Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret eden Sedef Kabaş mahpus cezası alacak mı? İşte ayrıntılar…
Gazeteci Sedef Kabaş, Tele-1 kanalında Lider Recep Tayyip Erdoğan ve Cumhurbaşkanlığı makamına fazlaca ağır hakaretlerde bulundu. Gazeteci Uğur Dündar ve CHP’li vekiller Engin Özkoç ile Aykut Erdoğdu, Kabaş’ın hakaretlerine müdahale etmezken program devam etti.
Kabaş’ın hakaret içerikli kelamlarına reaksiyon yağarken, RTÜK program için inceleme başlattı. Sedef Kabaş’ın Lider Recep Tayyip Erdoğan’ı amaç alan küstah kelamları daha sonrası İstanbul Anadolu Cumhuriyet Başsavcılığı’nca soruşturma da başlatıldı. Kabaş, dün gece saatlerinde gözaltına alındı ve sevk edildiği nöbetçi hakimlikçe tutuklandı. Kabaş’ın Cumhurbaşkanlığı makamı ve seçilmiş Cumhurbaşkanına yönelik hakaretinin türel karşılığı da merak konusu oldu.
Kabaş’ın işlediği cürmün 1 yıldan 4 yıla kadar mahpus ile cezalandırılabileceği, kasıt durumuna bakılırsa bu cezanın 6’da 1 oranında da artırılabileceği söz ediliyor.
Cumhurbaşkanına Hakaret Cürmü ile ilgili tüm ayrıntılar;
Cumhurbaşkanına hakaret cürmü Türk Ceza Kanunu’nun Özel Kararlar kitabının Dördüncü Kısmının “Devletin Egemenlik Alametlerine ve Organlarının Saygınlığına Karşı Suçlar” başlıklı üçüncü kısmında düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanına hakaret cürmü, hakaret kabahatini düzenleyen genel kararlardan farklı olarak TCK 299’da özel bir unsur biçiminde düzenlenmiştir.
Bu makalemizde, Kadim Hukuk ve Danışmanlık olarak sizlere TCK m. 299’da düzenlenen, Cumhurbaşkanına hakaret hatasını, Cumhurbaşkanına hakaret hatasının özelliklerini, ögelerini, cezasını, Cumhurbaşkanına hakaret hatasında vazifeli mahkemeyi, zamanaşımını, uzlaşmayı, şikayet mühletini, Cumhurbaşkanına hakaret hatasında isimli para cezası, erteleme ve kararın açıklanmasının geriye bırakılması konularını açıklayacağız.
Cumhurbaşkanına hakaret kabahati sebebiyle kovuşturma yapılması Adalet Bakanlığı’nın müsaadesine tabidir. Adalet Bakanlığından müsaade alınmadıkça kovuşturma yapılamaz.
CUMHURBAŞKANINA HAKARET KABAHATİ NEDİR?
Cumhurbaşkanının devleti temsil etmesi ve Anayasada belirtilen vazife ve yetkileri göz önüne alınarak onun kişiliğine yöneltilen hareketin bir bakıma devlet kuvvetleri aleyhine cürümlerden sayılması gerektiği kanısından hareketle TCK m. 299 kaleme alınmış ve Cumhurbaşkanına hakaret TCK m. 125’daki hakaret kabahatine ait genel düzenlemelerden farklı tutularak bağımsız bir hata haline getirilmiştir.
Anayasanın 104. hususu uyarınca Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Bu sıfatla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder. Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının tertipli ve uyumlu çalışmasını gözetir. Cumhurbaşkanının bu özel pozisyonu niçiniyle kişiliğine yapılan hakaretin hem de temsil ettiği makama da yönelik olduğu niyeti ile hakaret kabahati ile ilgili olarak bu özel düzenleme yapılmıştır.
Kanun koyucu, Cumhurbaşkanına hakaret cürmü niçiniyle kovuşturma yapılmasını Adalet Bakanlığı’nın müsaadesine bağlamıştır.
Cumhurbaşkanına hakaret hatası ve cezası “Devletin Egemenlik Alametlerine ve Organlarının Saygınlığına Karşı Suçlar” kısmında TCK m. 299’da düzenlenmiştir.
– Cumhurbaşkanına hakaret eden kişi, bir yıldan dört yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.
– Cürmün alenen işlenmesi halinde, verilecek ceza altıda biri oranında artırılır.
– Bu kabahatten dolayı kovuşturma yapılması, Adalet Bakanının müsaadesine bağlıdır.” halindedir.
CUMHURBAŞKANINA HAKARET KABAHATİ KURALLARI NELERDİR?
Cumhurbaşkanına hakaret cürmünün kuralları şöyle tabir edilebilir:
Bu hatayla korunan hukuksal fayda, Devleti temsil eden Cumhurbaşkanlığı makamının saygınlığıdır. Fail, rastgele bir kişi olabilir. Cumhurbaşkanı ve temsil ettiği makam kabahatin mağduru sayılmalıdır. Fiil, Cumhurbaşkanına hakaret edilmesi suretiyle işlenmektedir. Cumhurbaşkanına hakaret kabahati sadece taammüden işlenir, taksirle işlenemez.
CUMHURBAŞKANINA HAKARET CÜRMÜNÜN ÖGELERİ
Fail
Cumhurbaşkanına hakaret kabahatinin faili rastgele bir kimse olabilir. TCK m. 299’da kabahatin faili olmak bakımından rastgele bir özellik aranmamıştır. Failin kamu bakılırsavlisi olması mümkünse de, bu durum kabahatin niteliği yahut cezalandırma istikametinden bir farklılığa niye olmamaktadır.
Mağdur
Kabahat direkt doğruya kişiliği üzerinde işleniyor bulunması niçiniyle cürmün mağduru Cumhurbaşkanıdır. Cumhurbaşkanı ve temsil ettiği makam kabahatin mağduru sayılmalıdır.
Cumhurbaşkanlığın şahsı amaç alınmalıdır. Öbür türlü 125. hususta bulunan kamu nazaranvlisine hakaret kabahati yahut olağan hakaret kabahati gündeme gelecektir.
Cürmün Hukuksal Konusu
Hata teşkil eden her hareketin bir konusu vardır ve hatanın türel konusu denilince bundan tipik hareketin üzerinde icra edildiği kişi yahut şey anlaşılmaktadır.
