Eyyam-ı bahur orman yangınlarını nasıl etkileyecek? Sıcaklık 3 derece artarsa…
Türkiye felaketi yaşıyor! Hava sonucunca yangınların büyüklüğü ortaya çıktı
Türkiye’nin farklı bölgelerinde son üç gün ortasında 13 vilayette 41 orman yangını daha meydana geldi. Aldığımız her yeni yangın haberi içimizi de yaktı.
Öte yandan yangınlar yalnızca ülkemizde değil dünyada bir hayli ülkenin üzerine kâbus üzere çökmüş durumda. Aşağıdaki haberde orman yangınlarının dünyadaki tesirlerini okuyabilirsiniz.
Kelam konusu yangınlar bir anda nasıl bu kadar arttı? Hava sıcaklıkları bunda ne kadar büyük etken?
Şayet iklim krizi sıcaklık ortalamalarını 3 derece arttırırsa, Türkiye’de orman yangını çıkabilecek gün sayısı yıllık 40 gün daha artacağına dair datalar var. Önümüzdeki günlerde, bilhassa Ağustos’un birinci günlerinde Türkiye’yi kavurucu sıcakların beklediğini de biliyoruz.
Hürriyet’ten İsmail Sarı ve Selin Irmak Kaçmaz’ın haberine göre, Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Siyasetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi İdare Konseyi Üyesi Prof. Dr. Murat Türkeş, sıcak havaların orman yangınlarına tesirini anlattı. Sıcak günlerin sayısının, rekor sıcaklıkların, sıcak hava dalgalarının sıklığının, müddetinin ve şiddetinin artmasının orman yangını riskini de arttırdığının altını çizen Türkeş temel ve en değerli noktanın ise çıkan yangının büyük yangına dönüşme riskinin artması olduğunu söylüyor:
“Çünkü sıcak, kuru, rüzgarlı ve rüzgarın birdenbire taraf değiştirdiği şartlarda bütün bitki örtüsü kuruyor ve oradaki biyokütle yanıcı unsur olarak bekliyor. Yangın çıktığında da büyük yangına dönüşmesi işten bile olmuyor. Şartların yangınları büyük hale getiriyor olması da sonuç olarak daha fazla yangın manasına geliyor. Global ısınma şartlarında, artan rekor sıcaklık şartlarında yangın riski genel olarak artacaktır.”
Birebir bahiste görüşlerine başvurduğumuz Meteoroloji Uzmanı Dr. İnanç Özdemir de genelde ağustos ayının birinci iki haftasında daha epey hissedilen eyyam-ı bahur sıcaklıklarına dikkat çekiyor. Afrika üzerinden gelen, muson uzantılı Basra alçak basıncının güçlü rüzgârlarıyla ülkemize taşınan boğucu sıcaklara verilen isim eyyam-ı bahur. Pekala bu kadar artacak olan sıcaklık, orman yangıları ihtimalini arttırır mı?
Özdemir’e göre mutlaka evet.
“Sıcaklıkların çok artması orman yangınları ihtimalini arttırır. Hava sıcaklıkları saatte 40 kilometreyi bulan güçlü rüzgârlarla Basra üzerinden taşınmakta. Bu rüzgârlar cehennem sıcaklıkları taşırken bununla birlikte yerde ve yerin çabucak üzerindeki havanın nemini de yok etmekte. Bu nemin azalması ve çok kuru sıcaklıkların artması ve devamlı o bölgelere çok sıcak havanın pompalanması orman yangınlarının oluşmasına niye olacaktır.
Orman yangınlarının çıkış sebebinin büyük kısmı bu. Sıcak olduğu için kurutuyor ve nemi azaltıyor. Akdeniz bölgesinde şu an nem yüzde 20 civarında. İstanbul ve Karadeniz’de yüzde 50- 60 civarında nem var. Güney ve batı bölümlerimiz bu sıcaklıktan daha epeyce etkilenecek. Doğal olarak bu sıcaklıklar yangınları da körükleyecek.”
