‘BAE’nin Türkiye’den SİHA satın almak istemesi sürpriz olmayacak’
Doç. Dr. Veysel Kurt, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, 14-15 Şubat’ta Birleşik Arap Emirlikleri’ne (BAE) gerçekleştireceği ziyaretin niçinleri ve muhtemel sonuçlarını, AA Tahlil Masası için kıymetlendirdi.
Son senelerda Körfez ülkelerinin kendi ortalarındaki bağlarda yaşanan onarım ve Türkiye-Mısır, Türkiye-İsrail ve Türkiye-BAE münasebetlerinde yaşanan gözle görülür diplomatik hareketlenmeler çok dikkat cazibeli. Bu diplomasi trafiğine bakan biroldukca yorumcu birebir sorunun peşine düşüyor: Ne oldu da tansiyon yaşayan ülkeler içinde diplomasi hızlandı ve birfazlaca ülke bir daha yakınlaşma sürecine girdi?
Türkiye-BAE bağlantılarının bir daha yakınlaşmaya gerçek evrilmesi hayli öznel şartlara bağlanıyor. Bilhassa mevcut konjonktürde Türkiye’nin yaşadığı ekonomik zorluklar merkeze alınarak biroldukca yorum yapılıyor. İki ülke ilgilerinde yaşanan değişimde ekonomik boyut her iki ülke için de olağan olarak değerli, fakat yumuşamanın ana sebebi değil.
MİLLETLERARASI SİYASET BÖLGE SİYASETİNİ ETKİLEDİ
Açıkça tabir etmek gerekirse geçmiş devirde bölgesel güçler içinde yaşanan tansiyonu de mevcut müzakere trafiğini de memleketler arası siyasetin düzleminden bağımsız okumak mümkün değil. 2011 yılından itibaren bölgesel düzlemde ortaya çıkan değişimi biroldukça bölge ülkesi kendi açısından yorumladı. Örneğin, Türkiye ile Katar bölgesel değişim konusunda emsal bir perspektife sahip oldukları için ikili bağları de süratlice derinleşti. Fakat Suudi Arabistan ve BAE kelam konusu değişimi potansiyel bir tehdit kaynağı olarak gördükleri için Türkiye ve Katar’dan ayrıştılar.
Bilhassa 2011’de Mısır’da yaşanan iktidar değişimi Katar haricindeki Körfez ülkelerinde önemli bir tehdit algısına niye oldu. Savunmacı bir konuma geçen bu ülkelerin birebir devirde sadece Türkiye ile değil bununla birlikte Katar ve ABD ile de gerginlik yaşamasının temel sebebi buydu. 2013 yılında Mısır’da yaşanan askeri darbe sadece bölgesel değişim sürecinin aksine dönmesi açısından değil, bununla birlikte bölgesel uğraş ve kutuplaşma için de bir dönüm noktasıydı. Bölgesel güçler içinde direkt sıcak bir çatışma yaşanmasa da biroldukça alanda önemli bir aksilik kelam konusu oldu. Başta Libya olmak üzere birtakım alanlarda Türkiye ile BAE farklı eksenlerde yer aldılar. Eski ABD Lideri Barack Obama’nın, Orta Doğu’daki krizler karşısındaki umursamazlığı, bölgesel güçler için bir çatışma alanı yarattı. Donald Trump ise Körfez ülkelerinin tehdit algısını ekonomik çıktıya çeviren bir siyaset izledi.
ABD başta olmak üzere global aktörlerin bölgesel kriz üzerinden yarar sağlamaya dönük siyasetleri ile milletlerarası kurumların çatışmaları tedbire konusundaki başarısızlıkları maalesef bölgede yaşanan çatışma dinamiğinin uzamasına, derinleşmesine ve bölgesel değişim sürecinin güvenlik/tehdit boyutunun ön plana çıkmasına niye oldu. Güvenlik boyutundaki tehdit ekonomik kayıpları da birlikteinde getirdi. Örneğin, 2002 yılından itibaren kıymetli oranda gelişen Türkiye-BAE ticaret hacmi, 2017 yılında 15 milyar dolara yükselirken, daha sonraki yıl ise 7 milyar dolara düştü. Önemli kayıplar yaşamalarına karşın dümeni kırmak biroldukca bölge ülkesi için kolay olmadı.