Cumhurbaşkanına hakaret kabahati, şahıslara ve erdeme karşı kabahatler içerisinde değil “Devletin Egemenlik Alametlerine ve Organlarının Saygınlığına Karşı Suçlar” kısmında düzenlenerek Devleti temsil eden Cumhurbaşkanlığı makamının saygınlığının korunması amaçlanmıştır. Devlete karşı işlenen cürümlerden bir kısmının gerçek mağduru, makamı temsil eden gerçek kişi olmakla bir arada, devlete dair hukuksal faydanın korunması, kişinin faydasına nazaran daha üstün tutulmuştur. Hakaret cürmü direkt doğruya Cumhurbaşkanı olan bireye karşı işlenmekte ise de, cürümle korunan ve bu sebeple ihlal edilen türel paha devletin siyasal iktidar yapısıdır.
Burada korunan hukuksal fayda, Devleti temsil eden Cumhurbaşkanlığı makamının saygınlığıdır.
Fiil
Fiil, Cumhurbaşkanına hakaret edilmesi suretiyle işlenmektedir. Bu niçinle bu fiilin Cumhurbaşkanlığı başlamış ve devam eden bir kişi hakkında işlenmiş olması gerekir. Cumhurbaşkanlığı sıfatının seçimle değil and içmeyle başlayacağı Yargıtay tarafınca kabul edilmektedir. And içme anına kadar eski Cumhurbaşkanı bakılırsavine devam edecektir.
Öteki taraftan, bakılırsavde ve sağ olan bir şahsa yapılan hakaret m. 299 kapsamında cezalandırılır. Bu niçinle, Cumhurbaşkanlığı bakılırsaviyle ilgili olsa dahi, hata tarihinde ölmüş bir şahsa yapılan hakaret bu cürmü değil, ölenin anısına hakaret (m. 130) hatasını oluşturur. Cumhurbaşkanlığı vazifesi sona eren bir şahsa yapılan hakaret de bu cürmü değil, 125. Unsurdaki genel hakaret hatasına beden verecektir.
Bu cürüm hür hareketli kabahat olup, kelamlar, imalı müzikler, yazı, çizim, fotoğraf, nefreti gösteren hareketler ve bunun üzere davranışlarla işlenebilir. Ayrıyeten bu kabahatin, telefonla, mektupla, basın yayın araçları yahut medya yoluyla, öteki irtibat araçlarıyla gerçekleştirilmesi de imkanlıdır.
Hakaret kavramı unsurda tanımlanmamıştır. Bu mevzuda hakaret kabahatinin ceza hukukundaki manası temel alınmalıdır. Ceza Kanununda (m.125) hakaret, “bir bireye onur, gurur ve saygınlığını rencide edebilecek biçimde bir fiil yahut olgu isnat etmek yahut sövmek suretiyle; onur, erdem ve saygınlığına saldırılması” biçiminde tanımlanmaktadır.
Genel hakaret cürmü, mağdurun yokluğunda işlendiğinde cürmün beden bulabilmesi için hakaret edenin kelam ve davranışlarının en az 3 kişi tarafınca öğrenilmesi gerekir. Genel hakaret hatasında hakaret edilen ortamda mağdurun olmadığı hallerde, TCK m. 125 hakaret teşkil eden fiilin 3 şahısla ihtilat halinde işlenmesi kaidesini aramaktadır. Kelam konusu üç şahsa hakaret edenin kendisi dahil değildir. Üç kişinin tıpkı yerde olması kaide değildir, değerli olan üç kişinin hakareti öğrenmesidir.
Cumhurbaşkanına hakaret cürmü, ekseriyetle Cumhurbaşkanının gıyabında (yokluğunda) işlenmektedir. Fakat, kabahatin gıyapta işlenmesi halinde yalnızca bir kişinin hakareti duyması kafidir. Genel hakaret hatasında olduğu üzere 3 kişinin hakareti öğrenmesi kuralı, bu cürümde aranmamaktadır. Cumhurbaşkanına hakaret fiilinin yüze karşı ya da yoklukta işlenmesi içinde fark yoktur.
Manevi Öge
Cumhurbaşkanına hakaret cürmü lakin taammüden işlenebilir. Diğer bir deyişle cürmün manevi ögesi genel kasttır. Burada mağdurun sıfatı bilinerek hareket edilmelidir. Failin saikinin siyasi olması kural olmadığı üzere, Cumhurbaşkanlığı sıfat yahut göreviyle ilgili bir saike de gerek yoktur. Saik yahut niyet aranmadığından, cürmün özel kastla işlenmesi aranmaz.
Bu hatanın oluşumu için “Onun toplumsal bedeli konusunda kendisinin yahut toplumun fikir yahut hisleri sarsıcı fiil yahut sıfatlar isnat yahut izafe edilmelidir. Ne tıp hareketlerin erdem ve prestiji ihlal edici olduğu, toplumda hakim olan ortalama düşünüş ve anlayışa bakılırsa belirlenmelidir, bunun tayininde ölçü bireyin özel hassaslığı değildir. Bu prestijle sıradan bir saygısızlık hakaret ve sövme olarak nitelendirilemez”. Bir hareketin hukuk tertibi tarafınca cezalandırılması lakin hukuka tersliği ortadan kaldıran bir sebebin bulunmamasına bağlıdır. Tabir hürriyeti, basın özgürlüğü üzere bir hakkın kullanımına dair hukuka uygunluk niçinleri mevcut ise, hukuk sistemi tarafınca kişi cezalandırılmayacaktır; lakin, tenkit hak ve nazaranvi berbata kullanılmamalı, yazıda küçültücü, incitici, abartılı kelamlardan kaçınılmalıdır. Aksi takdirde haber verme ve tenkit hakkından kelam edilmeyecek, aksiyon hukuka muhalif olacaktır.
İftira, küfür, onur, erdem ve saygınlığı zedeleyici kelam ve beyanlar, müstehcen içerikli kelam, yazı, fotoğraf ve açıklamalar, savaş kışkırtıcılığı, hukuk tertibini cebir yoluyla değiştirmeye yönelen, nefret, ayrımcılık, düşmanlık ve şiddet yaratmaya yönelik bulunan tabirler niyet özgürlüğü kapsamında değerlendirilmemekte; kabahat sayılmak suretiyle ceza yaptırımlarına bağlanmaktadır. Bu doğrultuda Cumhurbaşkanına hakaret de 5237 sayılı TCK m. 299’ da yaptırıma bağlanmıştır. Cürmün koruduğu türel fayda ise üstte tabir edildiği üzere Cumhurbaşkanının gurur ve saygınlığıdır.
