Askeri cezada düzenlemeler içeren teklifin birinci kısmı kabul edildi
Kabul edilen unsurlara bakılırsa, Askeri Ceza Kanunu’nda, “askeri suçlar” ile “sırf askeri suçlar” tanımlanacak. Kanunda düzenlenen cürümler ile asker şahısların askerlik hizmet ve misyonlarıyla ilgili olarak işledikleri cürümler, askeri hata olacak.
Asker şahıslar tarafınca işlenen ve Askeri Ceza Kanunu’nda, “söz vererek tahliye olunan harb esirleri”, “müstahkem bir mevkii yahut kendi mevkiini yahut kendisini yahut bir gemiyi, bir tayyareyi düşmana teslim eden kumandanların cezası”, “vazife ve memuriyetlerine gitmeyenlerin cezaları”, “firar ve cezası”, “yabancı memlekete firar edenlerin cezaları”, “mehil ortasında yakalananların cezası”, “sözleşerek firar ve cezası”, “kendini askerliğe yaramayacak hale getirenlerin cezası”, “askerlikten kurtulmak için hile yapanlar”, “amir yahut üstü tehdit”, “amir ve mafevkine hakaret edenlerin cezaları”, “itaatsizlikte ısrar edenlerin cezası”, “toplu asker karşısında yahut hizmetten savuşmak için yahut silahlı iken yapılan itaatsizliğin cezaları”, “büyük ziyanlar veren itaatsizliğin cezaları”, “mukavemet ve cezası”, “amire ve mafevka fiilen taarruz edenlerin cezaları”, “fesat ve cezası”, “fesadı haber vermeyenlerin cezası”, “askeri isyan ve cezası”, “askeri isyanda önayak olanların cezaları”, “düşman karşısında askeri isyan suçlularının cezası” ile “dikkatsizlik edenler” başlığıyla düzenlenen hatalar, yalnızca askeri cürüm olacak.
Amir-maiyet yahut üst-ast alakası
Teklifle, hata bakımından amir-maiyet yahut üst-ast bağının hangi durumlarda dikkate alınmayacağı düzenleniyor.
Askerlik hizmet ve nazaranvlerine ait haller haricinde, asker bireylerden nişanlıların, evlilik bağı kalmasa bile eşlerin, kan yahut kayın hısımlığından üstsoy yahut altsoy ile üçüncü derece dahil hısımların yahut evlatlık bağı olanların birbirlerine karşı işledikleri kabahatler bakımından amir-maiyet ve üst-ast münasebeti dikkate alınmayacak.
Yükümlü erbaş ve erler içinde ast, üst yahut amir bağlantısının dikkate alınması için fiilin askeri hizmet ve nazaranvlerinden dolayı işlenmesi kural olacak.
Yakalama ve tutuklama
Düzenlemeyle, asker bireylerin yakalanması ve tutuklanmasında uygulanacak ek kararlar ile istisnai kararlar belirleniyor.
Asker kişi; şahsa kabahati işlerken rastlanması ile suçüstü bir fiilden dolayı; izlenen kişinin kaçması mümkünlüğünün bulunması yahut çabucak kimliğini belirleme imkanının bulunmaması hallerinde herkes tarafınca süreksiz olarak yakalanabilecek.
Şahsa kabahati işlerken rastlanması, suçüstü bir fiilden dolayı izlenen kişinin kaçması mümkünlüğünün bulunması yahut çabucak kimliğini belirleme imkanının bulunmaması ile tutuklama sonucu yahut yakalama buyruğu düzenlenmesini gerektiren ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, cumhuriyet savcısına derhal başvurma imkanı bulunmadığı takdirde amiri, üstü, askeri karakol, nöbetçi, devriye, askeri inzibat ve kolluk bakılırsavlisi asker kişiyi yakalama yetkisine sahip olacak.
Yakalanan kişi ve olay hakkında cumhuriyet savcısına çabucak bilgi verilerek buyruğu doğrultusunda süreç yapılabilecek. Cumhuriyet savcısı, yakalanan kişiyi özgür bırakmaz ise en yakın askeri inzibat karakoluna yahut askeri makama ya da isimli kolluk nazaranvlilerine teslim edilmesine karar verecek.
Kabahatin, Türk Ceza Kanunu’nda “Koruma, Nezaret, Yardım yahut Bildirim Yükümlülüğünün İhlali”, “Çocuk Düşürtme, Düşürme yahut Kısırlaştırma”, “Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar” ve “Hürriyete Karşı Suçlar” başlığı ile tanımlanan kabahatler ile Terörle Çaba Kanunu kapsamına giren kabahatlerden olması durumunda, yakalanan kişi cumhuriyet savcısının talimatı ile isimli kolluk gorevlilerine teslim edilecek.
Asker bireylerin gözaltına alınması yahut tutuklanması durumunda; derhal kıta kumandanı yahut askeri kurum amirine de haber verilecek.
Soruşturma ve kovuşturma
Askeri hataların soruşturulması ve kovuşturulmasında uygulanacak yordam kararlarına ait düzenleme yapılacak.
