarak bu değişiklik yangın muhafazası, yangın söndürücüsü birlikteinde de kasklardaki güvenliğin arttırılması ve geçmişte kullanılmış olan saman balyalarının bariyer olarak kullanılmasını yasaklıyordu.

1970’lerde gelen aerodinamik gelişmelerle birlikte (yer etkisi) araçların suratı başka bir boyuta taşınmıştı bu da birlikteinde pist güvenliğini sorgulamaya niçiniyet vermişti. Bu niçinle “Catch Fencing” denilen beraberinde NASCAR pistlerinde de çoğunlukla kullanılan “Yakalama bariyerleri” önerisi sunulmuştu lakin bu teklif da ilerleyen periyotlarda F1 için tehlikeli olduğu nedeni öne sürülerek yasaklandı.

Vaktinde getirilmiş iki ana güvenlik kriteri ise hala günümüzde geliştirilmiş halleriyle devam etmekte. Bunlardan birincisi yakıtın inançlı bir tankta depolanması bir oburu ise pilotların araçlarını terk etmesini gerektiren bir durumda, pilotların beş saniye içerisinde araçtan çıkabilmesiydi.

1980’lerde yer etkisinin tesirleri görüldü ve yasaklandı birlikteinde de birinci vakit içinderda 1985 yılında tanıtılan ve günümüzde de sıkı bir biçimde uygulanan “kaza testleri” getirildi. Kaza testleri Birinci olarak yalnızca aracın ön kısmını içeriyor olsa da ondan sonrasındaki senelerda pilotun bulunduğu Monokok Şasi’nin güvenilirliğini de içerdi.

IMOLA İHTİLALİ

1990’ların başlarında suratlar gelişen teknolojilerle birlikte önemli bir biçimde artıyordu. Etkin süspansiyon ve otomatik şanzıman teknolojileriyle birlikte şampiyonluğa oynayan gruplar ile orta ve art sıralardaki ekipler içinde uçurumlar oluşmuştu. Bu senelerda bulunan akıllı tahlillerin birden fazla ise ne yazık seyir zevkini ve rekabeti korumak ismine çabucak sonrasındaki senelerda yasaklandı.

Efsane Ayrton Senna’nın İmola pistindeki trajik mevti daha sonrası getirilen dev güvenlik tedbirleri ise günümüzde tesirlerini sürdürmeye devam ediyor. Araçları yavaşlatmak ismine araçların aerodinamiğini limitlemekten art kanadın alçaltılmasına kadar bir sürü değişiklik yapılmıştı.

Bu ihtilal araç güvenliğinin yanında “Peki pistler ne kadar inançlı?” niyetini getirdi. Bundan ötürü de pistlerdeki tehlikeli bölgeler kategorilere ayrıldı ve bu bölgelerde olabilecek kazaların büyüklükleri incelendi. Yüksek riskli bölgelerde güvenliği arttırmak ismine çakıl havuzlarının birçok araçların takla atmalarını yahut aksi dönmelerini engellemek için kaçış alanlarıyla değiştirildi. 2000 senelerında ise araçları yavaşlatmak ismine kural değişiklikleri gelmeye devam etti ve bu evrim evvel 2003 yılında FIA’nın HANS (Kafa ve Boyun Güvenliği) daha sonrasında da günümüzde getirilmiş olan Halo muhafazasının eklenmesine yol açtı.


MALİYET VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK

Son 20 yılda farklı farklı kural değişiklikleriyle maliyetler düşürülmeye çalışıldı. Buradaki kilit nokta ise kullanılan modüllerin sonlandırılması ve fazla kullanımda bunu yapan grupların cezalandırılmasıydı. Bu, ekiplerin suratlarından ödün vererek araçlarının dayanıklılıklarını arttırmalarına ve bu biçimdece daha az kesim kullanarak maliyetleri azaltmalarına yardımcı oluyordu.

Maliyet F1 için her vakit bir sorundu. Hatta, 2000’li senelerda birçok grubun bütçe derdi çekmesi üzerine kurallarda yapılan bir değişiklik ile art kanat ve motor kapağı büyütüldü. Bu değişikliğin tek niçini kadroların daha hayli sponsor alması ve onların reklamlarını yapmasıydı.