CUMHURBAŞKANINA HAKARET KABAHATİ CEZASI
Cumhurbaşkanına Hakaret Cürmü Temel Hali Cezası
TCK m. 299/1’de düzenlenen Cumhurbaşkanına hakaret hatasının temel biçiminin cezası, bir yıldan dört yıla kadar mahpus cezası olup, hakim somut olayın özelliklerine ve hatanın işleniş biçimine göre TCK’nun 61. hususunda öngörülen konuları da göz önünde bulundurarak alt ve üst hudut içinde temel cezayı belirleyip uygulayacaktır.
Bu kabahatten dolayı kovuşturma yapılması, Adalet Bakanının müsaadesine bağlıdır (TCK m. 299/3).
Cumhurbaşkanına Hakaret Hatası Nitelikli Hali Cezası
Cumhurbaşkanına hakaret kabahatinin alenen işlenmesi halinde, verilecek ceza altıda biri oranında artırılır (TCK m. 299/2). Örneğin, toplumsal medya üzerinden, bir televizyon programında yahut bir caddede bağırarak hakaret etmek hatanın aleni bir biçimde işlenmesi manasına gelir.
Aleniyetin gerçekleşmesi için olay yerinde oburlarının bulunması kâfi değildir. Hakaret konusu kelam yahut davranışın belirlenemeyen sayıda kişi tarafınca görülme, duyulma ve algılanabilme mümkünlüğünün bulunması halinde aleniyet gerçekleşmiş olur. Hakaret hatasında aleniyetin gerçekleşmesi için rastgele bir sınırlama olmaksızın herkese açık olan yerlerde işlenmesi koşuldur.
Cumhurbaşkanına Hakaret Cürmü İndirim Halleri
Cumhurbaşkanına hakaret hatasında cezayı azaltan bir indirim haline yer verilmemiştir. Lakin şartların gerçekleşmesi halinde genel kararlarda düzenlenen indirim niçinleri uygulanabilir.
CUMHURBAŞKANINA HAKARET HATASININ ÖZEL GÖRÜNÜŞLERİ
Teşebbüs
Cumhurbaşkanına Hakaret cürmü, pek istisnai formlarda de olsa teşebbüse elverişli bir cürümdür. Örneğine çoğunlukla rastlanmamakla birlikte, birine hakaret etmek için mektup yazıldığında ve o mektup muhataba ulaşmadan fiilden vazgeçildiğinde hakaret hatasına teşebbüs edilmesi durumu gerçekleşecektir. Diğer bir deyişle, mektup aracılığı ile hakaret hatasına teşebbüs kelam konusu olabilecektir.
İştirak
Cumhurbaşkanına hakaret hatası iştirak bakımından rastgele bir özellik taşımaz ve iştirakin her hali gerçekleşebilir. Bu hatadaki tipik fiili birlikte gerçekleştirenlerin her biri TCK m. 37/1 uyarınca müşterek fail olarak sorumludur. Birebir biçimde bir oburunu araç olarak kullanmak suretiyle Cumhurbaşkanına hakaret hatasının işlenmesi halinde TCK m. 37/2 uyarınca dolaylı fail olarak sorumluluk kelam konusudur veyahut bir kimseyi Cumhurbaşkanına hakaret cürmünü işlemeye azmettirerek yasanın öngördüğü hatası işleten kişi, azmettirmeden (TCK m. 38) yahut Cumhurbaşkanına hakaret kabahatini işleyen kimseye yardımda bulunan kişi, bu hatanın işlenmesine yardım eden olarak (TCK m. 39) şerik sıfatıyla sorumludur.
İçtimaı
İçtima bakımından burada incelenmesi gereken konu, zincirleme kabahattir. Çünkü bu kabahat TCK m. 43/1 bağlamında zincirleme hata formunda de işlenebilir. Failin farklı vakit içinderda işleyeceği birden çok hakaret hareketinin hata oldukçaluğuna niye olacağı düşünülmeli ve bir kabahat sürece sonucu bulunuyorsa TCK m. 43/1 uyarınca zincirleme hata kararları uygulanmalıdır. Aksi takdirde hareket sayısı kadar hatanın varlığı kabul edilmelidir.
CUMHURBAŞKANINA HAKARET HATASI İSİMLİ PARA CEZASINA ÇEVİRME, ERTELEME VE KARARIN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KARARI
Cumhurbaşkanına Hakaret Cürmü İsimli Para Cezasına Çevirme
İsimli para cezası, işlenen bir suça karşılık mahpus cezasıyla birlikte yahut tek başına uygulanabilen bir yaptırım cinsidir. Cumhurbaşkanına hakaret hatası niçiniyle ceza mahkemesi tarafınca hükmedilen mahpus cezası, muhakkak şartlarda isimli para cezasına çevrilebilir.
İsimli para cezası şayet kararın açıklanmasının geriye bırakılmasına karar verilmişse ödenmez. 5 yıl boyunca ertelenir. 5 yılının sonunda dava düşürülür.
Cumhurbaşkanına Hakaret Cürmü Erteleme
Ceza ertelenmesi, mahkeme tarafınca belirlenen cezanın cezaevinde infaz edilmesinden kaideli olarak vazgeçilmesidir. Erteleme, TCK m. 51/1’de; “İşlediği kabahatten dolayı iki yıl yahut daha az mühletle mahpus cezasına mahkûm edilen kişinin cezası ertelenebilir. Bu mühletin üst sonu, fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış yahut altmışbeş yaşını bitirmiş olan şahıslar bakımından üç yıldır” halinde düzenlenmiştir. Erteleme sonuç ceza (hükmolunan ceza) üzerinden yapılacaktır. Cumhurbaşkanına hakaret kabahati niçiniyle hükmedilen mahpus cezasının ertelenmesi de mümkündür.
Cumhurbaşkanına Hakaret Cürmü Kararın Açıklanmasının Geri Bırakılması sonucu
Kararın Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB), sanık hakkında hükmolunan cezanın muhakkak bir kontrol mühleti içerisinde sonuç doğurmaması, kontrol mühleti içerisinde belirli şartlar yerine getirildiğinde ceza sonucunın hiç bir sonuç doğurmayacak biçimde ortadan kaldırılması ve davanın düşmesine niçiniyet veren bir ceza muhakemesi kurumudur. Cürmün cezasının 2 yıl yahut altında belirlendiği hallerde HAGB sonucu mümkündür. Cumhurbaşkanına hakaret cürmü niçiniyle hükmedilen mahpus cezası hakkında kararın açıklanmasının geri bırakılması sonucu verilebilir.