BİDEN daha sonraSI DEĞİŞEN KONJONKTÜR
ABD seçimlerini Joe Biden’ın kazanması üzerinden oluşan beklentilerin boşa çıkması ve Orta Doğu’daki krizlerde faal olan ABD ile Rusya’nın dikkatlerini öteki tarafa çevirmesi ise bölge ülkelerine yeni bir hareket alanı açtı. Bölgesel çatışma dinamiklerinin neredeyse sıfır karla ve değerli kayıplara yol açmış olması, çatışma marjının limitlerini doldurdu. Yazının başında da tabir edildiği üzere bölge güçleri içinde bir daha olağanlaşmaya dönük hareketlenmenin temeli budur. Arap isyanları karşısında süratli bir aksiyon alan BAE de yeni devirde süratle harekete geçen ülkelerin başında geldi. Evvel Katar’la olağanlaşmaya dönük adımlar atıldı. Birebir anda Türkiye ile art kapı diplomasisi başladı. Başka ülkeler açısından da benzeri bir durum kelam konusu.
Abu Dabi Veliaht Prensi ve BAE siyasetinin ana yönlendiricisi olan Muhammed Bin Zayid’in Kasım 2021’de Türkiye’ye gerçekleştirdiği resmi ziyaret ise yukarda özetlenen milletlerarası siyasetle direkt ilişkilidir ve iki ülke bağlantıları için de yeni bir sayfa açıldığının işaretidir. Fakat bu yakınlaşma sadece Türkiye’nin konjonktürel ekonomik durumuyla açıklanamaz. Kaldı ki BAE’nin petrole bağımlı iktisadını dönüştürme gayesi için Türkiye’ye yapacağı yatırımlar, bu ülke için çok kıymetli. Bin Zayid’in ziyareti sırasında imzalanan mutabakatlar da bu duruma dair değerli bir göstergedir.
‘SİHA SATIN ALMAK İSTEMELERİ SÜRPRİZ OLMAYACAK’
Türkiye-BAE bağlantılarının normalleşmesiyle geleceğe dönük tartışmalar sürat kazandı. Ekonomik alakaların siyasi ve güvenlik alanına yansıyıp yansımayacağı milletlerarası kamuoyunun gündemini işgal ediyor. Bu sorulara kestirmeden yanıt vermek kolay değil. Fakat memleketler arası siyasetin bir süre daha ABD-Çin, ABD-Rusya, NATO-Rusya, Avrupa-Rusya ekseninde yürüyeceğini düşündüğümüzde, bölge ülkelerinin daha fazla inisiyatif üstlenebileceğini tabir etmek mümkün. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın BAE ziyareti öncesinde yayımlanan yazısında “inisiyatif üstlenme vaktinin geldiğini” söz etmesi ve başka ülkelere de bu istikamette bir davette bulunmasının art planında bu değişim yer almaktadır.
Türkiye-BAE özelinde de siyasi iradenin bir aksiyon aldığı düşünüldüğünde yakınlaşmanın öbür alanlara yansıması sürpriz olmayacaktır. Bunun için Türkiye ile BAE’nin bütün meselelerini bir çırpıda çözmesi gerekmez ve bu biçimdesi bir beklenti de gerçek değildir. Örneğin Libya’da uyuşmazlık devam edebilir. Fakat bu durum ekonomik hacmin artmayacağı ve bu alandaki iş birliğinin güvenlik/siyasi alana yansımayacağı manasına gelmez. Ekonomik açıdan bakıldığında yapılan mutabakatlara ek muahedeler imzalanması mümkün. BAE’nin Avrupa’ya ulaşımı için Türkiye’nin kilit bir aktör olması da iki ülke içindeki ticaret hacmini artıracaktır. Dahası BAE’nin Afrika kıyılarındaki varlığı da Türkiye’nin bölgeye uzanan ekonomik kanallarını zenginleştirebilir.
Güvenlik konusu ise daha hassas istikrarlar üzerinde şekillense de bu alanda da çeşitli ilerlemeler kaydedilebilir. Çünkü Türkiye’nin savunma endüstrisinde katettiği ilerlemeden BAE de yararlanmak isteyecektir. Gerek kesime yatırım gerekse İHA/SİHA başta olmak üzere askeri silah ve ekipmanları satın almak istemesi sürpriz olmayacaktır. Bunun için Türkiye ile BAE içinde ortak bir tehdit anlayışının ve buna bağlı olarak bir güvenlik ittifakının oluşmasına gerek yoktur. özetlemek gerekirsesı güvenlik alanında daha ileri adımlar atılması, bölgesel dinamiklerin nasıl şekilleneceğine bağlı olacaktır.