Askeri cürümlerle ilgili, subay ve astsubayların kuşkulu sıfatıyla sözü şahsen cumhuriyet savcısı tarafınca alınacak. Askeri amirler, cumhuriyet savcısının işe el koymasına kadar kanıtların kaybolmasını önleyecek önlemleri alacak.
Ülke hudutları haricinde işlenen kabahatler bakımından cumhuriyet savcısı, isimli kolluk bakılırsavlileri tarafınca yapılacak süreçlerin Ulusal Savunma Bakanlığınca yurt haricinde nazaranvlendirilen hukuk sınıfı subaylar tarafınca yapılmasını isteyebilecek.
güçlü hata kuşkusunun varlığını gösteren somut kanıtların bulunması ve sadece askeri hata niçiniyle askeri disiplinin ağır biçimde ihlal edilmesi halinde de asker kişi hakkında tutuklama sonucu verilebilecek.
Yalnızca askeri cürümlerde, tutuklama yasağına ait kararlar uygulanmayacak.
Asker bireylerin işlediği askeri kabahatlerle ilgili olarak kabul edilen iddianamenin bir meselai mahkeme, kovuşturmaya yer olmadığına karar verilmesi durumunda ise bir meselai savcılık soruşturma müsaadesini veren komutanlığa yahut askeri kurum amirliğine gönderecek.
Askeri birlik kumandanı yahut askeri kurum amiri, buyruk komutasındaki asker bireylerin, tabirlerinin alınması yahut sorgularının yapılması için hazır bulundurulmasını sağlayacak.
Soruşturma müsaadesi ve müsaade vermeye yetkili merciler
Düzenlemeyle, asker bireylerin işlediği askeri kabahatlerde yürütülecek soruşturma ve kovuşturmalardaki müsaade yöntemi ile müsaadeye karar verecek merciler belirleniyor.
Asker şahısların işledikleri askeri kabahatlerin soruşturulması müsaadeye tabi olacak lakin ağır ceza mahkemesinin vazifesine giren suçüstü hallerinde soruşturma genel kararlara göre yürütülecek.
Soruşturma müsaadesi, minimum tugay kumandanı yahut eşiti askeri kurum amiri (Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlıklarında eşiti) olmak üzere, asker kişinin bakılırsav yaptığı birlik kumandanı yahut askeri kurum amiri, bu bireylerin yokluklarında ise vekilleri tarafınca şahsen verilecek.
Genelkurmay Başkanlığı, kuvvet komutanlıkları ve Ulusal Savunma Üniversitesi hariç, Ulusal Savunma Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatı ile bağlı ve ilgili kurum ve kuruluşlarda nazaranv yapan asker şahıslar hakkında soruşturma müsaadesi, Ulusal Savunma Bakanı tarafınca verilecek. General ve amiraller hakkındaki soruşturma müsaadesi ise misyon yeri dikkate alınarak ilgisine göre Genelkurmay Liderinin yahut ilgili kuvvet kumandanının teklifi üzerine ya da resen Ulusal Savunma Bakanı tarafınca verilecek.
Bir askeri birlik yahut askeri kurumda süreksiz olarak nazaranvlendirilen yahut harekat komutasına verilen asker şahıslar hakkında soruşturma müsaadesi, bu nazaranvlerinin devamı müddetince, süreksiz olarak bakılırsavlendirildikleri yahut harekat komutasına verildikleri askeri birlik yahut askeri kurumun bağlı bulunduğu soruşturma müsaadesi vermeye yetkili birlik kumandanı yahut askeri kurum amiri tarafınca verilecek.
Kanunlarda aksi yazılı olmadıkça, bir askeri birlik yahut askeri kurum haricinde bakılırsavlendirilen asker şahıslar hakkında soruşturma müsaadesi, bu vazifelerinin devamı mühletince, Ulusal Savunma Bakanı tarafınca verilecek.
Memleketler arası mutabakatlar yeterince yabancı asker bireylerin askeri hataları hakkında soruşturma müsaadesi Ulusal Savunma Bakanı tarafınca verilecek. Bunlar hakkında altıncı ve yedinci fıkra kararları uygulanmayacak.
Ulusal Savunma Bakanı, general ve amiraller hariç subay yahut astsubaylara ait soruşturma müsaadesi verme yetkisini, İşçi Genel Müdürlüğünün bağlı olduğu bakan yardımcısına devredebilecek.
Subay ve astsubaylar hariç öbür bireylerin işledikleri askeri kabahatlere ait soruşturma müsaadesi verme yetkisi, bu müsaadesi vermeye yetkili kumandan yahut askeri kurum amiri tarafınca teşkilatında bulunan hukuk sınıfından olan ya da Türk Silahlı Kuvvetler İşçi Kanunu uyarınca atanmış olan hukuk hizmetleri lideri yahut ünite amirine, Ulusal Savunma Bakanı tarafınca merkezde Hukuk Hizmetleri Genel Müdürü yahut yardımcısına, taşrada ve bağlı kurum ve kuruluşlarda ise minimum alay eşiti kurum amirine devredilebilecek.