CUMHURBAŞKANINA HAKARET CÜRMÜ SORUŞTURMA KOVUŞTURMA ETABI
Soruşturma Basamağı
Şikayet, TCK m. 73’te; “Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olan cürüm hakkında yetkili kimse altı ay ortasında şikayette bulunmadığı takdirde soruşturma ve kovuşturma yapılamaz” halinde düzenlenmiştir. Bir kabahatin soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olabilmesi için kanunda bu durumun açıkça belirtilmesi gerekir. Cumhurbaşkanına hakaret kabahatinin düzenlendiği kanun unsurunda, bu hatanın soruşturulması ve kovuşturulmasının şikayete bağlı olduğu belirtilmediği için şikayet gerekmeyecek, soruşturma ve kovuşturma makamları tarafınca re’sen takip edilecektir.
Cumhuriyet savcılığı soruşturmayı müsaade almadan kendisi yapabilir; ancak kabahat niçiniyle kovuşturma yapılabilmesi Adalet Bakanının müsaadesine bağlı bulunmaktadır. Kovuşturma kuralı olan müsaade alınmadan dava açılamaz.
Yani savcılık soruşturmayı müsaade almadan kendisi yapabilir. Ancak cürüm niçiniyle kovuşturma yapılabilmesi için Adalet Bakanlığının müsaadesi gerekir. Müsaade alınmadıkça dava açılamaz.
Cumhuriyet başsavcılığı, aksiyonun Cumhurbaşkanına hakaret niteliğinde olup olmadığına ve failin bu aksiyonu işleyip işlemediğine ait delilleri toplamalı, kâfi kuşku sebebi bulunmuyorsa kovuşturmaya yer olmadığına karar vermelidir. Toplanan kanıtların dava açılması için gerekli ve kâfi olduğu anlaşılıyorsa, evrak Adalet Bakanlığına gönderilerek kovuşturma müsaadesi istenmelidir.
Kovuşturma Basamağı
Soruşturma etabının iddianame düzenlenip kamu davası açılarak tamamlanmasının ardından artık bir ceza davasının varlığından bahsedilir ve kovuşturma basamağına geçilmiş demektir. Öteki bir deyişle, kovuşturma evresi, iddianamenin kabul edilmesi yahut kabul edilmiş sayılması ile başlar. Kovuşturmanın ortasında farklı evrelerden bahsedilebilir; duruşma hazırlığı, duruşma, karar ve kanun yolu bu evrelerdendir. Soruşturmanın tamamlanması daha sonrasında Cumhurbaşkanına hakaret cürmüne ait kovuşturma kademesi gerçekleştirilecek ve kovuşturma kademesinin sonunda faile verilecek sonuç ceza belirlenecektir.
CUMHURBAŞKANINA HAKARET KABAHATİ GÖZALTI VE TUTUKLULUK HALİ
Gözaltı
Gözaltı hali, CMK’nın 91. hususunda düzenlenmiştir. Yordama uygun olarak (CMK m. 90) yakalanan kişi, Cumhuriyet Savcılığınca bırakılmazsa, soruşturmanın tamamlanması için gözaltına alınmasına karar verilebilir. Gözaltı mühleti, yakalama yerine en yakın hakim yahut mahkemeye gönderilmesi için zarurî mühlet hariç, yakalama anından itibaren yirmidört saati geçemez. Yakalama yerine en yakın hakim yahut mahkemeye gönderilme için mecburî mühlet oniki saatten çok olamaz. bu biçimde gözaltı mühleti toplam 36 saati geçemez.
Gözaltına alma, bu önlemin soruşturma tarafından mecburî bulunmasına ve kişinin bir cürmü işlediği kuşkusunu gösteren somut kanıtların varlığına bağlıdır.
Toplu olarak işlenen hatalarda, kanıtların toplanmasındaki kuvvetlik yahut kuşkulu sayısının oldukçaluğu niçiniyle; Cumhuriyet savcısı gözaltı müddetinin, her keresinde bir günü geçmemek üzere, üç gün müddetle uzatılmasına yazılı olarak buyruk verebilir. Gözaltı müddetinin uzatılması buyruğu gözaltına alınana derhal bildiri edilir.
Ceza Muhakemesi Kanunu’nda yer alan bu düzenlemelere göre Cumhurbaşkanına hakaret kabahati açısından Cumhuriyet Savcısı’nın gözaltı sonucu vermesiyle gözaltı halinin gerçekleşmesi mümkündür.
Tutukluluk Hali
Cumhurbaşkanına hakaret cürmü kapsamında tutukluluk müddeti CMK 102. Hususu uyarınca en çok 1 yıldır. Mecburî hallerde bu müddet 6 ay uzatılabilir. Bu müddete istinaf süreci dahil değildir.
Tutuklama, muhafaza önlemlerinin en ağırıdır; çünkü kişi, kısıtlı bir müddetyle de olsa hakkında bir kesin karar bulunmadan özgürlüğünden yoksun bırakılmaktadır. Tutuklama, CMK m. 100 ve devamında yer alan kararlarda düzenlenmiştir. Tutuklama sonucunı, yalnızca hakim verebilir; savcının yahut kolluk amirinin tutuklama sonucu vermesi hiç bir biçimde mümkün değildir. Muhakemenin yürütülmesinde temel olan sanığın/şüphelinin tutuksuz olmasıdır; tutuklama ise her vakit bir istisna niteliğindedir. Tutuklama müdafaa önleminin zarurî tutulduğu bir hal bulunmamaktadır. hadisede muhakeme kuralı var ise, tutuklama sonucu verebilmek için bunun gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Tutuklamanın somut şartları bulunmaktadır.
Bu şartlar;
güçlü hata kuşkusu bulunmalıdır.
Bir tutuklama sebebi bulunmalıdır.
Tutuklama, somut hadisede orantılı bir önlem olmalıdır.
Yalnızca isimli para cezasını gerektiren hatalarda yahut beden dokunulmazlığına karşı taammüden işlenenler hariç olmak üzere mahpus cezasının üst sonu iki yıldan fazla olmayan kabahatlerde tutuklama sonucu verilemez. Bu cürümle ilgili tutukluluk mühleti, CMK m. 102/1 uyarınca en çok bir yıldır. Mecburî hallerde altı ay daha uzatılabilir. Bu mühlete kanun yolunda geçen mühlet dahil değildir.
Uygulamada Cumhurbaşkanına hakaret hatasında tutuklama sonucu verilebildiği görülmektedir; lakin bu kabahatin katalog hatalara girmemesi niçiniyle, tutukluluk kararlarının tartışmalı olduğu ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına karşıtlık taşıdığı biçiminde tenkitler yapılmaktadır.