‘ASIL KIYMETLİ NOKTA YANGIN ÇIKMASI DEĞİL, BÜYÜMESİ’
Profesör Türkeş “Büyük orman yangını için şunu söylemek istiyorum; yangın her vakit çıkar ya da çıkarılabilir” diyor ve orman yangınları konusunda fazlaca değerli bir noktaya değiniyor:
“Çıkan yangınların büyük yangına dönüşmesi tam da bugünlerde olduğu üzere hava sıcaklıklarının devasa yükseklikte, sıcak hava dalgalarının uzun mühlet tesirli olmasıyla da kontaklı. Üstelik biz epeyce kurak bir yaz mevsimine girdik. Var olan sıcak ve kurak yaz mevsimine bununla birlikte geçen seniçin kalan kuraklığı da taşıdık.
Bütün bunlar üst üste geldiğinde Toroslar Dağları’nın güney yamaçlarında daha sıcak hava şartlarını oluşturan kuzeyli rüzgarlar yani fön rüzgarları tesirli olduğunda çıkan yangın ne yazık ki kuru, sıcak hava ve rüzgâr niçiniyle epey süratli yayılıyor, denetim edilmesi zorlaşıyor, büyük yangına dönüşüyor.”
‘ÜLKEMİZDE SICAKLIKLAR REKOR ÜZERİNE REKOR KIRIYOR’
Rekor sıcaklık düzeyleri artan ülkeler içinde Türkiye’nin de yer aldığını anlatan Türkeş, “Türkiye’de 2020 Mayıs’ında önemli sıcaklık rekorları kırıldı. Türkiye’de rekor sıcaklıkların, sıcak hava dalgalarının şiddetinin, müddetinin, sıklığının arttığını, rekor yüksek sıcaklıklarının rekor üzerine rekor kırdığını söyleyebiliriz” diyor.
Murat Türkeş, ortalama, en yüksek, en düşük sıcaklıların oranının süratle arttığının da altını çiziyor ve “Bu yaz da yaklaşık 1,5 aydır Türkiye’nin Batı, Güney ve Doğu’sunda sıcak hava dalgalarını yaşıyoruz. Birtakım istasyonlar Güneydoğu’da rekor kırdı” sözlerine yer veriyor.
GLOBAL ISINMANIN ROLÜ NE?
Bu noktada bahis bir daha iklim krizine ve ona bağlı sıcaklık artışlarına geliyor. Birleşmiş Milletler dünyanın, iklim değişikliğini, sanayi üretimine geçilmedilk evvelki periyodun ortalama sıcaklıklarının 1,5 santigrat derece üzeri ile sınırlaması gerektiğinin altını çiziyor.
Prof. Dr. Murat Türkeş yaptıkları çalışmaların, dünyanın ortalama sıcaklığının süratli bir biçimde 1,5 santigrat dereceyi önümüzdeki 10 yıl ortasında geçeceğini gösterdiğini söylüyor. Şu anda son 100 yılda global ortalama yüzey sıcaklığındaki artışın bile 1,2 santigrat dereceye ulaştığından bahseden Türkeş, “Paris Anlaşması’nın da global ısınma maksadı global ortalama yüzey sıcaklıklarını 2 santigrat derecenin altında tutmak, olabiliyorsa 1,5 santigrat derecede durdurmak. Fakat bugünkü dünyaya baktığımızda global ısınmayı önleyecek, sera gazı salımlarını 1990’lı-2000’li senelera çekecek kolektif bir niyet ortada gözükmüyor” diyor.