Müsaade vermeye yetkili merci, ihbar yahut şikayetin sürece konulması halinde bir ön inceleme başlatır. Ön incelemeyi şahsen yapabileceği üzere, müsaade vermeye asıl yetkili merciin buyruğunda olan ve hakkında inceleme yapılanın üst pozisyonundaki asker şahıslardan birine de yaptırabilir. Müsaade vermeye yetkili merci, buyruğunda olan ve hakkında inceleme yapılanın üstü pozisyonundaki en az üç asker şahıstan oluşan bir heyet de gorevlendirebilecek. Müsaade vermeye yetkili mercinin zarurî gördüğü hallerde, heyette yer alanların çoğunluğunun, hakkında inceleme yapılanın rütbe yahut kıdemce eşiti yahut üstü pozisyonunda, heyet liderinin ise hakkında inceleme yapılanın üstü pozisyonunda olması gerekecek.
Yetkili merci, soruşturma müsaadesi konusundaki sonucunı hatanın işlendiğinin öğrenilmesinden itibaren ön inceleme dahil en geç 30 gün ortasında verecek. Bu müddet, mecburî hallerde 15 günü geçmemek üzere bir sefer uzatılabilecek. Yetkili merci, belirtilen müddetler ortasında soruşturma müsaadesi verilmesi yahut verilmemesi konusunda karar verecek ve sonucunı Cumhuriyet başsavcılığına, hakkında inceleme yapılana ve var ise şikayetçiye bildirecek. Bu kararlara karşı 10 gün ortasında itiraz edilebilecek.
Sadece askeri hatalara ait verilen soruşturma müsaadesine itiraz edilmesi, soruşturma süreçlerini engellemeyecek. İtiraz, general ve amiraller için Danıştay Birinci Dairesi’ne, öbür asker şahıslar için ise yetkili mercinin yargı etrafında bulunduğu bölge yönetim mahkemesine yapılacak. İtirazlar, evvela incelenecek ve en geç 3 ay ortasında karara bağlanacak. Verilen kararlar kesin olacak.
General ve amiraller hakkındaki soruşturma Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı yahut Başsavcıvekili tarafınca yapılacak. Hakim sonucu gerektiren süreçlere dair Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının talepleri ile kovuşturmaya yer olmadığına dair kararlara yapılan itirazlar hakkında, soruşturma konusu kabahatlerin en ağırına bakmakla bakılırsavli Yargıtay ceza dairesini numara prestiji ile izleyen ceza dairesi lideri tarafınca karar verilecek. Kabahatin son numaralı ceza dairesinin vazifesine girmesi halinde talebi ve itirazı inceleme yetkisi Birinci Ceza Dairesi Liderine ilişkin olacak. Hakim sonucu gerektiren süreçlerde Liderin verdiği kararlara karşı yapılan itirazı numara prestijiyle izleyen ceza dairesi lideri inceleyecek. Son numaralı daire liderinin sonucu, Birinci Ceza Dairesi Lideri tarafınca incelenecek. İddianame hazırlanması halinde kovuşturma Yargıtay ilgili ceza dairesince yapılacak.
Askeri Ceza Kanunu ve Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’nin birinci kısmında yer alan 11 unsur TBMM Genel Heyetinde kabul edildi.
Kabul edilen hususlara bakılırsa, Ulu Divan’da yargılanacak asker şahısların işlediği askeri hatalarda yürütülecek soruşturma ve kovuşturmalardaki müsaade yolu ile müsaadeye karar verecek merciler de belirleniyor.
Genelkurmay Lideri ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri kumandanlarının işlediği askeri kabahatlerin soruşturulması müsaadeye tabi olacak lakin, ağır ceza mahkemesinin nazaranvine giren suçüstü hallerinde soruşturma genel kararlara bakılırsa yürütülecek.
Genelkurmay Lideri ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri kumandanları hakkında askeri cürümlerden dolayı soruşturma yapılması Cumhurbaşkanının müsaadesine bağlı olacak.
Müsaade vermeye yetkili merci, ihbar yahut şikayetin sürece konulması halinde bir ön inceleme başlatacak.
Yetkili merci, soruşturma müsaadesi konusundaki sonucunı hatanın işlendiğinin öğrenilmesinden itibaren ön inceleme dahil en geç 30 gün ortasında verecek. Bu mühlet, zarurî hallerde 15 günü geçmemek üzere bir sefer uzatılabilecek.
Yetkili merci, belirtilen müddetler ortasında soruşturma müsaadesi verilmesi yahut verilmemesi konusunda karar verecek ve sonucunı Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına, hakkında inceleme yapılana ve var ise şikayetçiye bildirilecek. Bu kararlara karşı 10 gün ortasında Danıştay Birinci Dairesine itiraz edilebilecek. İtirazlar, evvela incelenecek ve en geç 3 ay ortasında karara bağlanacak. Verilen kararlar kesin olacak.