Gazeteci Sedef Kabaş, Tele-1 kanalında Lider Recep Tayyip Erdoğan ve Cumhurbaşkanlığı makamına fazlaca ağır hakaretlerde bulundu. Gazeteci Uğur Dündar ve CHP’li vekiller Engin Özkoç ile Aykut Erdoğdu, Kabaş’ın hakaretlerine müdahale etmezken program devam etti.
Kabaş’ın hakaret içerikli kelamlarına reaksiyon yağarken, RTÜK program için inceleme başlattı. Sedef Kabaş’ın Lider Recep Tayyip Erdoğan’ı amaç alan küstah kelamları daha sonrası İstanbul Anadolu Cumhuriyet Başsavcılığı’nca soruşturma da başlatıldı. Kabaş, dün gece saatlerinde gözaltına alındı ve sevk edildiği nöbetçi hakimlikçe tutuklandı. Kabaş’ın Cumhurbaşkanlığı makamı ve seçilmiş Cumhurbaşkanına yönelik hakaretinin türel karşılığı da merak konusu oldu.
Kabaş’ın işlediği cürmün 1 yıldan 4 yıla kadar mahpus ile cezalandırılabileceği, kasıt durumuna bakılırsa bu cezanın 6’da 1 oranında da artırılabileceği söz ediliyor.
Cumhurbaşkanına Hakaret Cürmü ile ilgili tüm ayrıntılar;
Cumhurbaşkanına hakaret cürmü Türk Ceza Kanunu’nun Özel Kararlar kitabının Dördüncü Kısmının “Devletin Egemenlik Alametlerine ve Organlarının Saygınlığına Karşı Suçlar” başlıklı üçüncü kısmında düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanına hakaret cürmü, hakaret kabahatini düzenleyen genel kararlardan farklı olarak TCK 299’da özel bir unsur biçiminde düzenlenmiştir.
Bu makalemizde, Kadim Hukuk ve Danışmanlık olarak sizlere TCK m. 299’da düzenlenen, Cumhurbaşkanına hakaret hatasını, Cumhurbaşkanına hakaret hatasının özelliklerini, ögelerini, cezasını, Cumhurbaşkanına hakaret hatasında vazifeli mahkemeyi, zamanaşımını, uzlaşmayı, şikayet mühletini, Cumhurbaşkanına hakaret hatasında isimli para cezası, erteleme ve kararın açıklanmasının geriye bırakılması konularını açıklayacağız.
Cumhurbaşkanına hakaret kabahati sebebiyle kovuşturma yapılması Adalet Bakanlığı’nın müsaadesine tabidir. Adalet Bakanlığından müsaade alınmadıkça kovuşturma yapılamaz.
CUMHURBAŞKANINA HAKARET KABAHATİ NEDİR?
Cumhurbaşkanının devleti temsil etmesi ve Anayasada belirtilen vazife ve yetkileri göz önüne alınarak onun kişiliğine yöneltilen hareketin bir bakıma devlet kuvvetleri aleyhine cürümlerden sayılması gerektiği kanısından hareketle TCK m. 299 kaleme alınmış ve Cumhurbaşkanına hakaret TCK m. 125’daki hakaret kabahatine ait genel düzenlemelerden farklı tutularak bağımsız bir hata haline getirilmiştir.
Anayasanın 104. hususu uyarınca Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Bu sıfatla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder. Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının tertipli ve uyumlu çalışmasını gözetir. Cumhurbaşkanının bu özel pozisyonu niçiniyle kişiliğine yapılan hakaretin hem de temsil ettiği makama da yönelik olduğu niyeti ile hakaret kabahati ile ilgili olarak bu özel düzenleme yapılmıştır.
Kanun koyucu, Cumhurbaşkanına hakaret cürmü niçiniyle kovuşturma yapılmasını Adalet Bakanlığı’nın müsaadesine bağlamıştır.
Cumhurbaşkanına hakaret hatası ve cezası “Devletin Egemenlik Alametlerine ve Organlarının Saygınlığına Karşı Suçlar” kısmında TCK m. 299’da düzenlenmiştir.
– Cumhurbaşkanına hakaret eden kişi, bir yıldan dört yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.
– Cürmün alenen işlenmesi halinde, verilecek ceza altıda biri oranında artırılır.
– Bu kabahatten dolayı kovuşturma yapılması, Adalet Bakanının müsaadesine bağlıdır.” halindedir.
CUMHURBAŞKANINA HAKARET KABAHATİ KURALLARI NELERDİR?
Cumhurbaşkanına hakaret cürmünün kuralları şöyle tabir edilebilir:
Bu hatayla korunan hukuksal fayda, Devleti temsil eden Cumhurbaşkanlığı makamının saygınlığıdır. Fail, rastgele bir kişi olabilir. Cumhurbaşkanı ve temsil ettiği makam kabahatin mağduru sayılmalıdır. Fiil, Cumhurbaşkanına hakaret edilmesi suretiyle işlenmektedir. Cumhurbaşkanına hakaret kabahati sadece taammüden işlenir, taksirle işlenemez.
CUMHURBAŞKANINA HAKARET CÜRMÜNÜN ÖGELERİ
Fail
Cumhurbaşkanına hakaret kabahatinin faili rastgele bir kimse olabilir. TCK m. 299’da kabahatin faili olmak bakımından rastgele bir özellik aranmamıştır. Failin kamu bakılırsavlisi olması mümkünse de, bu durum kabahatin niteliği yahut cezalandırma istikametinden bir farklılığa niye olmamaktadır.
Mağdur
Kabahat direkt doğruya kişiliği üzerinde işleniyor bulunması niçiniyle cürmün mağduru Cumhurbaşkanıdır. Cumhurbaşkanı ve temsil ettiği makam kabahatin mağduru sayılmalıdır.
Cumhurbaşkanlığın şahsı amaç alınmalıdır. Öbür türlü 125. hususta bulunan kamu nazaranvlisine hakaret kabahati yahut olağan hakaret kabahati gündeme gelecektir.
Cürmün Hukuksal Konusu
Hata teşkil eden her hareketin bir konusu vardır ve hatanın türel konusu denilince bundan tipik hareketin üzerinde icra edildiği kişi yahut şey anlaşılmaktadır.