‘100 YILIN SONUNDA 4,5-5 DERECE ISINMA GERÇEKLEŞECEK’
Prof. Dr. Murat Türkeş “İklim değişikliğinin en değerli göstergesi global, bölgesel ve ülkesel sıcaklıklardaki artıştır. Şayet iklim değişikliği ile uğraş edemezsek yani sera gazı salımlarını azaltamaz, ormanlar ve bitki örtüsü üzere yutakları geliştirip arttırmayı başaramazsak sıcaklıklar epeyce süratli artacak ve 100 yılın ortasına geldiğimizde en yeterli ihtimalle 2,5-3 santigrat derecelik bir global ısınma, 100 yılın sonunda da tahminen 4,5-5 santigrat global ısınma gerçekleşmiş olacak” diyor ve ekliyor:
“Ülke bazında baktığımızda ise 100 yılın sonunda Türkiye’de yüzey sıcaklıklarının, yılın büyük bir kısmında günümüze oranla 3-7 derece daha sıcak olacağını öngörüyoruz.”
SONUÇ: KURAKLIK, ÇÖLLEŞME, SELLER, HEYELANLAR…
“Sıcaklıklarının 3-5 santigrat derece artması ile dünyayı bekleyen çok fazla felaket var demek hiç de yanlış olmaz” diyen Murat Türkeş, o felaketleri şu biçimde anlatıyor:
Türkiye felaketi yaşıyor! Hava sonucunca yangınların büyüklüğü ortaya çıktı
Türkiye’nin farklı bölgelerinde son üç gün ortasında 13 vilayette 41 orman yangını daha meydana geldi. Aldığımız her yeni yangın haberi içimizi de yaktı.
Öte yandan yangınlar yalnızca ülkemizde değil dünyada bir hayli ülkenin üzerine kâbus üzere çökmüş durumda. Aşağıdaki haberde orman yangınlarının dünyadaki tesirlerini okuyabilirsiniz.
Kelam konusu yangınlar bir anda nasıl bu kadar arttı? Hava sıcaklıkları bunda ne kadar büyük etken?
Şayet iklim krizi sıcaklık ortalamalarını 3 derece arttırırsa, Türkiye’de orman yangını çıkabilecek gün sayısı yıllık 40 gün daha artacağına dair datalar var. Önümüzdeki günlerde, bilhassa Ağustos’un birinci günlerinde Türkiye’yi kavurucu sıcakların beklediğini de biliyoruz.
Hürriyet’ten İsmail Sarı ve Selin Irmak Kaçmaz’ın haberine göre, Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Siyasetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi İdare Konseyi Üyesi Prof. Dr. Murat Türkeş, sıcak havaların orman yangınlarına tesirini anlattı. Sıcak günlerin sayısının, rekor sıcaklıkların, sıcak hava dalgalarının sıklığının, müddetinin ve şiddetinin artmasının orman yangını riskini de arttırdığının altını çizen Türkeş temel ve en değerli noktanın ise çıkan yangının büyük yangına dönüşme riskinin artması olduğunu söylüyor:
“Çünkü sıcak, kuru, rüzgarlı ve rüzgarın birdenbire taraf değiştirdiği şartlarda bütün bitki örtüsü kuruyor ve oradaki biyokütle yanıcı unsur olarak bekliyor. Yangın çıktığında da büyük yangına dönüşmesi işten bile olmuyor. Şartların yangınları büyük hale getiriyor olması da sonuç olarak daha fazla yangın manasına geliyor. Global ısınma şartlarında, artan rekor sıcaklık şartlarında yangın riski genel olarak artacaktır.”
Birebir bahiste görüşlerine başvurduğumuz Meteoroloji Uzmanı Dr. İnanç Özdemir de genelde ağustos ayının birinci iki haftasında daha epey hissedilen eyyam-ı bahur sıcaklıklarına dikkat çekiyor. Afrika üzerinden gelen, muson uzantılı Basra alçak basıncının güçlü rüzgârlarıyla ülkemize taşınan boğucu sıcaklara verilen isim eyyam-ı bahur. Pekala bu kadar artacak olan sıcaklık, orman yangıları ihtimalini arttırır mı?