Soruşturma Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafınca yapılacak. Hakim sonucu gerektiren süreçlere dair Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının talepleri ile kovuşturmaya yer olmadığına dair kararlara yapılan itirazlar hakkında, soruşturma konusu hataların en ağırına bakmakla misyonlu Yargıtay ceza dairesini numara prestijiyle izleyen ceza dairesi lideri tarafınca karar verilecek. Kabahatin son numaralı ceza dairesinin bakılırsavine girmesi halinde talebi ve itirazı inceleme yetkisi Birinci Ceza Dairesi Liderine ilişkin olacak.
Hakim sonucu gerektiren süreçlerde Liderin verdiği kararlara karşı yapılan itirazı numara prestijiyle izleyen ceza dairesi lideri inceleyecek. Son numaralı daire liderinin sonucu, Birinci Ceza Dairesi Lideri tarafınca incelenecek. İddianame düzenlenmesi halinde kovuşturma Şanlı Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesinde yapılacak.
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun kararın açıklanmasının geri bırakılmasına ait kararları; yalnızca askeri bir cürümden dolayı 6 ay yahut daha fazla vadeli mahpus cezasına hükmedilmesi, fiilin, disiplini ağır biçimde ihlal etmesi yahut birliğin güvenliğini tehlikeye düşürmesi ya da birliğin muharebe hazırlığını yahut aktifliğini zafiyete uğratması ya da büyük bir ziyan meydana getirmesi ile fiilin savaş yahut seferberlikte işlenmesi halleri hariç askeri kabahat ve cezalar hakkında da uygulanacak.
Askeri kabahatlerin soruşturması ve kovuşturmasına ait Askeri Ceza Kanunu’nda karar bulunmayan hallerde Ceza Muhakemesi Kanunu kararları uygulanacak.
Mahkemelerin bakılırsav ve yetkisi
Teklifle, askeri hatalara ait davaların bakılacağı mahkemeler belirleniyor.
Askeri hatalara ait dava ve işler, cürmün işlendiği yerin bağlı olduğu ilin ismiyle anılan asliye ve ağır ceza mahkemelerinde ya da askeri birlik ve işçi yoğunluğunun gerektirmesi halinde Adalet Bakanlığının önerisi üzerine HSK tarafınca belirlenen ilçelerde şurası bulunan asliye yahut ağır ceza mahkemelerinde görülecek. İlçede görülmesine karar verildiği takdirde ilçenin yargı etrafı de tıpkı yöntemle belirlenecek. Bu kabahatlere ait dava ve işler, tez işlerden sayılacak ve bunlarla ilgili davalar isimli tatilde de görülecek.
Asker şahıslar tarafınca ülke hudutları haricinde işlenen askeri kabahatlere ilişkin dava ve işlere bakmaya Ankara mahkemeleri yetkili olacak. Yurt haricinde bulunan askeri mahallerde yapılacak tedbire aramasına karar vermeye de bu yer sulh ceza hakimliği yetkili olacak.
“Vazife ve memuriyetlerine gitmeyenlerin cezaları”, “firar ve cezası”, “yabancı memlekete firar edenlerin cezaları”, “mehil ortasında yakalananların cezası” ile “sözleşerek firar ve cezası” başlığıyla düzenlenen kabahatlere ait dava ve işlerde yetkili mahkeme, kuşkulu yahut sanığın mensubu olduğu askeri birlik yahut askeri kurumun bulunduğu yerde vilayet ve ilçe mahkemeleri olacak.
Askeri cürümlere ait soruşturmalar, hatanın işlendiği yerin bağlı olduğu ilin ismiyle anılan Cumhuriyet başsavcılığınca ya da HSK tarafınca belirlenen ilçe Cumhuriyet başsavcılığınca yürütülecek. Bu başsavcılıklarda askeri hatalar ofisi kurulacak ve yeteri kadar Cumhuriyet savcısı bakılırsavlendirilecek.
Vilayet yahut birinci fıkra uyarınca belirlenen ilçe Cumhuriyet savcısı, hatanın işlendiği yer Cumhuriyet savcısından soruşturmanın kısmen yahut büsbütün yapılmasını isteyebilecek. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde hatanın işlendiği yer Cumhuriyet savcısı zarurî olan kanıtları toplayacak ve gerekmesi halinde alınacak kararlar bakımından bulunduğu yer sulh ceza hakimliğinden talepte bulunacak.
İsimli yargıdaki karşılıklar belirlenecek
Teklifle, Anayasa değişikliğiyle askeri yargının kaldırılmış olması kararında kanunlarda, askeri yargı kolu ortasında yer alan yargı mercilerinin isimli yargıdaki karşılıkları belirlenerek boşluk oluşmasını engellemek ve uygulamada tereddütlere niye olmamak için atıf kararları düzenleniyor.
Askeri kabahatlere bakmak maksadıyla vilayet ve ilçelerde belirlenecek mahkemeler, düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir ay ortasında belirlenecek. Belirleme tarihi prestijiyle kovuşturma evresine geçilmiş askeri cürümlere ait dava evrakları, belirlenen mahkemelerce devredilemeyecek. Katılaşıncaya kadar açıldığı mahkemelerde görülmeye deva edilecek.
TBMM Başkanvekili Celal Adan, birinci kısmın görüşmelerinin tamamlanmasının akabinde, birleşimi, bugün saat 14.00’te toplanmak üzere kapattı.