Cumhurbaşkanına hakaret kabahati, şahıslara ve erdeme karşı kabahatler içerisinde değil “Devletin Egemenlik Alametlerine ve Organlarının Saygınlığına Karşı Suçlar” kısmında düzenlenerek Devleti temsil eden Cumhurbaşkanlığı makamının saygınlığının korunması amaçlanmıştır. Devlete karşı işlenen cürümlerden bir kısmının gerçek mağduru, makamı temsil eden gerçek kişi olmakla bir arada, devlete dair hukuksal faydanın korunması, kişinin faydasına nazaran daha üstün tutulmuştur. Hakaret cürmü direkt doğruya Cumhurbaşkanı olan bireye karşı işlenmekte ise de, cürümle korunan ve bu sebeple ihlal edilen türel paha devletin siyasal iktidar yapısıdır.
Burada korunan hukuksal fayda, Devleti temsil eden Cumhurbaşkanlığı makamının saygınlığıdır.
Fiil
Fiil, Cumhurbaşkanına hakaret edilmesi suretiyle işlenmektedir. Bu niçinle bu fiilin Cumhurbaşkanlığı başlamış ve devam eden bir kişi hakkında işlenmiş olması gerekir. Cumhurbaşkanlığı sıfatının seçimle değil and içmeyle başlayacağı Yargıtay tarafınca kabul edilmektedir. And içme anına kadar eski Cumhurbaşkanı bakılırsavine devam edecektir.
Öteki taraftan, bakılırsavde ve sağ olan bir şahsa yapılan hakaret m. 299 kapsamında cezalandırılır. Bu niçinle, Cumhurbaşkanlığı bakılırsaviyle ilgili olsa dahi, hata tarihinde ölmüş bir şahsa yapılan hakaret bu cürmü değil, ölenin anısına hakaret (m. 130) hatasını oluşturur. Cumhurbaşkanlığı vazifesi sona eren bir şahsa yapılan hakaret de bu cürmü değil, 125. Unsurdaki genel hakaret hatasına beden verecektir.
Bu cürüm hür hareketli kabahat olup, kelamlar, imalı müzikler, yazı, çizim, fotoğraf, nefreti gösteren hareketler ve bunun üzere davranışlarla işlenebilir. Ayrıyeten bu kabahatin, telefonla, mektupla, basın yayın araçları yahut medya yoluyla, öteki irtibat araçlarıyla gerçekleştirilmesi de imkanlıdır.
Hakaret kavramı unsurda tanımlanmamıştır. Bu mevzuda hakaret kabahatinin ceza hukukundaki manası temel alınmalıdır. Ceza Kanununda (m.125) hakaret, “bir bireye onur, gurur ve saygınlığını rencide edebilecek biçimde bir fiil yahut olgu isnat etmek yahut sövmek suretiyle; onur, erdem ve saygınlığına saldırılması” biçiminde tanımlanmaktadır.
Genel hakaret cürmü, mağdurun yokluğunda işlendiğinde cürmün beden bulabilmesi için hakaret edenin kelam ve davranışlarının en az 3 kişi tarafınca öğrenilmesi gerekir. Genel hakaret hatasında hakaret edilen ortamda mağdurun olmadığı hallerde, TCK m. 125 hakaret teşkil eden fiilin 3 şahısla ihtilat halinde işlenmesi kaidesini aramaktadır. Kelam konusu üç şahsa hakaret edenin kendisi dahil değildir. Üç kişinin tıpkı yerde olması kaide değildir, değerli olan üç kişinin hakareti öğrenmesidir.
Cumhurbaşkanına hakaret cürmü, ekseriyetle Cumhurbaşkanının gıyabında (yokluğunda) işlenmektedir. Fakat, kabahatin gıyapta işlenmesi halinde yalnızca bir kişinin hakareti duyması kafidir. Genel hakaret hatasında olduğu üzere 3 kişinin hakareti öğrenmesi kuralı, bu cürümde aranmamaktadır. Cumhurbaşkanına hakaret fiilinin yüze karşı ya da yoklukta işlenmesi içinde fark yoktur.
Manevi Öge
Cumhurbaşkanına hakaret cürmü lakin taammüden işlenebilir. Diğer bir deyişle cürmün manevi ögesi genel kasttır. Burada mağdurun sıfatı bilinerek hareket edilmelidir. Failin saikinin siyasi olması kural olmadığı üzere, Cumhurbaşkanlığı sıfat yahut göreviyle ilgili bir saike de gerek yoktur. Saik yahut niyet aranmadığından, cürmün özel kastla işlenmesi aranmaz.
Bu hatanın oluşumu için “Onun toplumsal bedeli konusunda kendisinin yahut toplumun fikir yahut hisleri sarsıcı fiil yahut sıfatlar isnat yahut izafe edilmelidir. Ne tıp hareketlerin erdem ve prestiji ihlal edici olduğu, toplumda hakim olan ortalama düşünüş ve anlayışa bakılırsa belirlenmelidir, bunun tayininde ölçü bireyin özel hassaslığı değildir. Bu prestijle sıradan bir saygısızlık hakaret ve sövme olarak nitelendirilemez”. Bir hareketin hukuk tertibi tarafınca cezalandırılması lakin hukuka tersliği ortadan kaldıran bir sebebin bulunmamasına bağlıdır. Tabir hürriyeti, basın özgürlüğü üzere bir hakkın kullanımına dair hukuka uygunluk niçinleri mevcut ise, hukuk sistemi tarafınca kişi cezalandırılmayacaktır; lakin, tenkit hak ve nazaranvi berbata kullanılmamalı, yazıda küçültücü, incitici, abartılı kelamlardan kaçınılmalıdır. Aksi takdirde haber verme ve tenkit hakkından kelam edilmeyecek, aksiyon hukuka muhalif olacaktır.
İftira, küfür, onur, erdem ve saygınlığı zedeleyici kelam ve beyanlar, müstehcen içerikli kelam, yazı, fotoğraf ve açıklamalar, savaş kışkırtıcılığı, hukuk tertibini cebir yoluyla değiştirmeye yönelen, nefret, ayrımcılık, düşmanlık ve şiddet yaratmaya yönelik bulunan tabirler niyet özgürlüğü kapsamında değerlendirilmemekte; kabahat sayılmak suretiyle ceza yaptırımlarına bağlanmaktadır. Bu doğrultuda Cumhurbaşkanına hakaret de 5237 sayılı TCK m. 299’ da yaptırıma bağlanmıştır. Cürmün koruduğu türel fayda ise üstte tabir edildiği üzere Cumhurbaşkanının gurur ve saygınlığıdır.