KAYNAK: AA
Doç. Dr. Veysel Kurt, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, 14-15 Şubat’ta Birleşik Arap Emirlikleri’ne (BAE) gerçekleştireceği ziyaretin niçinleri ve muhtemel sonuçlarını, AA Tahlil Masası için kıymetlendirdi.
Son senelerda Körfez ülkelerinin kendi ortalarındaki bağlarda yaşanan onarım ve Türkiye-Mısır, Türkiye-İsrail ve Türkiye-BAE münasebetlerinde yaşanan gözle görülür diplomatik hareketlenmeler çok dikkat cazibeli. Bu diplomasi trafiğine bakan biroldukca yorumcu birebir sorunun peşine düşüyor: Ne oldu da tansiyon yaşayan ülkeler içinde diplomasi hızlandı ve birfazlaca ülke bir daha yakınlaşma sürecine girdi?
Türkiye-BAE bağlantılarının bir daha yakınlaşmaya gerçek evrilmesi hayli öznel şartlara bağlanıyor. Bilhassa mevcut konjonktürde Türkiye’nin yaşadığı ekonomik zorluklar merkeze alınarak biroldukca yorum yapılıyor. İki ülke ilgilerinde yaşanan değişimde ekonomik boyut her iki ülke için de olağan olarak değerli, fakat yumuşamanın ana sebebi değil.
MİLLETLERARASI SİYASET BÖLGE SİYASETİNİ ETKİLEDİ
Açıkça tabir etmek gerekirse geçmiş devirde bölgesel güçler içinde yaşanan tansiyonu de mevcut müzakere trafiğini de memleketler arası siyasetin düzleminden bağımsız okumak mümkün değil. 2011 yılından itibaren bölgesel düzlemde ortaya çıkan değişimi biroldukça bölge ülkesi kendi açısından yorumladı. Örneğin, Türkiye ile Katar bölgesel değişim konusunda emsal bir perspektife sahip oldukları için ikili bağları de süratlice derinleşti. Fakat Suudi Arabistan ve BAE kelam konusu değişimi potansiyel bir tehdit kaynağı olarak gördükleri için Türkiye ve Katar’dan ayrıştılar.
Bilhassa 2011’de Mısır’da yaşanan iktidar değişimi Katar haricindeki Körfez ülkelerinde önemli bir tehdit algısına niye oldu. Savunmacı bir konuma geçen bu ülkelerin birebir devirde sadece Türkiye ile değil bununla birlikte Katar ve ABD ile de gerginlik yaşamasının temel sebebi buydu. 2013 yılında Mısır’da yaşanan askeri darbe sadece bölgesel değişim sürecinin aksine dönmesi açısından değil, bununla birlikte bölgesel uğraş ve kutuplaşma için de bir dönüm noktasıydı. Bölgesel güçler içinde direkt sıcak bir çatışma yaşanmasa da biroldukça alanda önemli bir aksilik kelam konusu oldu. Başta Libya olmak üzere birtakım alanlarda Türkiye ile BAE farklı eksenlerde yer aldılar. Eski ABD Lideri Barack Obama’nın, Orta Doğu’daki krizler karşısındaki umursamazlığı, bölgesel güçler için bir çatışma alanı yarattı. Donald Trump ise Körfez ülkelerinin tehdit algısını ekonomik çıktıya çeviren bir siyaset izledi.
ABD başta olmak üzere global aktörlerin bölgesel kriz üzerinden yarar sağlamaya dönük siyasetleri ile milletlerarası kurumların çatışmaları tedbire konusundaki başarısızlıkları maalesef bölgede yaşanan çatışma dinamiğinin uzamasına, derinleşmesine ve bölgesel değişim sürecinin güvenlik/tehdit boyutunun ön plana çıkmasına niye oldu. Güvenlik boyutundaki tehdit ekonomik kayıpları da birlikteinde getirdi. Örneğin, 2002 yılından itibaren kıymetli oranda gelişen Türkiye-BAE ticaret hacmi, 2017 yılında 15 milyar dolara yükselirken, daha sonraki yıl ise 7 milyar dolara düştü. Önemli kayıplar yaşamalarına karşın dümeni kırmak biroldukca bölge ülkesi için kolay olmadı.