KAYNAK: AA
Kabul edilen unsurlara bakılırsa, Askeri Ceza Kanunu’nda, “askeri suçlar” ile “sırf askeri suçlar” tanımlanacak. Kanunda düzenlenen cürümler ile asker şahısların askerlik hizmet ve misyonlarıyla ilgili olarak işledikleri cürümler, askeri hata olacak.
Asker şahıslar tarafınca işlenen ve Askeri Ceza Kanunu’nda, “söz vererek tahliye olunan harb esirleri”, “müstahkem bir mevkii yahut kendi mevkiini yahut kendisini yahut bir gemiyi, bir tayyareyi düşmana teslim eden kumandanların cezası”, “vazife ve memuriyetlerine gitmeyenlerin cezaları”, “firar ve cezası”, “yabancı memlekete firar edenlerin cezaları”, “mehil ortasında yakalananların cezası”, “sözleşerek firar ve cezası”, “kendini askerliğe yaramayacak hale getirenlerin cezası”, “askerlikten kurtulmak için hile yapanlar”, “amir yahut üstü tehdit”, “amir ve mafevkine hakaret edenlerin cezaları”, “itaatsizlikte ısrar edenlerin cezası”, “toplu asker karşısında yahut hizmetten savuşmak için yahut silahlı iken yapılan itaatsizliğin cezaları”, “büyük ziyanlar veren itaatsizliğin cezaları”, “mukavemet ve cezası”, “amire ve mafevka fiilen taarruz edenlerin cezaları”, “fesat ve cezası”, “fesadı haber vermeyenlerin cezası”, “askeri isyan ve cezası”, “askeri isyanda önayak olanların cezaları”, “düşman karşısında askeri isyan suçlularının cezası” ile “dikkatsizlik edenler” başlığıyla düzenlenen hatalar, yalnızca askeri cürüm olacak.
Amir-maiyet yahut üst-ast alakası
Teklifle, hata bakımından amir-maiyet yahut üst-ast bağının hangi durumlarda dikkate alınmayacağı düzenleniyor.
Askerlik hizmet ve nazaranvlerine ait haller haricinde, asker bireylerden nişanlıların, evlilik bağı kalmasa bile eşlerin, kan yahut kayın hısımlığından üstsoy yahut altsoy ile üçüncü derece dahil hısımların yahut evlatlık bağı olanların birbirlerine karşı işledikleri kabahatler bakımından amir-maiyet ve üst-ast münasebeti dikkate alınmayacak.
Yükümlü erbaş ve erler içinde ast, üst yahut amir bağlantısının dikkate alınması için fiilin askeri hizmet ve nazaranvlerinden dolayı işlenmesi kural olacak.
Yakalama ve tutuklama
Düzenlemeyle, asker bireylerin yakalanması ve tutuklanmasında uygulanacak ek kararlar ile istisnai kararlar belirleniyor.
Asker kişi; şahsa kabahati işlerken rastlanması ile suçüstü bir fiilden dolayı; izlenen kişinin kaçması mümkünlüğünün bulunması yahut çabucak kimliğini belirleme imkanının bulunmaması hallerinde herkes tarafınca süreksiz olarak yakalanabilecek.
Şahsa kabahati işlerken rastlanması, suçüstü bir fiilden dolayı izlenen kişinin kaçması mümkünlüğünün bulunması yahut çabucak kimliğini belirleme imkanının bulunmaması ile tutuklama sonucu yahut yakalama buyruğu düzenlenmesini gerektiren ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, cumhuriyet savcısına derhal başvurma imkanı bulunmadığı takdirde amiri, üstü, askeri karakol, nöbetçi, devriye, askeri inzibat ve kolluk bakılırsavlisi asker kişiyi yakalama yetkisine sahip olacak.
Yakalanan kişi ve olay hakkında cumhuriyet savcısına çabucak bilgi verilerek buyruğu doğrultusunda süreç yapılabilecek. Cumhuriyet savcısı, yakalanan kişiyi özgür bırakmaz ise en yakın askeri inzibat karakoluna yahut askeri makama ya da isimli kolluk nazaranvlilerine teslim edilmesine karar verecek.
Kabahatin, Türk Ceza Kanunu’nda “Koruma, Nezaret, Yardım yahut Bildirim Yükümlülüğünün İhlali”, “Çocuk Düşürtme, Düşürme yahut Kısırlaştırma”, “Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar” ve “Hürriyete Karşı Suçlar” başlığı ile tanımlanan kabahatler ile Terörle Çaba Kanunu kapsamına giren kabahatlerden olması durumunda, yakalanan kişi cumhuriyet savcısının talimatı ile isimli kolluk gorevlilerine teslim edilecek.
Asker bireylerin gözaltına alınması yahut tutuklanması durumunda; derhal kıta kumandanı yahut askeri kurum amirine de haber verilecek.
Soruşturma ve kovuşturma
Askeri hataların soruşturulması ve kovuşturulmasında uygulanacak yordam kararlarına ait düzenleme yapılacak.