Özdemir’e göre mutlaka evet.
“Sıcaklıkların çok artması orman yangınları ihtimalini arttırır. Hava sıcaklıkları saatte 40 kilometreyi bulan güçlü rüzgârlarla Basra üzerinden taşınmakta. Bu rüzgârlar cehennem sıcaklıkları taşırken bununla birlikte yerde ve yerin çabucak üzerindeki havanın nemini de yok etmekte. Bu nemin azalması ve çok kuru sıcaklıkların artması ve devamlı o bölgelere çok sıcak havanın pompalanması orman yangınlarının oluşmasına niye olacaktır.
Orman yangınlarının çıkış sebebinin büyük kısmı bu. Sıcak olduğu için kurutuyor ve nemi azaltıyor. Akdeniz bölgesinde şu an nem yüzde 20 civarında. İstanbul ve Karadeniz’de yüzde 50- 60 civarında nem var. Güney ve batı bölümlerimiz bu sıcaklıktan daha epeyce etkilenecek. Doğal olarak bu sıcaklıklar yangınları da körükleyecek.”
‘ASIL KIYMETLİ NOKTA YANGIN ÇIKMASI DEĞİL, BÜYÜMESİ’
Profesör Türkeş “Büyük orman yangını için şunu söylemek istiyorum; yangın her vakit çıkar ya da çıkarılabilir” diyor ve orman yangınları konusunda fazlaca değerli bir noktaya değiniyor:
“Çıkan yangınların büyük yangına dönüşmesi tam da bugünlerde olduğu üzere hava sıcaklıklarının devasa yükseklikte, sıcak hava dalgalarının uzun mühlet tesirli olmasıyla da kontaklı. Üstelik biz epeyce kurak bir yaz mevsimine girdik. Var olan sıcak ve kurak yaz mevsimine bununla birlikte geçen seniçin kalan kuraklığı da taşıdık.
Bütün bunlar üst üste geldiğinde Toroslar Dağları’nın güney yamaçlarında daha sıcak hava şartlarını oluşturan kuzeyli rüzgarlar yani fön rüzgarları tesirli olduğunda çıkan yangın ne yazık ki kuru, sıcak hava ve rüzgâr niçiniyle epey süratli yayılıyor, denetim edilmesi zorlaşıyor, büyük yangına dönüşüyor.”
‘ÜLKEMİZDE SICAKLIKLAR REKOR ÜZERİNE REKOR KIRIYOR’
Rekor sıcaklık düzeyleri artan ülkeler içinde Türkiye’nin de yer aldığını anlatan Türkeş, “Türkiye’de 2020 Mayıs’ında önemli sıcaklık rekorları kırıldı. Türkiye’de rekor sıcaklıkların, sıcak hava dalgalarının şiddetinin, müddetinin, sıklığının arttığını, rekor yüksek sıcaklıklarının rekor üzerine rekor kırdığını söyleyebiliriz” diyor.
Murat Türkeş, ortalama, en yüksek, en düşük sıcaklıların oranının süratle arttığının da altını çiziyor ve “Bu yaz da yaklaşık 1,5 aydır Türkiye’nin Batı, Güney ve Doğu’sunda sıcak hava dalgalarını yaşıyoruz. Birtakım istasyonlar Güneydoğu’da rekor kırdı” sözlerine yer veriyor.
GLOBAL ISINMANIN ROLÜ NE?
Bu noktada bahis bir daha iklim krizine ve ona bağlı sıcaklık artışlarına geliyor. Birleşmiş Milletler dünyanın, iklim değişikliğini, sanayi üretimine geçilmedilk evvelki periyodun ortalama sıcaklıklarının 1,5 santigrat derece üzeri ile sınırlaması gerektiğinin altını çiziyor.