CUMHURBAŞKANINA HAKARET KABAHATİ CEZASI
Cumhurbaşkanına Hakaret Cürmü Temel Hali Cezası
TCK m. 299/1’de düzenlenen Cumhurbaşkanına hakaret hatasının temel biçiminin cezası, bir yıldan dört yıla kadar mahpus cezası olup, hakim somut olayın özelliklerine ve hatanın işleniş biçimine göre TCK’nun 61. hususunda öngörülen konuları da göz önünde bulundurarak alt ve üst hudut içinde temel cezayı belirleyip uygulayacaktır.
Bu kabahatten dolayı kovuşturma yapılması, Adalet Bakanının müsaadesine bağlıdır (TCK m. 299/3).
Cumhurbaşkanına Hakaret Hatası Nitelikli Hali Cezası
Cumhurbaşkanına hakaret kabahatinin alenen işlenmesi halinde, verilecek ceza altıda biri oranında artırılır (TCK m. 299/2). Örneğin, toplumsal medya üzerinden, bir televizyon programında yahut bir caddede bağırarak hakaret etmek hatanın aleni bir biçimde işlenmesi manasına gelir.
Aleniyetin gerçekleşmesi için olay yerinde oburlarının bulunması kâfi değildir. Hakaret konusu kelam yahut davranışın belirlenemeyen sayıda kişi tarafınca görülme, duyulma ve algılanabilme mümkünlüğünün bulunması halinde aleniyet gerçekleşmiş olur. Hakaret hatasında aleniyetin gerçekleşmesi için rastgele bir sınırlama olmaksızın herkese açık olan yerlerde işlenmesi koşuldur.
Cumhurbaşkanına Hakaret Cürmü İndirim Halleri
Cumhurbaşkanına hakaret hatasında cezayı azaltan bir indirim haline yer verilmemiştir. Lakin şartların gerçekleşmesi halinde genel kararlarda düzenlenen indirim niçinleri uygulanabilir.
CUMHURBAŞKANINA HAKARET HATASININ ÖZEL GÖRÜNÜŞLERİ
Teşebbüs
Cumhurbaşkanına Hakaret cürmü, pek istisnai formlarda de olsa teşebbüse elverişli bir cürümdür. Örneğine çoğunlukla rastlanmamakla birlikte, birine hakaret etmek için mektup yazıldığında ve o mektup muhataba ulaşmadan fiilden vazgeçildiğinde hakaret hatasına teşebbüs edilmesi durumu gerçekleşecektir. Diğer bir deyişle, mektup aracılığı ile hakaret hatasına teşebbüs kelam konusu olabilecektir.
İştirak
Cumhurbaşkanına hakaret hatası iştirak bakımından rastgele bir özellik taşımaz ve iştirakin her hali gerçekleşebilir. Bu hatadaki tipik fiili birlikte gerçekleştirenlerin her biri TCK m. 37/1 uyarınca müşterek fail olarak sorumludur. Birebir biçimde bir oburunu araç olarak kullanmak suretiyle Cumhurbaşkanına hakaret hatasının işlenmesi halinde TCK m. 37/2 uyarınca dolaylı fail olarak sorumluluk kelam konusudur veyahut bir kimseyi Cumhurbaşkanına hakaret cürmünü işlemeye azmettirerek yasanın öngördüğü hatası işleten kişi, azmettirmeden (TCK m. 38) yahut Cumhurbaşkanına hakaret kabahatini işleyen kimseye yardımda bulunan kişi, bu hatanın işlenmesine yardım eden olarak (TCK m. 39) şerik sıfatıyla sorumludur.
İçtimaı
İçtima bakımından burada incelenmesi gereken konu, zincirleme kabahattir. Çünkü bu kabahat TCK m. 43/1 bağlamında zincirleme hata formunda de işlenebilir. Failin farklı vakit içinderda işleyeceği birden çok hakaret hareketinin hata oldukçaluğuna niye olacağı düşünülmeli ve bir kabahat sürece sonucu bulunuyorsa TCK m. 43/1 uyarınca zincirleme hata kararları uygulanmalıdır. Aksi takdirde hareket sayısı kadar hatanın varlığı kabul edilmelidir.
CUMHURBAŞKANINA HAKARET HATASI İSİMLİ PARA CEZASINA ÇEVİRME, ERTELEME VE KARARIN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KARARI
Cumhurbaşkanına Hakaret Cürmü İsimli Para Cezasına Çevirme
İsimli para cezası, işlenen bir suça karşılık mahpus cezasıyla birlikte yahut tek başına uygulanabilen bir yaptırım cinsidir. Cumhurbaşkanına hakaret hatası niçiniyle ceza mahkemesi tarafınca hükmedilen mahpus cezası, muhakkak şartlarda isimli para cezasına çevrilebilir.
İsimli para cezası şayet kararın açıklanmasının geriye bırakılmasına karar verilmişse ödenmez. 5 yıl boyunca ertelenir. 5 yılının sonunda dava düşürülür.
Cumhurbaşkanına Hakaret Cürmü Erteleme
Ceza ertelenmesi, mahkeme tarafınca belirlenen cezanın cezaevinde infaz edilmesinden kaideli olarak vazgeçilmesidir. Erteleme, TCK m. 51/1’de; “İşlediği kabahatten dolayı iki yıl yahut daha az mühletle mahpus cezasına mahkûm edilen kişinin cezası ertelenebilir. Bu mühletin üst sonu, fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış yahut altmışbeş yaşını bitirmiş olan şahıslar bakımından üç yıldır” halinde düzenlenmiştir. Erteleme sonuç ceza (hükmolunan ceza) üzerinden yapılacaktır. Cumhurbaşkanına hakaret kabahati niçiniyle hükmedilen mahpus cezasının ertelenmesi de mümkündür.
Cumhurbaşkanına Hakaret Cürmü Kararın Açıklanmasının Geri Bırakılması sonucu
Kararın Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB), sanık hakkında hükmolunan cezanın muhakkak bir kontrol mühleti içerisinde sonuç doğurmaması, kontrol mühleti içerisinde belirli şartlar yerine getirildiğinde ceza sonucunın hiç bir sonuç doğurmayacak biçimde ortadan kaldırılması ve davanın düşmesine niçiniyet veren bir ceza muhakemesi kurumudur. Cürmün cezasının 2 yıl yahut altında belirlendiği hallerde HAGB sonucu mümkündür. Cumhurbaşkanına hakaret cürmü niçiniyle hükmedilen mahpus cezası hakkında kararın açıklanmasının geri bırakılması sonucu verilebilir.