Askeri cürümlerle ilgili, subay ve astsubayların kuşkulu sıfatıyla sözü şahsen cumhuriyet savcısı tarafınca alınacak. Askeri amirler, cumhuriyet savcısının işe el koymasına kadar kanıtların kaybolmasını önleyecek önlemleri alacak.
Ülke hudutları haricinde işlenen kabahatler bakımından cumhuriyet savcısı, isimli kolluk bakılırsavlileri tarafınca yapılacak süreçlerin Ulusal Savunma Bakanlığınca yurt haricinde nazaranvlendirilen hukuk sınıfı subaylar tarafınca yapılmasını isteyebilecek.
güçlü hata kuşkusunun varlığını gösteren somut kanıtların bulunması ve sadece askeri hata niçiniyle askeri disiplinin ağır biçimde ihlal edilmesi halinde de asker kişi hakkında tutuklama sonucu verilebilecek.
Yalnızca askeri cürümlerde, tutuklama yasağına ait kararlar uygulanmayacak.
Asker bireylerin işlediği askeri kabahatlerle ilgili olarak kabul edilen iddianamenin bir meselai mahkeme, kovuşturmaya yer olmadığına karar verilmesi durumunda ise bir meselai savcılık soruşturma müsaadesini veren komutanlığa yahut askeri kurum amirliğine gönderecek.
Askeri birlik kumandanı yahut askeri kurum amiri, buyruk komutasındaki asker bireylerin, tabirlerinin alınması yahut sorgularının yapılması için hazır bulundurulmasını sağlayacak.
Soruşturma müsaadesi ve müsaade vermeye yetkili merciler
Düzenlemeyle, asker bireylerin işlediği askeri kabahatlerde yürütülecek soruşturma ve kovuşturmalardaki müsaade yöntemi ile müsaadeye karar verecek merciler belirleniyor.
Asker şahısların işledikleri askeri kabahatlerin soruşturulması müsaadeye tabi olacak lakin ağır ceza mahkemesinin vazifesine giren suçüstü hallerinde soruşturma genel kararlara göre yürütülecek.
Soruşturma müsaadesi, minimum tugay kumandanı yahut eşiti askeri kurum amiri (Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlıklarında eşiti) olmak üzere, asker kişinin bakılırsav yaptığı birlik kumandanı yahut askeri kurum amiri, bu bireylerin yokluklarında ise vekilleri tarafınca şahsen verilecek.
Genelkurmay Başkanlığı, kuvvet komutanlıkları ve Ulusal Savunma Üniversitesi hariç, Ulusal Savunma Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatı ile bağlı ve ilgili kurum ve kuruluşlarda nazaranv yapan asker şahıslar hakkında soruşturma müsaadesi, Ulusal Savunma Bakanı tarafınca verilecek. General ve amiraller hakkındaki soruşturma müsaadesi ise misyon yeri dikkate alınarak ilgisine göre Genelkurmay Liderinin yahut ilgili kuvvet kumandanının teklifi üzerine ya da resen Ulusal Savunma Bakanı tarafınca verilecek.
Bir askeri birlik yahut askeri kurumda süreksiz olarak nazaranvlendirilen yahut harekat komutasına verilen asker şahıslar hakkında soruşturma müsaadesi, bu nazaranvlerinin devamı müddetince, süreksiz olarak bakılırsavlendirildikleri yahut harekat komutasına verildikleri askeri birlik yahut askeri kurumun bağlı bulunduğu soruşturma müsaadesi vermeye yetkili birlik kumandanı yahut askeri kurum amiri tarafınca verilecek.
Kanunlarda aksi yazılı olmadıkça, bir askeri birlik yahut askeri kurum haricinde bakılırsavlendirilen asker şahıslar hakkında soruşturma müsaadesi, bu vazifelerinin devamı mühletince, Ulusal Savunma Bakanı tarafınca verilecek.
Memleketler arası mutabakatlar yeterince yabancı asker bireylerin askeri hataları hakkında soruşturma müsaadesi Ulusal Savunma Bakanı tarafınca verilecek. Bunlar hakkında altıncı ve yedinci fıkra kararları uygulanmayacak.
Ulusal Savunma Bakanı, general ve amiraller hariç subay yahut astsubaylara ait soruşturma müsaadesi verme yetkisini, İşçi Genel Müdürlüğünün bağlı olduğu bakan yardımcısına devredebilecek.
Subay ve astsubaylar hariç öbür bireylerin işledikleri askeri kabahatlere ait soruşturma müsaadesi verme yetkisi, bu müsaadesi vermeye yetkili kumandan yahut askeri kurum amiri tarafınca teşkilatında bulunan hukuk sınıfından olan ya da Türk Silahlı Kuvvetler İşçi Kanunu uyarınca atanmış olan hukuk hizmetleri lideri yahut ünite amirine, Ulusal Savunma Bakanı tarafınca merkezde Hukuk Hizmetleri Genel Müdürü yahut yardımcısına, taşrada ve bağlı kurum ve kuruluşlarda ise minimum alay eşiti kurum amirine devredilebilecek.