KERS, DRS ve yapılan geçişleri arttırma

2010’lu yıllar F1’de sürdürülebilirlik ismine değerli senelerdandı. Toplumsal medyanın gelişimi ile artan etkileşim ve daha hayli markanın (sponsor) spora katılmasıyla spor geçmiş periyotlarına kıyasla altın çağını yaşıyordu diyebiliriz. Birebir senelerda KERS sistemi getirildi, bu sistem frenlerin ısısından kazandığı sıcaklığı geri dönüştürerek elektrik motoru vasıtasıyla ekstra güç sağlıyordu. Bir yıl daha sonrasında ise DRS (Sürtünme Azaltma Sistemi) eklendi. Bu sistem art kanadın bir kısmının hareket ederek aracın maruz kaldığı sürtünmeyi değerli bir ölçüde azaltıyordu. Araçların düzlük suratına büyük bir tesir sağlayan bu sisteminin getirilmesindeki ana niye ise büyüyen ve ağırlaşan araçların yarış sırasındaki geçişlerini kolaylaştırmaktı. DRS sisteminin kullanması ise, kullanacak aracın, önündeki araç ile içindeki farkın 1 saniye altında olduğu hem de da DRS Zone (DRS Bölgesi) olarak belirlenen bölgelerde bulunduğunda etkinleştirilmesini gerektiriyordu. O senelerda geçişi arttırmak ismine araçlara avantaj sağlayan F kanalları, köpekbalığı kanatçıkları, esnek ön kanatlar, reaktif sürüş ve karmaşık motor haritalamalarının birden fazla engellenmişti.

Yeni devir motor değişiklikleri

2014 yılında ise son motor kuralları getirildi. Bu kurallar motorların 1.6 litre turbo bir V6 motorun elektrikten desteklenen ERS-K (Gelişmiş KERS) ve ERS-H ile kullanmasını zarurî kılıyordu, yıllar ilerledikçe elektrik motorunda yeni eklemeler yapıldı. Son gelen bu kurallarla birlikte ise araçlar 1998’deki hallerine bakılırsa büyük bir oranda büyümüş ve ağırlaşmıştı.

2020 periyodu bütçe sınırlaması, toplumsal meyda kullanmasının pandemi ötürüsıyıla uygunca artması ve izleyicilere daha keyifli yarışların kelamının verilmesiyle başlamıştı. beraberinde geçişlerin arttırılamsı ve yeni markaların F1’e katılması için teşvik edici gelişmeler, kurallar getirilmişti.


RADİKAL 2022 ARACI

Yeni 2022 araçları aslında 2021 yılında getirilecekti lakin koronavirüs salgını ötürüsıyla bu kural değişikliklerini ertelemek durumunda kalmışlardı. Yeni araçların gayesi, araçların oluşturduğu kirli havanın azaltılmasını merkeze alıyor ve bunun altında yatan ana niye ise kirli havanın araç takibini zorlaştırmasıydı. Kirli hava ötürüsıyla zorlaşan takipten ötürü araçlar geçiş yapmakta zorlanıyordu.

Araştırmalara bakılırsa 2021 araçları, öndeki aracın üç araç uzunluğu yakınına geldiğinde yüzde 35’lik bir yere basma kuvveti kaybı yaşıyordu ve bu kayıp bir araç uzunluğu yaklaşıldığında ise yüzde 50’leri buluyordu. Yeni kurallar bu kaybı büyük oranda azaltmayı hedefliyor. Bunu yapmak için ise tasarım ideolojisi olarak araçların kirli havanın üretilmesine yardımcı olan aerodinamik kanatlar yerine aracın tabanı vasıtasıyla üretilecek yer tesirini kullanmayı merkeze alıyor. Yeni araçların tabanlarında bulunacak tüneller vasıtasıyla üretilecek olan yer tesiri, kirli havayı en az biçimde oluşturarak yere basma kuvveti üretmeyi temel alıyor.

Art ve ön kanadın da bundan evvelki araçlara nazaran büsbütün farklı göründüğü yeni araçlar pilotların gelmesinden çok da mutlu olmadığı 18 inçlik yeni jantları da birlikteinde getiriyor. Aracın art ve ön kanatlarındaki tasarım ideolojisi değiştirilerek kirli hava üretmeyi engellerken yeni gelen jantlar ise fazla ısınmayı birlikteinde de şimdiki jantların oluşturduğu hava akımından dolayı oluşan titreşim meselelerini çözmeyi hedefliyor.


SÜRDÜRÜLEBİLİR MOTORLAR VE YAKIT

Yeni motor periyodu 2026 yılında gelecek. Gelecek olan kuralların elektrikli motorun sağladığı gücü arttırması beklenirken motorların karmaşıklığının ise azaltılması bekleniyor. Elektrik motorunun kullanmasının artmasıyla Volkswagen Kümesinin ilgisini daha da epeyce çeken F1, yeni motor devrinde elektrik ile sağladığı gücü şimdiden 3’e katlamış durumda. Öte yandan bu yeni motorların önümüzdeki senelerda yüzde yüz yenilenebilir yakıtları kullanımı bekleniyor. 2022 yılından itibaren ise “E10” isimli etanol bazlı yakıt kullanmaya başlayacak ve birçok ekip yeni yakıtın sebep olacağı güç farkını şimdiden telafi etmiş durumda.

Yeni periyot araçları eklenen güvenlik elemanları ve güçlendirilmiş modülleriyle birlikte 790 kg civarında olacak, bu tartı 1998 yılında kullanılan araçlardan neredeyse 200kg daha ağır olduğu manasına geliyor.
 
Üst