BİDEN daha sonraSI DEĞİŞEN KONJONKTÜR
ABD seçimlerini Joe Biden’ın kazanması üzerinden oluşan beklentilerin boşa çıkması ve Orta Doğu’daki krizlerde faal olan ABD ile Rusya’nın dikkatlerini öteki tarafa çevirmesi ise bölge ülkelerine yeni bir hareket alanı açtı. Bölgesel çatışma dinamiklerinin neredeyse sıfır karla ve değerli kayıplara yol açmış olması, çatışma marjının limitlerini doldurdu. Yazının başında da tabir edildiği üzere bölge güçleri içinde bir daha olağanlaşmaya dönük hareketlenmenin temeli budur. Arap isyanları karşısında süratli bir aksiyon alan BAE de yeni devirde süratle harekete geçen ülkelerin başında geldi. Evvel Katar’la olağanlaşmaya dönük adımlar atıldı. Birebir anda Türkiye ile art kapı diplomasisi başladı. Başka ülkeler açısından da benzeri bir durum kelam konusu.
Abu Dabi Veliaht Prensi ve BAE siyasetinin ana yönlendiricisi olan Muhammed Bin Zayid’in Kasım 2021’de Türkiye’ye gerçekleştirdiği resmi ziyaret ise yukarda özetlenen milletlerarası siyasetle direkt ilişkilidir ve iki ülke bağlantıları için de yeni bir sayfa açıldığının işaretidir. Fakat bu yakınlaşma sadece Türkiye’nin konjonktürel ekonomik durumuyla açıklanamaz. Kaldı ki BAE’nin petrole bağımlı iktisadını dönüştürme gayesi için Türkiye’ye yapacağı yatırımlar, bu ülke için çok kıymetli. Bin Zayid’in ziyareti sırasında imzalanan mutabakatlar da bu duruma dair değerli bir göstergedir.
‘SİHA SATIN ALMAK İSTEMELERİ SÜRPRİZ OLMAYACAK’
Türkiye-BAE bağlantılarının normalleşmesiyle geleceğe dönük tartışmalar sürat kazandı. Ekonomik alakaların siyasi ve güvenlik alanına yansıyıp yansımayacağı milletlerarası kamuoyunun gündemini işgal ediyor. Bu sorulara kestirmeden yanıt vermek kolay değil. Fakat memleketler arası siyasetin bir süre daha ABD-Çin, ABD-Rusya, NATO-Rusya, Avrupa-Rusya ekseninde yürüyeceğini düşündüğümüzde, bölge ülkelerinin daha fazla inisiyatif üstlenebileceğini tabir etmek mümkün. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın BAE ziyareti öncesinde yayımlanan yazısında “inisiyatif üstlenme vaktinin geldiğini” söz etmesi ve başka ülkelere de bu istikamette bir davette bulunmasının art planında bu değişim yer almaktadır.
Türkiye-BAE özelinde de siyasi iradenin bir aksiyon aldığı düşünüldüğünde yakınlaşmanın öbür alanlara yansıması sürpriz olmayacaktır. Bunun için Türkiye ile BAE’nin bütün meselelerini bir çırpıda çözmesi gerekmez ve bu biçimdesi bir beklenti de gerçek değildir. Örneğin Libya’da uyuşmazlık devam edebilir. Fakat bu durum ekonomik hacmin artmayacağı ve bu alandaki iş birliğinin güvenlik/siyasi alana yansımayacağı manasına gelmez. Ekonomik açıdan bakıldığında yapılan mutabakatlara ek muahedeler imzalanması mümkün. BAE’nin Avrupa’ya ulaşımı için Türkiye’nin kilit bir aktör olması da iki ülke içindeki ticaret hacmini artıracaktır. Dahası BAE’nin Afrika kıyılarındaki varlığı da Türkiye’nin bölgeye uzanan ekonomik kanallarını zenginleştirebilir.
Güvenlik konusu ise daha hassas istikrarlar üzerinde şekillense de bu alanda da çeşitli ilerlemeler kaydedilebilir. Çünkü Türkiye’nin savunma endüstrisinde katettiği ilerlemeden BAE de yararlanmak isteyecektir. Gerek kesime yatırım gerekse İHA/SİHA başta olmak üzere askeri silah ve ekipmanları satın almak istemesi sürpriz olmayacaktır. Bunun için Türkiye ile BAE içinde ortak bir tehdit anlayışının ve buna bağlı olarak bir güvenlik ittifakının oluşmasına gerek yoktur. özetlemek gerekirsesı güvenlik alanında daha ileri adımlar atılması, bölgesel dinamiklerin nasıl şekilleneceğine bağlı olacaktır.
KAYNAK: AA