Müsaade vermeye yetkili merci, ihbar yahut şikayetin sürece konulması halinde bir ön inceleme başlatır. Ön incelemeyi şahsen yapabileceği üzere, müsaade vermeye asıl yetkili merciin buyruğunda olan ve hakkında inceleme yapılanın üst pozisyonundaki asker şahıslardan birine de yaptırabilir. Müsaade vermeye yetkili merci, buyruğunda olan ve hakkında inceleme yapılanın üstü pozisyonundaki en az üç asker şahıstan oluşan bir heyet de gorevlendirebilecek. Müsaade vermeye yetkili mercinin zarurî gördüğü hallerde, heyette yer alanların çoğunluğunun, hakkında inceleme yapılanın rütbe yahut kıdemce eşiti yahut üstü pozisyonunda, heyet liderinin ise hakkında inceleme yapılanın üstü pozisyonunda olması gerekecek.
Yetkili merci, soruşturma müsaadesi konusundaki sonucunı hatanın işlendiğinin öğrenilmesinden itibaren ön inceleme dahil en geç 30 gün ortasında verecek. Bu müddet, mecburî hallerde 15 günü geçmemek üzere bir sefer uzatılabilecek. Yetkili merci, belirtilen müddetler ortasında soruşturma müsaadesi verilmesi yahut verilmemesi konusunda karar verecek ve sonucunı Cumhuriyet başsavcılığına, hakkında inceleme yapılana ve var ise şikayetçiye bildirecek. Bu kararlara karşı 10 gün ortasında itiraz edilebilecek.
Sadece askeri hatalara ait verilen soruşturma müsaadesine itiraz edilmesi, soruşturma süreçlerini engellemeyecek. İtiraz, general ve amiraller için Danıştay Birinci Dairesi’ne, öbür asker şahıslar için ise yetkili mercinin yargı etrafında bulunduğu bölge yönetim mahkemesine yapılacak. İtirazlar, evvela incelenecek ve en geç 3 ay ortasında karara bağlanacak. Verilen kararlar kesin olacak.
General ve amiraller hakkındaki soruşturma Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı yahut Başsavcıvekili tarafınca yapılacak. Hakim sonucu gerektiren süreçlere dair Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının talepleri ile kovuşturmaya yer olmadığına dair kararlara yapılan itirazlar hakkında, soruşturma konusu kabahatlerin en ağırına bakmakla bakılırsavli Yargıtay ceza dairesini numara prestiji ile izleyen ceza dairesi lideri tarafınca karar verilecek. Kabahatin son numaralı ceza dairesinin vazifesine girmesi halinde talebi ve itirazı inceleme yetkisi Birinci Ceza Dairesi Liderine ilişkin olacak. Hakim sonucu gerektiren süreçlerde Liderin verdiği kararlara karşı yapılan itirazı numara prestijiyle izleyen ceza dairesi lideri inceleyecek. Son numaralı daire liderinin sonucu, Birinci Ceza Dairesi Lideri tarafınca incelenecek. İddianame hazırlanması halinde kovuşturma Yargıtay ilgili ceza dairesince yapılacak.
Askeri Ceza Kanunu ve Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’nin birinci kısmında yer alan 11 unsur TBMM Genel Heyetinde kabul edildi.
Kabul edilen hususlara bakılırsa, Ulu Divan’da yargılanacak asker şahısların işlediği askeri hatalarda yürütülecek soruşturma ve kovuşturmalardaki müsaade yolu ile müsaadeye karar verecek merciler de belirleniyor.
Genelkurmay Lideri ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri kumandanlarının işlediği askeri kabahatlerin soruşturulması müsaadeye tabi olacak lakin, ağır ceza mahkemesinin nazaranvine giren suçüstü hallerinde soruşturma genel kararlara bakılırsa yürütülecek.
Genelkurmay Lideri ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri kumandanları hakkında askeri cürümlerden dolayı soruşturma yapılması Cumhurbaşkanının müsaadesine bağlı olacak.
Müsaade vermeye yetkili merci, ihbar yahut şikayetin sürece konulması halinde bir ön inceleme başlatacak.
Yetkili merci, soruşturma müsaadesi konusundaki sonucunı hatanın işlendiğinin öğrenilmesinden itibaren ön inceleme dahil en geç 30 gün ortasında verecek. Bu mühlet, zarurî hallerde 15 günü geçmemek üzere bir sefer uzatılabilecek.
Yetkili merci, belirtilen müddetler ortasında soruşturma müsaadesi verilmesi yahut verilmemesi konusunda karar verecek ve sonucunı Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına, hakkında inceleme yapılana ve var ise şikayetçiye bildirilecek. Bu kararlara karşı 10 gün ortasında Danıştay Birinci Dairesine itiraz edilebilecek. İtirazlar, evvela incelenecek ve en geç 3 ay ortasında karara bağlanacak. Verilen kararlar kesin olacak.
Soruşturma Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafınca yapılacak. Hakim sonucu gerektiren süreçlere dair Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının talepleri ile kovuşturmaya yer olmadığına dair kararlara yapılan itirazlar hakkında, soruşturma konusu hataların en ağırına bakmakla misyonlu Yargıtay ceza dairesini numara prestijiyle izleyen ceza dairesi lideri tarafınca karar verilecek. Kabahatin son numaralı ceza dairesinin bakılırsavine girmesi halinde talebi ve itirazı inceleme yetkisi Birinci Ceza Dairesi Liderine ilişkin olacak.