Prof. Dr. Murat Türkeş yaptıkları çalışmaların, dünyanın ortalama sıcaklığının süratli bir biçimde 1,5 santigrat dereceyi önümüzdeki 10 yıl ortasında geçeceğini gösterdiğini söylüyor. Şu anda son 100 yılda global ortalama yüzey sıcaklığındaki artışın bile 1,2 santigrat dereceye ulaştığından bahseden Türkeş, “Paris Anlaşması’nın da global ısınma maksadı global ortalama yüzey sıcaklıklarını 2 santigrat derecenin altında tutmak, olabiliyorsa 1,5 santigrat derecede durdurmak. Fakat bugünkü dünyaya baktığımızda global ısınmayı önleyecek, sera gazı salımlarını 1990’lı-2000’li senelera çekecek kolektif bir niyet ortada gözükmüyor” diyor.
‘100 YILIN SONUNDA 4,5-5 DERECE ISINMA GERÇEKLEŞECEK’
Prof. Dr. Murat Türkeş “İklim değişikliğinin en değerli göstergesi global, bölgesel ve ülkesel sıcaklıklardaki artıştır. Şayet iklim değişikliği ile uğraş edemezsek yani sera gazı salımlarını azaltamaz, ormanlar ve bitki örtüsü üzere yutakları geliştirip arttırmayı başaramazsak sıcaklıklar epeyce süratli artacak ve 100 yılın ortasına geldiğimizde en yeterli ihtimalle 2,5-3 santigrat derecelik bir global ısınma, 100 yılın sonunda da tahminen 4,5-5 santigrat global ısınma gerçekleşmiş olacak” diyor ve ekliyor:
“Ülke bazında baktığımızda ise 100 yılın sonunda Türkiye’de yüzey sıcaklıklarının, yılın büyük bir kısmında günümüze oranla 3-7 derece daha sıcak olacağını öngörüyoruz.”
SONUÇ: KURAKLIK, ÇÖLLEŞME, SELLER, HEYELANLAR…
“Sıcaklıklarının 3-5 santigrat derece artması ile dünyayı bekleyen çok fazla felaket var demek hiç de yanlış olmaz” diyen Murat Türkeş, o felaketleri şu biçimde anlatıyor:
- Öncelikle hidroloji su kaynaklarında önemli sıkıntılar meydana gelecek. Bilhassa kentlerin büyümesi ve artan nüfusu üst üste koyduğumuzda önümüzdeki senelerda iklim değişikliği ile ilişkili su sıkıntıları yaşayacağız.
- Dünyayı hayli daha kurak ve sıcak şartlar bekliyor. Bu kuraklık ziraî ve ekolojik üretkenliğin de düşmesine niye olacak.
- Yaşanan kuraklık doğal afetlere de niçiniyet verecek. Yağış olması durumunda yağışların şiddetli ve çok olma riski epeyce artacak. Bunun niçinini ise şöyleki açıklayalım; bir yandan kuraklık yaşanırken, daha sıcak bir dünyada buharlaşma artıyor ve daha sıcak hava kütlesi daha fazla nem tutma kapasitesine sahip oluyor. Bunun kararında da hayli şiddetli yağışlar meydana geliyor. Bu şiddetli yağışlar ise arazinin bozulması, heyelanlar, seller, taşkınlar üzere öteki önemli hasar ve kayıplara yol açıyor.
- Tüm bunların yanı sıra orman yangınları tehlikesi önemli risk olarak karşımızda duruyor. Kurak alanlara sahip olan ülkemizde yaşanacak bu sıcaklık artışlarının çölleşmeye dahi niye olabileceği öngörülüyor.
- Biyolojik çeşitlilik ve ekosistemleri de önemli bir hasar bekliyor. Tüm bu yaşanması öngörülen felaketlere baktığımızda hem bizim hem başka canlılar için önümüzdeki yıllar iklim değişikliği temaslı hasar kayıpların ciddiye alınması gerekiyor.