CUMHURBAŞKANINA HAKARET CÜRMÜ SORUŞTURMA KOVUŞTURMA ETABI
Soruşturma Basamağı
Şikayet, TCK m. 73’te; “Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olan cürüm hakkında yetkili kimse altı ay ortasında şikayette bulunmadığı takdirde soruşturma ve kovuşturma yapılamaz” halinde düzenlenmiştir. Bir kabahatin soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olabilmesi için kanunda bu durumun açıkça belirtilmesi gerekir. Cumhurbaşkanına hakaret kabahatinin düzenlendiği kanun unsurunda, bu hatanın soruşturulması ve kovuşturulmasının şikayete bağlı olduğu belirtilmediği için şikayet gerekmeyecek, soruşturma ve kovuşturma makamları tarafınca re’sen takip edilecektir.
Cumhuriyet savcılığı soruşturmayı müsaade almadan kendisi yapabilir; ancak kabahat niçiniyle kovuşturma yapılabilmesi Adalet Bakanının müsaadesine bağlı bulunmaktadır. Kovuşturma kuralı olan müsaade alınmadan dava açılamaz.
Yani savcılık soruşturmayı müsaade almadan kendisi yapabilir. Ancak cürüm niçiniyle kovuşturma yapılabilmesi için Adalet Bakanlığının müsaadesi gerekir. Müsaade alınmadıkça dava açılamaz.
Cumhuriyet başsavcılığı, aksiyonun Cumhurbaşkanına hakaret niteliğinde olup olmadığına ve failin bu aksiyonu işleyip işlemediğine ait delilleri toplamalı, kâfi kuşku sebebi bulunmuyorsa kovuşturmaya yer olmadığına karar vermelidir. Toplanan kanıtların dava açılması için gerekli ve kâfi olduğu anlaşılıyorsa, evrak Adalet Bakanlığına gönderilerek kovuşturma müsaadesi istenmelidir.
Kovuşturma Basamağı
Soruşturma etabının iddianame düzenlenip kamu davası açılarak tamamlanmasının ardından artık bir ceza davasının varlığından bahsedilir ve kovuşturma basamağına geçilmiş demektir. Öteki bir deyişle, kovuşturma evresi, iddianamenin kabul edilmesi yahut kabul edilmiş sayılması ile başlar. Kovuşturmanın ortasında farklı evrelerden bahsedilebilir; duruşma hazırlığı, duruşma, karar ve kanun yolu bu evrelerdendir. Soruşturmanın tamamlanması daha sonrasında Cumhurbaşkanına hakaret cürmüne ait kovuşturma kademesi gerçekleştirilecek ve kovuşturma kademesinin sonunda faile verilecek sonuç ceza belirlenecektir.
CUMHURBAŞKANINA HAKARET KABAHATİ GÖZALTI VE TUTUKLULUK HALİ
Gözaltı
Gözaltı hali, CMK’nın 91. hususunda düzenlenmiştir. Yordama uygun olarak (CMK m. 90) yakalanan kişi, Cumhuriyet Savcılığınca bırakılmazsa, soruşturmanın tamamlanması için gözaltına alınmasına karar verilebilir. Gözaltı mühleti, yakalama yerine en yakın hakim yahut mahkemeye gönderilmesi için zarurî mühlet hariç, yakalama anından itibaren yirmidört saati geçemez. Yakalama yerine en yakın hakim yahut mahkemeye gönderilme için mecburî mühlet oniki saatten çok olamaz. bu biçimde gözaltı mühleti toplam 36 saati geçemez.
Gözaltına alma, bu önlemin soruşturma tarafından mecburî bulunmasına ve kişinin bir cürmü işlediği kuşkusunu gösteren somut kanıtların varlığına bağlıdır.
Toplu olarak işlenen hatalarda, kanıtların toplanmasındaki kuvvetlik yahut kuşkulu sayısının oldukçaluğu niçiniyle; Cumhuriyet savcısı gözaltı müddetinin, her keresinde bir günü geçmemek üzere, üç gün müddetle uzatılmasına yazılı olarak buyruk verebilir. Gözaltı müddetinin uzatılması buyruğu gözaltına alınana derhal bildiri edilir.
Ceza Muhakemesi Kanunu’nda yer alan bu düzenlemelere göre Cumhurbaşkanına hakaret kabahati açısından Cumhuriyet Savcısı’nın gözaltı sonucu vermesiyle gözaltı halinin gerçekleşmesi mümkündür.
Tutukluluk Hali
Cumhurbaşkanına hakaret cürmü kapsamında tutukluluk müddeti CMK 102. Hususu uyarınca en çok 1 yıldır. Mecburî hallerde bu müddet 6 ay uzatılabilir. Bu müddete istinaf süreci dahil değildir.
Tutuklama, muhafaza önlemlerinin en ağırıdır; çünkü kişi, kısıtlı bir müddetyle de olsa hakkında bir kesin karar bulunmadan özgürlüğünden yoksun bırakılmaktadır. Tutuklama, CMK m. 100 ve devamında yer alan kararlarda düzenlenmiştir. Tutuklama sonucunı, yalnızca hakim verebilir; savcının yahut kolluk amirinin tutuklama sonucu vermesi hiç bir biçimde mümkün değildir. Muhakemenin yürütülmesinde temel olan sanığın/şüphelinin tutuksuz olmasıdır; tutuklama ise her vakit bir istisna niteliğindedir. Tutuklama müdafaa önleminin zarurî tutulduğu bir hal bulunmamaktadır. hadisede muhakeme kuralı var ise, tutuklama sonucu verebilmek için bunun gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Tutuklamanın somut şartları bulunmaktadır.
Bu şartlar;
güçlü hata kuşkusu bulunmalıdır.
Bir tutuklama sebebi bulunmalıdır.
Tutuklama, somut hadisede orantılı bir önlem olmalıdır.
Yalnızca isimli para cezasını gerektiren hatalarda yahut beden dokunulmazlığına karşı taammüden işlenenler hariç olmak üzere mahpus cezasının üst sonu iki yıldan fazla olmayan kabahatlerde tutuklama sonucu verilemez. Bu cürümle ilgili tutukluluk mühleti, CMK m. 102/1 uyarınca en çok bir yıldır. Mecburî hallerde altı ay daha uzatılabilir. Bu mühlete kanun yolunda geçen mühlet dahil değildir.
Uygulamada Cumhurbaşkanına hakaret hatasında tutuklama sonucu verilebildiği görülmektedir; lakin bu kabahatin katalog hatalara girmemesi niçiniyle, tutukluluk kararlarının tartışmalı olduğu ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına karşıtlık taşıdığı biçiminde tenkitler yapılmaktadır.