Hakim sonucu gerektiren süreçlerde Liderin verdiği kararlara karşı yapılan itirazı numara prestijiyle izleyen ceza dairesi lideri inceleyecek. Son numaralı daire liderinin sonucu, Birinci Ceza Dairesi Lideri tarafınca incelenecek. İddianame düzenlenmesi halinde kovuşturma Şanlı Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesinde yapılacak.
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun kararın açıklanmasının geri bırakılmasına ait kararları; yalnızca askeri bir cürümden dolayı 6 ay yahut daha fazla vadeli mahpus cezasına hükmedilmesi, fiilin, disiplini ağır biçimde ihlal etmesi yahut birliğin güvenliğini tehlikeye düşürmesi ya da birliğin muharebe hazırlığını yahut aktifliğini zafiyete uğratması ya da büyük bir ziyan meydana getirmesi ile fiilin savaş yahut seferberlikte işlenmesi halleri hariç askeri kabahat ve cezalar hakkında da uygulanacak.
Askeri kabahatlerin soruşturması ve kovuşturmasına ait Askeri Ceza Kanunu’nda karar bulunmayan hallerde Ceza Muhakemesi Kanunu kararları uygulanacak.
Mahkemelerin bakılırsav ve yetkisi
Teklifle, askeri hatalara ait davaların bakılacağı mahkemeler belirleniyor.
Askeri hatalara ait dava ve işler, cürmün işlendiği yerin bağlı olduğu ilin ismiyle anılan asliye ve ağır ceza mahkemelerinde ya da askeri birlik ve işçi yoğunluğunun gerektirmesi halinde Adalet Bakanlığının önerisi üzerine HSK tarafınca belirlenen ilçelerde şurası bulunan asliye yahut ağır ceza mahkemelerinde görülecek. İlçede görülmesine karar verildiği takdirde ilçenin yargı etrafı de tıpkı yöntemle belirlenecek. Bu kabahatlere ait dava ve işler, tez işlerden sayılacak ve bunlarla ilgili davalar isimli tatilde de görülecek.
Asker şahıslar tarafınca ülke hudutları haricinde işlenen askeri kabahatlere ilişkin dava ve işlere bakmaya Ankara mahkemeleri yetkili olacak. Yurt haricinde bulunan askeri mahallerde yapılacak tedbire aramasına karar vermeye de bu yer sulh ceza hakimliği yetkili olacak.
“Vazife ve memuriyetlerine gitmeyenlerin cezaları”, “firar ve cezası”, “yabancı memlekete firar edenlerin cezaları”, “mehil ortasında yakalananların cezası” ile “sözleşerek firar ve cezası” başlığıyla düzenlenen kabahatlere ait dava ve işlerde yetkili mahkeme, kuşkulu yahut sanığın mensubu olduğu askeri birlik yahut askeri kurumun bulunduğu yerde vilayet ve ilçe mahkemeleri olacak.
Askeri cürümlere ait soruşturmalar, hatanın işlendiği yerin bağlı olduğu ilin ismiyle anılan Cumhuriyet başsavcılığınca ya da HSK tarafınca belirlenen ilçe Cumhuriyet başsavcılığınca yürütülecek. Bu başsavcılıklarda askeri hatalar ofisi kurulacak ve yeteri kadar Cumhuriyet savcısı bakılırsavlendirilecek.
Vilayet yahut birinci fıkra uyarınca belirlenen ilçe Cumhuriyet savcısı, hatanın işlendiği yer Cumhuriyet savcısından soruşturmanın kısmen yahut büsbütün yapılmasını isteyebilecek. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde hatanın işlendiği yer Cumhuriyet savcısı zarurî olan kanıtları toplayacak ve gerekmesi halinde alınacak kararlar bakımından bulunduğu yer sulh ceza hakimliğinden talepte bulunacak.
İsimli yargıdaki karşılıklar belirlenecek
Teklifle, Anayasa değişikliğiyle askeri yargının kaldırılmış olması kararında kanunlarda, askeri yargı kolu ortasında yer alan yargı mercilerinin isimli yargıdaki karşılıkları belirlenerek boşluk oluşmasını engellemek ve uygulamada tereddütlere niye olmamak için atıf kararları düzenleniyor.
Askeri kabahatlere bakmak maksadıyla vilayet ve ilçelerde belirlenecek mahkemeler, düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir ay ortasında belirlenecek. Belirleme tarihi prestijiyle kovuşturma evresine geçilmiş askeri cürümlere ait dava evrakları, belirlenen mahkemelerce devredilemeyecek. Katılaşıncaya kadar açıldığı mahkemelerde görülmeye deva edilecek.
TBMM Başkanvekili Celal Adan, birinci kısmın görüşmelerinin tamamlanmasının akabinde, birleşimi, bugün saat 14.00’te toplanmak üzere kapattı.
KAYNAK: AA